Íslendingaþættir Tímans - 30.08.1973, Blaðsíða 3

Jóhann Jónsson
frá Jarðbrú
Þann 23. júni siðastliöinn andaðist i
Kristneshæli Jóhann Jónsson á Dalvik,
löngum kenndur við Jarðbrú i
Svarfaðardal. Hafði hannátt við
langvarandi vanheilsu að striða og sið-
ustu misseri, annað veifið aö minnsta
kosti rænulaus.
Jóhann var fæddur I Bröttuhlið, ööru
nafni Tungu á Árskógsströnd 18. april
1901. Foreldrar hans voru Jón B.
Hallrimsson frá Hámundarstöðum á
Árskógsströnd og kona hans Þóra
Jóhannsdóttir frá Ytra-Hvarfi i Svarf-
aðardal. Bæöi voru hjónin greind vel
og gerðarleg. Faöirinn hæglátur en
fastur fyrir og móðirin rösk og gæzku-
rik. Áttu þau ættir að rekja til
dugnaðar- og sæmdarfólks. Tveggja
eða þriggja ára fluttist Jóhann með
foreldrum sinum að Jarðbrú i
Svarfaðardal.Þar óx hann upp i föður-
garði ásamt fjórum yngri systkinum
við svipuð skilyrði og tiðkaðist á
efnasmáum heimilun. Þó hygg ég að
þau systkinin hafi búið viö öllu meira
frjálsræði i uppvextinum en algengt
var á þeirri tið. Má ef til vill til þess
rekja, hve þau voru á ungum aldri
djarfleg og fumlaus i framkomu þó að
ættarfylgja kunni að hafa komið þar
við sögu.
Jóhann naut venjulegs skyldunáms
i æsku og var ekki um lengri skólavist
aö ræða i bili. En haustið 1919 hóf hahn
nám i Hólaskóla og útskrifaðist þaöan
tvitugur. Lá svo leiðin heim um sinn.
Jóhann var snemma félagslyndur og
var kært aö blanda geði við aöra. Á
þessum tima var aðeins eitt
ungmennafélag i dalnum. Ungmenna-
félag Svarfdæla. Það hafði aösetur sitt
á Dalvik og átti þar hús. Miklu var
óhægara fyrir ungmenni úr fremri
hluta sveitarinnar að taka þátt i
starfsemi félagsins en hin, sem höfðu
heimili á Dalvik og nágrenni. Þess
vegna stóð býsna margt af ungu fólki
frammi i sveitinni utan við ungmenna-
félagsskapinn. Var þvi timabært að
leita ráða til að efla samtök og félags-
kennd þeirra, sem enn stóöu utan
dyra. Jóhanni var þess þörf vel ljós og
þvi beitti hann sér, ásamt nokkrum
öðrum fyrir stofnun ungmennafélags,
sem hlaut nafnið Þorsteinn Svörfuður.
Félag þetta varð strax talsvert fjöl-
mennt og lét á ýmsan hátt verulega til
sin taka. Jóhann var kjörinn fyrsti
formaður þess enda hafði hann verið
aðalforgöngumaður um stofnun þess.
Og ég held, að á engan sé hallað þó aö
fullyrt sé, að hann hafi verið helzti
krafturinn i félagsskapnum fyrstu árin
og mótað stefnuna. Félagið mat lika
störf hans aö verðleikum með þvi aö
kjósa hann heiðursfélaga sinn, og á
vegum þess var honum haldið
samsæti, þegar hann varð fimmtugur.
