Íslendingaþættir Tímans - 06.07.1974, Qupperneq 4

Róbert Abraham Ottósson
Kveðja frá söngsveitinni
Filharmóniu.
A þessu sumri eru liðnir fjórir tugir
ára siðan ungur maður kom sunnan úr
heimi hingað til lands, settist að á
Akureyri og hóf þar tónlistarkennslu
og kórstjórn. Þau tfðindi spurðust
brátt, að hann gæddi alla tónlist nýju
lifi, þrótti og fegurð, og jafnframt
fylgdi það sögunni, að engin viðhlit-
andi skýring væri fyrir hendi á þvi, I
hverju þessir töfrar lægju. Þessi ungi
maður var dr. Róbert A. Ottósson, sem
söngsveitin Filharmónia kveður með
þessum fáu orðum að leiðarlokum.
Dr. Róbert Abraham Ottósson fædd-
ist i Berlin 17. mai árið 1912. Faðir
hans var læknir og jafnframt hálærður
tónlistarmaður, og sjálfur gekk dr.
Róbert ungur i þjónustu tónlistarinn-
ar. Hann sagði einhverju sinni, að eftir
að hafa hlustað og horft á uppfærslu á
Fjdelio á æskuárum sinum hafi hann
ekki getaö hugsað sér að helga lif sitt
nokkru öðru en tónlist.
A fyrstu áratugum þessarar aldar
var allt menningar- og tónlistarlif með
miklum blóma i Berlin, og bernsku- og
æskuár dr. Róberts Abrahams liðu i
nánum kynnum við flest eða allt það
bezta I þýzkri menningu. Hann var
persónulega kunnugur sumum fræg-
ustu tónlistarmönnum álfunnar, svo
sem Wilhelm Furtwangler, og Bruno
Walter var mikill vinur hans allt til
dauðadags. Eftir andlát Walters var
Róbert gefinn einn af tónsprotum
meistarans, sem hann varðveitti eins
og helgan dóm.
En paradis bernskunnar hrundi i þvi
farviðri, sem gekk yfir Evrópu á öðr-
um fjórðungi þessarar aldar. Kynþátt-
ur Róberts Abrahams gat gert orð
Heines að sinum, þegar hann kvað
þessar ljóðlinur:
Nennt man die schlimmsten
Schmerzen,
So wird auch der meine genannt.
Þaö voru óblið örlög sem fluttu Ró-
bert Abraham um haf hingað til Is-
lands, en það vill svo vel til, að I
skjalasafni Islenzka sendiráðsins I
Kaupmannahöfn er að finna merkileg-
ar heimildir um þessa ráöstöfun for-
lagannna. Sveinn Björnsson, siðar for-
seti, þá sendiherra i Kaupmannahöfn,
segir svo frá, að dag nokkurn hafi ung-
ur maður komið i sendiráðið og leitað
upplýsinga um þetta fjarlæga land
norður I Dumbshafi, og látið i ljós
löngun sina að fara þangað og starfa
að tónlistrmálum. Sendiherrann sagði
honum, að þarna væri litið verksvið
fyrir mann með hans menntun, engin
hljómsveit, sem vert væri um að tala,
og allt tónlistarlif eins og barn i reif-
um. „Ég ætti þá eitthvað að geta
hjálpað til við uppbygginguna”, var
svarið, sem sendiherra fékk, og þar
meö lagði Róbert Abraham af staö til
Islands. Hlutskipti tónlistarmanns,
sem kom hingað til lands á þessum ár-
um, var ekki að öllu leyti ósvipað og
landnámsmannanna, sem flúðu hing-
að undan ofriki Haralds konungs hár-
fagra, en einn þeirra kvað þetta:
Hefk lönd og fjöld frænda
flýt, en hitt er nýjast:
kröpp eru kaup, ef hreppik
Kaldbak, en læt akra.
Starf tónlistarmannsins var að
mörgu leyti svipað og landnemans,
sem kemur að litt numdu landi og
byrjar starf sitt með þvi að brjóta land
og rækta akur sinn, og akurlendi tón-
listarinnar hér á landi var litt brotið,
þegar Róbert Abraham kom hingað,
svo að ekki var annað fyrir hendi en
byrja á byrjuninni, og hann gekk þeg-
ar til verks með þeim einstaka dugn-
aði og fórnfýsi, sem einkenndi allt
hans ævistarf til hinzta dags, þar sem
trúmennskan við listina og fegurðina
rikti ofar hverri kröfu.
Hitt var ekki siður merkilegt og
mikilvægt, hversu handgenginn hann
var öllu þvi bezta i þjóðmenningu okk-
ar. Hann tók sliku ástfóstri við Islenzka
tungu og bókmenntir, að það hlaut að
vekja undrun og aðdáun. Hann talaði
og ritaði islenzkt mál, þannig að engu
var llkara en hann hefði numið málið
af höfundum Eglu og Njálu. Þannig
uröu stuttar tækifærisræður, sem hann
flutti á góðri stund, ógleymanlegar
sakir hrifandi ræðumennsku.
Róbert Abraham var ekki fyrr kom-
inn til Akureyrar en hann tók að
kynna sér islenzkar fornbókmenntir
og islenzkan skáldskap. Hann varð
brátt handgenginn skáldum eins og
Einari Benediktssyni, Matthiasi
Jochumssyni og Grimi Thomsen, og
þar naut hann handleiðslu þeirra
Halldórs Halldórssonar prófessors og
Þórarins Björnssonar skólameistara,
enda sagðist Róbert vera Norð-
lendingur og talaði norðlenzku eins og
hún getur fallegust verið.
Margur maðurinn ber þess merki
alla ævi að verða að skiljast við land
sitt og allt, sem honum er kærast á
ungum aldri, og það verður hverjum
þvi meir raun, sem tilfinningarnar
eru rikari, og það sýnir bezt hvilikur
efniviður var i dr. Róbert Abraham,
hversu vel hann leysti þessa erfiðu
þraut.
Hér var ekkert auðveldara en
að forpokast og halda að sér höndum,
en hann sótti á brattann og vann hvern
sigurinn á fætur öðrum sem tónlistar-
maður og visindamaður, þvi að hann
starfaði jöfnum höndum sem kennari,
stjórnandi kóra og hljómsveitarstjóri.
Flest okkar kynntumst honum ekki
fyrr en hann gerðist stjórnandi söng-
sveitarinnar Filharmoniu fyrir nær
hálfum öðrum áratug, og sennilega
höfum við fáa eða enga þekkt honum
lika. Hann var hvort tveggja i senn
hinn dæmigerði listamaður og strang-
ur og nákvæmur visindamaður, og
þessar andstæður voru i merkilega
góðu sambýli i skapgerð hans.Hann
varðveitti i rikum mæli þá guðlegu
gjöf að geta hrifizt eins og barn af þvi,
sem honum þótti fagurt, en jafnfr.
gat hann verið manna raunsæjastur og
vegið og metið hvern hlut að skarp-
4
íslendingaþættir