Íslendingaþættir Tímans - 04.04.1973, Page 4

staðar. Á Hafsteinsstöðum blöstu við
Jóni ótæmandi verkefni á allar hliðar.
Hann hófst þegar handa um ræktun-
ina, sem nauðsynlega undirstöðu vax-
andi bústofns. Siðar kom bygging
ibúðarhúss og peningshúsa og er hvort
tveggja með miklum myndarbrag. Er
dagsverk Jóns orðið mikið á Haf-
steinsstöðum, enda var þess að vænta,
að slikur kapps- og atorkumaður héldi
ekki að sér höndum er hann var
setztur að i eigin riki.
Konu sina, Sigriði, missti Jón fyrir
nokkrum árum. Varð það honum
mikið áfall, þvi hún hafði jafnan verið
hans önnur hönd á öllum sviðum.
Hin siðari árin hefur Jón rifað seglin
við búskapinn, — þótt aldrei sé hann
óvinnandi fremur en fyrr, — en látið
jörð og bú að verulegu leyti i hendur
syni sinum, Steinbirni og konu hans,
Esther Skaftadóttur frá Kjartans-
staðakoti.
Hér hefur, i örstuttu máli, verið
drepið á búskaparsögu Jóns á Haf-
steinsstöðum. Það er mikil saga og
góð, eins og raunar athafnasaga is-
lenzkra bænda yfirleitt sem hafa talið
það skyldu sina við sjálfa sig, samtið
sina og framtiðina að fegra og bæta
ábýlisjarðir sinar og um leið landið i
heild. I þessari vösku sveit landnáms-
manna nútimans hefur Jón á Haf-
SAFNARAR ATHUGIÐ
Þeim, sem safna Is-
lendingaþáttum er bent
á eftirfarandi:
Nokkur ruglingur varö á
númeraröö tslendingaþátta'
árið 1972. 6. tölublaö
átti áð vera nr. 73, en var nr. 72,
eins og næsta blaö á undan. Þá
var 10. tölublað nr. 75 eins og
næsta blað þar á undan, og
munaði þá orðið tveimur
númerum, svo þaö hefði átt að
vera nr. 77. Þá voru tvö tölublöð
merkt 16. tbl. Það fyrra kom út
fimmtudaginn 12. október og þaö
siðara 16. nóvember. Bæði voru
auk þess með sama númeri eða
nr. 81, en það siðara hefði átt aö
vera nr. 84. Þannig hefði siðasta
tölubiað ársins átt að vera þaö 18.Í
stað 17. og númer þess 85.
steinsstöðum staðið framarlega og
skilað þar miklu dagsverki.
Ógetið er þó þess þáttar i ævistarfi
Jóns, sem eftirtektar- og aðdáunar-
verðastur er og sem mig grunar, að
lengst muni halda nafni hans á lofti, en
það eru störf hans að tónlistarmálum.
Ungur að árum hvarf hann til Akur-
eyrar i þvi skyni, að nema þar söng og
orgelleik. Akureyri átti þá á að skipa
ágætum söng- og tónlistarmönnum,
sem og jafnan siðan. Lærifeður Jóns i
höfuðstað Norðurlands voru þeir
Sigurgeir Jónsson, organisti, Magnús
Einarsson, söngstjóri og söngkennari
og hinn rómaði raddmaður Geir Sæ-
mundsson, vigslubiskup. Þegar saman
fór slikt úrval kennara og dugnaður,
skyldurækni og tónnæmi nemandans
var ekki annars að vænta en árangur
yrði góður. Akureyri var ekki fjöl-
mennur bær á þessum árum en engu
að siður þróaðist þar óvenju f jölskrúð-
ugt og þróttmikið tónlistarlif. Ekki er
óliklegt að freistandi hafi verið fyrir
jón aö setjast að i þessu umhverfi og
auðvelt fyrir hann að neyta þar náms
sins og hæfileika. En bóndasonurinn
frá Stóru-Seylu hafði ekki hug á að
yfirgefa átthagana. Hann var ákveð-
inn i þvi, að sú þekking, sem hann
hafði aflað sér i tónmenntamálum,
skyldi fyrst og fremst bera ávöxt i
Skagafirðinum.
