Íslendingaþættir Tímans - 01.11.1973, Qupperneq 8

Þuríður Pálsdóttir
Stóruvöllum, Bárðardal
K. 5. júni 1900 — D. 1. júni 1973.
Þuriður Pálsdóttir á Stóruvöllum
andaðist á Sjúkrahúsinu á Húsavik’
þann 1. júni siðastliðinnn. Hún fæddist
á Stóruvöllum 5. júni aldamótaárið
1900, dóttir hjónanna Páls H. Jóns-
sonar og Sigriðar Jónsdóttur, sem
bjuggu á þessari ættarjörð Páls frá þvi
fyrir aldamótin — nær 60 ára búskap.
Sigriður andaðist árið 1948, en Páll
dó 1955, og var þá 94 ára að aldri. Hann
hélt góðri heilsu og andlegum krafti
allt til dauðadags. Hann var hinn
mætasti bóndi og forustumaður i sinni
sveit. Þegar hinum forna Ljósavatns-
hreppi var skipt i tvennt árið 1907,
varð hann fyrsti hreppstjóri Bárð-
dælahrepps og lét ekki af þvi starfi
fyrr en 1951, þá niræður að aldri.
Framsýni Páls og áhugi á velferð
sveitarinnar og landsins i heild var
annálaður og hélzt óskertur til hinztu
stundar.
Páll hafði alið nær allan sinn aldur á
Stóruvöllum, en eins og nafnið bendir
til þykir þessi jörð einhver hin mesta
kostajörð, einkum til að reka fjárbú.
Vfðáttumiklar, rennisléttar grundir
teygja sig kilómetrum saman
meðfram kjarrigrónu Vallafjalli, sem
ris yfir Bárðardalinn að vestanverðu,
en á hina höndina rennur Skjálfanda-
fljót um miðjan dalinn, og tungur
Ódáðahrauns teygja sig niður dalbotn-
inn.
Foreldrar Páls og forfeður höfðu
búið á Stóruvöllum frá þvi snemma á
19. öld. Má um þetta lesa i ævisögu-
þáttum Páls, sem Jón i Yztafelli ritaði
og nefnast Bóndimi á Stóruvöllum
(1953) Á unga aldri gekk Páll i Skóla
Einars i Nesi, sem svo var kallaður og
haldinn var i Laufási við Eyjafjörð.
Þar kynntist hann ýmsum vel gefnum
bændasonum úr sýslunni. Siðar fór
hann i náms- og fræðsluför til
útlanda ásamt Hermanni Jónassyni,
siðar skólastjóra á Hólum.
Páll var þéttur i lund og tryggur
átthögum sinum, og hann var
ákveðinn i þvi að hefja búskap heima i
Bárðardal. Hann kvæntist Sigriði
Jónsdóttur frá Baldursheimi i Mý-
vatnssveit árið 1888. Hún var ung og
glæsileg heimasæta og hafði numið á
kvennaskólanum gamla á Laugalandi
i tvo vetur. Sigriður var hæglát kona
og blið i lund og unni m jög æskuslóðum
sinum. Hún var ekki margmál, en
trygglynd og rækti sitt heimilishald af
mikilli alúð og myndarskap.
Þuriður Pálsdóttir var næstyngst af
fimm börnum þeirra Stóruvallahjóna.
Hún ólst upp á þessu mikla myndar-
heimili og bar lika merki þess með
sóma. Hún var við nám á Kvenna-
skólanum á Blönduósi veturinn 1919-20
og siðan einn vetur i Reykjavik. 1 þá
daga var það góð menntun fyrir ungar
stúlkur að ganga i kvennaskóla eða
húsmæðraskóla. Lifið var þá
fábreyttara og hugir fólksins næmari
en nú á dögum i ys og þys. Þá var næði
til að hugleiða og nýta sér það sem
numið hafði verið.
Þuriður giftist árið 1927 Baldi Jóns-
syni frá Sigurðarstöðum. og hófu þau
búskap á Stóruvöllum. Bjuggu þau
lengi félagsbúi, fyrst með Páli föður
Þuriðar en siðar með tengdasyni
sinum. Þuriður og Baldur eignuðust
fjögur börn: Aðalbjörg býr i Reykja-
vfk, gift Bjarna Veturliðasyni: Jónina
býr i Kópavogi, gift Sigurberg
Sigurðssyni: Sigriður býr heima á
Stóruvöllum. gift Jóni Sveini Þórolfs-
syni, og Jón Steinar er búsettur á
Akureyri, kvæntur Svövu Halldórs-
dóttur. Barnabörnin eru orðin 15.
Þuriður og Baldur hófu búskap sinn
á mjög erfiðum timum, ekki sizt fyrir
islenzkt sveitafólk, þegar kreppan
mikla var að skella yfir. Má nærri geta
að ekki hefur verið átakalaust fyrir
þau hjónin að vinna við búskapinn,
sem gaf litið i aðra hönd á þeirri tið.
En Þuriður var að eðlisfari bæði styrk
i skapi og glöð i lund og aldrei varð
annars vart en hún yndi hlutskipti sinu
hið bezta og stóð við hlið manns sins af
heiium hug. Hun var umhyggjusöm
við fjölskyldu sina svo að af bar, og öll
börn hændust að henni, bæði barna-
börnin og önnur börn sem dvöldu á
heimili hennar. Hún leit á það sem
sjálfsagða köllun sina i lifinu að fórna
sér fyrir aðra, og hvað er merkilegra
hér i heimi en að rækja vel það hlut-
verk sem manni er trúað fyrir. Ætið
var Þuriður jafn glaðleg i fasi, á
hverju sem gekk, hvers manns
hugljúfi sem henni kynntist, hreinlynd
eins og það umhverfi sem hún var
vaxin úr.
Frá bernskudögum minum standa
mér lifandi i minni unaðslegar
morgunstundir i þessum friðsæla og
kyrrláta dal. Heiðrikja og frelsi rikir
þar yfir náttúrunni og þvi fólki sem
þar býr. Bárðardalurinn teygir sig
einna lengst allra dala inn i óbyggðir
landsins. Dyngjufjöll standa tryggan
vörð i suðri, en Kinnarfjöll i norðri.
Náttúran er ekki alltaf jafn bliðlynd.
en fólkið er mótað af lifsbaráttunni og
vanið við dugnað og myndarskap i
búskaparháttum.
Þuriður átti þess ekki kost að ferðast
viða eða njóta mikillar tilbreytni frá
önnum lifsins. en gæfist henni færi á
sliku þá var hún vakandi og athugul á
allt sem fyrir augu bar, og gat miðlað
öðrum fréttum og frásögnum af þeim
stöðum er hún heimsótti. Lengi hafði
hana dreymt um að kynnast leyndar-
dómum óbyggðanna. sem sáust i
fjarska langt i suðri af tröppunum á
Stóruvöllum. Þvi var það henni
óumræðileg ánægja er hún fór eitt sinn
á efri árum með dóttur sinni og
tengdasyni suður i Jökuldal i Tungna-
fellsjökli. Lengi minntist Þuriður
þessarar ferðar og lýsti dýrð öræfanna
Framhald á 7. síðu.
8
islendingaþættir