Skömmu eftir 1920 skaut þeirri
hugmynd upp, að ákjósanlegt væri að
reisa yfirbyggða sundlaug skammt frá
Tjarnargarðshorni eöa Laugahlið,
eins og jörðin heitir nú, og leiða i laug-
ina vatn frá heitum laugum, sem þar
eru i grennd. Ungmennafélag Svarf-
dæla tók þessa hugmynd á sina arma
og kom Ungmennafélagið Þorsteinn
Svörfuður til liðs til aö hrinda málinu i
framkvæmd. Nefnd var kosin frá báð-
um félögunum og varð Jóhann einn
nefndarmanna, og formaður Verkefni
nefndarinnar var örðugt og vanda-
samt, en hún skyldi hafa forgöngu um,
að sundskálinn yrði reistur og hafa
umsjón með byggingunni. Starfiö var
þvi erilssamt og timafrekt og krafðist
dugnaðar og hagsýni. Vist var, að
Jóhann stóö ekki að baki öðrum
nefndarmönnum að áhuga eöa i aö
finna leiðir til heppilegra úrlausna á
erfiðum stundum. Og upp komst
byggingin vegna samtaka eldri og
yngri Svarfdælinga. Sundskáli
Svarfdæla var vigður á sumardaginn
fyrsta árið 1929. Fullyrða má, að þetta
var talsvert átak, en einhver
skemmtilegasta og þarfasta
framkvæmd, sem hér hefur verið
gerð.
Jóhann naut sin vsl á sviöi ung-
mennafélags og æskulýðsmála. Hann
var baráttuglaöur, kjarkgóður og
fylgdi málum fast eftir. Hann var
gæddur talsverðum hugsjónaeldi og
átti glöggskyggni til að meta hvað
væri helzt til þrifa og umbóta. Það fór
þvi að likum, að honum yrðu falin
störf á þessum vettvangi á viöara sviði
en heimaslóðum. Hann sat tvö ár i
stjórn Ungmennasambands Eyja-
fjarðar, annað árið gjaldkeri en hitt
formaður. Munu einkaástæður ekki
hafa leyft honum að sinna þessu starfi
frekar. Þá má geta þess, að oft var
hann fulltrui félags sins á þingum
Ungmennasamb. Eyjafjarðar.
Arið 1924 kvæntist Jóhann Ólöfu
Vigfúsdóttur frá Þverá i Skiðadal,
myndarlegri og vænni stúlku. Þau
hófu búskap á Jarðbrú 1925, en hættu
honum eftir árið, liklega vegna heilsu
konunnar. Næstu árin voru þau á
ýmsum stööum ýmist i húsmennsku
eða á smábýlum. En liklega um 1934
flytja þau að Upsum á Upsaströnd,
enda haföi Jóhann fengið þá atvinnu á
Dalvik. Eftir nokkur ár færa þau sig
um set til Dalvikur og eignast þar hús,
er timar liða og dvelja þar á meðan
bæði lifðu, en Ólöf dó 1964. Hjónaband
þeirra Jóhanns og Ólafar var ákaflega
gott og elskulegt. En þungbært var, að
Olöf missti snemma heilsuna og varð
oft að dvelja langtimum á sjúkrahúsi.
Og heima fyrir var hún tiðum sárþjáð.
Má nærri geta, hver raun þjáningar
hennar voru fyrir eiginmanninn. En
ekki var kvartað eða jafnvægi misst.
Og i veikindum konunnar sýndi
Jóhann þá einstöku lipurð, nærgætni
og umhyggju, sem lofa má. Var iika á
orði, að naumast væri betur hægt að
sýna maka sinum alúö og ástriki en
hann gerði á þessum erfiðu timum.
Jóhann og Ólöf eignuðust eina
dóttur, sem Hildur heitir, og er búsett
á Dalvik. Hún giftist Bjarna Th. Jóns-
syni vélstjóra á Dalvik. Eignuðust þau
fjögur börn. Eru þrjú þeirra gift og
eiga afkvæmi. Bjarni er látinn fyrir
fáum árum.
Þó að Jóhann menntaðist i þvi skyni
að verða bóndi, höguðu örlögin þvi svo,
að önnur störf urðu hans hlutskipti. En
hann var svo vel gerður, að honum var
ekki markaður bás i þessu efni. Hann
hafði getu til að leysa vel af hendi
margs konar verkefni og gerði það. En
flest æviárin liöu við skrifstofustörf
hjá útibúi Kaupfélags Eyfirðinga á
Dalvik. Þangað kom hann, að ég held,
lausteftir 1930 og vann á skrifstofu úti-
islendingaþættir
3