Um nokkur ár hafði verið starfandi i
Skagafirði karlakór, sem nefndist
Bændakórinn. Söngur hans þótti með
einstökum ágæturh, enda var kórinn
skipaður ýmsum afburða raddmönn-
um og naut leiðsagnar ágætis söng-
stjóra. Seinast mun Bændakórinn hafa
sungið við vigslu brúarinnar á Héraðs-
vötnum, (Grundarstokk), og var hann
þá raunar hættur störfum. Skagfirö-
ingar kunnu illa karlakórleysinu. Og
þvi var það i árslok 1927 að nokkrir
menn, sem hittust á ,,balli” i Húsey i
Vallhólmi, bundu það fastmælum, að
beita sér fyrir stofnun karlakórs. Var
kórinn siðan formlega stofnaður i
janúar næsta ár. Er þangað að rekja
upphaf að karlakórnum Heimi, sem i
byrjun hét raunar Gýjarfoss. -— hefur
Heimir starfað óslitið fram á þennan
dag og minntist nýverið 45 ára afmælis
sins með hófi i félagsheimilinu Mið-
garði. Að sjálfsögðu var Jón einn helzti
hvatamaður þessarar félagsstofnun-
ar. Til að byrja með voru söngmenn
ekki nema 10 eða 12, auk söngstjórans.
1 kórnum söng Jón fyrsta tenór en
hann hafði mjög háa rödd og bjarta
tenórrödd og • einstakt raddþol.
Eftir tvö ár eöa svo tók Jón hins vegar
við stjórn kórsins og hafði hana siðan á
hendi nærfellt fjóra áratugi. Auk þess
að stjórna kórnum annaðist Jón einnig
raddkennslu i verulegum mæli. Er
starf Jóns i þágu Heimis mikið orðið
og ómetanlegt. Er ég þess fullviss, að
allir félagar hans úr kórnum munu
minnast þess starfs með þakklæti.
Auðvitað sló stundum i brýnu. Jón hef-
ur ekkert ládeyðuskap. Hann þoldi illa
allar úrtölur og þoldi enga minnimátt-
arkennd. 1 þá daga var það siður i
Heimi, að engin meiri háttar ákvörðun
var tekin um starfsemina án þess að
bera hana áður undir kórinn i heild.
Kom þá fyrir, að sitt sýndist
hverjum og við bar, að allhart
var deilt. Jón latti aldrei stórræðanna,
vildi oftast ganga feti framar en flestir
aðrir og fylgdi máli sinu jafnan fram
af kappi og skaphita. En aldrei varð ég
þess var að hann erfði slikar væringar.
Um leið og sverðin voru sliðruð var
orrustan gleymd. Þess háttar menn er
gott að eiga að samherjum. En þeir
eru einnig góðir andstæðingar.
En söngstjórn Jóns hjá Heimi er
ekki hið eina framlag hans til tónlist-
armála i Skagafirði, — og er þó ærið.
Um fjölda ára hefur hann verið organ-
isti við Glaumbæjar- og Reynisstaðar-
kirkjur og nú siðast auk þess við
Sauðárkrókskirkju og æft þar og
stjórnað kirkjukórum. Er hann lét af
störfum hjá Heimi stofnaði hann Sam-
kór Sauðárkróks og stjórnaði honum
meðan þvi söngfélagi entist aldur. Um
skeið kenndi hann orgelleik á vegum
Tónlistarskóla Skagfirðinga.
Þessu til viðbótar hefur Jón svo
verið afkastamikill tónsmiður. Hann
hefur samið mikinn fjölda sönglaga,
bæði fyrir karlakóra, samkóra, tvi-
söng, einsöng auk annars konar og
stærri verka. Eru afköst hans i þessum
efnum með hreinum ólikindum, ekki
sizt þegar þess er gætt, að öll er sú
vinna aðeins hluti af hjáverkastörfum,
unnin ,,meðan lúinn makrátt svaf,
meðan kátur lék sér”. Að sjálfsögðu
eru verk þessi misjöfn að gæðum, svo
sem verða vill hjá öllum tónsmiðum,
en heyrt hef ég menn, sem enginn mun
bera brigður á að viti hvað þeir syngja
i þessum efnum segja, að margar af
tónsmiðum Jóns séu ágæt verk. Og
vist er, að almenningur hefur tekið
með fögnuði ýmsum af lögum hans.
Þeir menn, sem vinna að útbreiðslu
og eflingu hvers konar lista út um
byggðir landsins, eiga allir þakkir
skilið. Þeir eru sannkallaðir menning-
arvitar i beztu og sönnustu merkingú
þess orðs. Jón á Hafsteinsstöðum er
einn af ágætustu liðsmönnum þessarar
þýðingarmiklu en þvi miður of fá-
mennu baráttusveitar. Slóð hans i tón-
menntamálum Skagfirðinga mun
reynast auðrakin um langa framtiö.
Magnús H. Gislason.
4
islendingaþættir