Íslendingaþættir Tímans - 22.08.1973, Blaðsíða 4

Haraldur Sveinbjörnsson
íþróttakennari
Fæddur 19. júlí 1901.
Dáinn 15. júli 1973.
Sunnudaginn 15. júli s.l. andaðist á
sjúkrahúsi i höfuðborg Bandarikj-
anna, Washington, Haraldur Svein-
björnsson, iþróttakennari, eftir lang-
varandi veikindi. Er þar fallinn i val-
inn góður og gegn tslendingur og mik-
ill afreksmaður á sinu sviði, og eins og
segir i minningargrein um hann i
bandarisku blaði, „þjálfari, kennari
og trúnaðarvinur heillar kynsló.ðar ný-
liða i herskólanum.
Gisli Haraldur, eins og hann hét
fullu nafni, var fæddur á Hámundar-
stöðum i Vopnafirði, sonur Svein-
björns Sveinssonar, bónda þar og konu
hans Guðbjargar Gisladóttur. bau
hjón fluttust i Vopnafjörð austan af
Héraði 1895 og bjuggu allan sinn bú-
skap, um hálfa öld á Hámundarstöð-
um.
Móðir Haraldar, Guðbjörg Gisla-
dóttir, var fædd á Hafursá á Völlum,
dóttir hjónanna Gisla Jónssonar og
Sigriðar Árnadóttur, er þar bjuggu.
Faðir hans, Sveinbjörn Sveinsson, var
Húnvetningur i báðar ættir, sonur
Mariu Guðmundsdóttur, Skúlasonar,
frá Efri-Þverá i Vesturhópi og seinni
manns hennar, Sveins Stefánssonar.
Bjuggu þau i Selási i Viðidal. Með fyrri
manni sinum, Jónasi Guðmundssyni,
átti Maria mörg börn. Meðal þeirra
voru þrir bræður, Guðmundur, Þórður
og Björn er allir fluttu austur á land á
æskuárum sinum. Munu þar hafa
komið til ættartengsl þeirra við sr.
Svein Skúlason, siðast prest á Kirkju-
bæ i Hróarstungu, er hann flutti sig frá
Staðarbakka austur i Kirkjubæ, en sr.
Sveinn var afabróðir þeirra. Fluttisr
hálfbróðir þeirra, Sveinbjörn, og
þeirra yngstur, svo austur lika. Starfs-
dagur þessara fjögurra bræðra varð
svo allur á Austfjörðum. Guðmundur
gerðist útvegsbóndi á Seyðisfirði, en
hinir þrir fluttu allir i Vopnafjörð 1895
og gerðust bændur á tveim nágranna-
jörðum á norðvesturströnd fjarðarins,
Þórður á Ljósalandi og Björn og
Sveinbjörn á Hámundarstöðum, sem
er tvibýlisjörö og stórbýli frá fornu
fari. Fyrir aldamótin voru þeir bræður
allir kvæntir menn og þarna bjuggu
þeir svo i sátt og samlyndi, svo sem
bezt verður á kosið allan sinn búskað,
eða fram undir miðja þessa öld og þar
óx upp á fyrstu áratugum aldarinnar
stór og mannvænlegur hópur frænd-
systkina, er viða hafa komiö við sögu i
þjóðfélaginu á þessari miklu fram-
faraöld, og enn búa synir tveggja þess-
ara bræðra á báðum þessum jörðum.
Haraldur var einn úr þessum hópi.
Hann óx upp i foreldrahúsum fram
undir tvitugt við venjuleg bústörf og
sjósókn, þvi á Hámundarstöðum var
mikil útgerö á hans uppvaxtarárum.
Hann vakti strax unglingurinn á sér
eftirtekt fyrir fræknleik sinn og fimi og
komst enginn i hálfkvisti við hann i
hvers kyns iþróttum og fiml.eikum.
Sérstaklega unni hann islenzkri glimu
og var fegurðarglimumaður mikill og
reyndi allt hvað hann gat til að koma
glimunni til vegs og virðingar vestan-
hafs, en þar var við ramman reip að
draga, þvi erlendar þjóðir eru tor-
næmar á isl. glimubrögð. Það mun
snemma hafa vaknað hjá honum þrá
til að afla sér þekkingar og reynslu i
Iþróttum og likamsrækt og leita sér
fjár og frama úti i hinum stóra heimi á
þvisviði. Varhonum slik útþrá i brjóst
borin. En á þeim árum vissi ég lika, að
hugur hans stefndi ákveðið að þvi, að
koma aftur til Islands, eftir að hafa
menntað sig vel i sem flestum iþrótta-
greinum, og láta þjóð sina njóta sinna
starfskrafta. En örlögin sáu um að svo
varö ekki og önnur þjóð fékk að njóta
þeirra.
Haustið 1919 fer hann alfarið úr
heimahúsum til Reykjavikur i at-
vinnu- og þekkingarleit og átti ekki
afturkvæmt á æskuslóðir sinar eftir
þaö nema sem gestur tvisvar sinnum.
Hann fór i Hvitárbakkaskólann haust-
ið 1920 og var þar i tvo vetur og útskrif-
aðistúrhonum vorið 1922. Haustið 1923
fer hann til Danmerkur og innritast i
hinn fræga fimleikaskóla N. Bukhs i
öllerup á Fjóni. Var hann þar fyrstur
allra tslendinga ásamt Jóni Þorsteins-
syni, iþróttakennara. Niels Bukh fékk
strax hið mesta dáiæti á Haraldi fyrir
hans framúrskarandi leikni i öllum
Iþróttum og hans lifandi áhuga á nám-
inu. Var Haraldur I hópi úrvalsnem-
enda, sem hann valdi i sýningarferðir
um Danmörku það sumar. Var hann
svo i skólanum næsta vetur lika og var
Niels Bukh honum á ýmsan hátt hjálp-
legur þá, en Haraldur var sá maöur, er
gat endurgoldið honum þaö vel þó siö-
ar væri, þvi þegar Niels Bukh var
löngu siðar á heimsferðalagi með fim-
leikaflokk sinn og sýndi sina „Primitiv
gymnastik” i New York, þá var það
Haraldur Sveinbjörnsson, sem allra
manna mest og bezt greiddi götu hans
i heimsborginni og réði fram úr mörg-
um vanda fyrir hann þar. Hélzt mér
vitanlega mikil og góð vinátta með
þeim alla ævi.
Vorið 1924 fer Haraldur vestur um
haf og staðnæmist fyrst i Hartford
Connecticut, og i Bandarikjunum átti
hann heima ætið siðan og stundaði
Iþróttakennslu, þjálfun, nudd o.fl.
Hann varö kennari i þessum greinum
við miðskóla og háskóla og siðar á æv-
inni viö herskóla. Einnig þjálfaöi hann
fólk i iþróttafélögum og fór með þeim
sýningarferðir. Hann lærði snemma
nudd og sjúkraþjálfun og stundaði þaö
i og með i fritimum. Þannig gerðist
hann sumarið 1929 einkaþjálfari hins
4
islendingaþættir