Íslendingaþættir Tímans - 19.06.1976, Side 16

85 ára
Sveinn Guðmundsson
bóndi frá Nýlendu
2. júni 1976 varð Sveinn Guð-
mundsson, bóndi frá Nýlendu Austur-
Eyjafjöllum, 85 ára.
Hann fluttist að Nýlendu frá Hlfð f
sömu sveit, ásamt konu sinni, Jónínu
Sigurbjörgu Jónsdóttur, sem þar ólst
upp hjá fósturforeldrum sfnum, Guð-
laugu og Sigurði. Jónfna var ein þeirra
barna sem missti föður sinn, ungan.
Hann drukknaði við sandana, sem
kallað er. Missti þá unnusta mannsefni
sitt frá ungri dóttur sinni. Þá var engin
miskunn sýnd fátækum mæðrum, sizt
ógiftum, börnin flæmd f fóstur og
mæöurnar látnar vinna þrældóms-
vinnu og oft viö lftinn orðstir. Börnum
þeirra var oft kennt að litilsvirða þær.
En hvaða móöir getur gjört að þvi þótt
menn þeirra eða unnustar farist? Spyr
okkar fagra haf, hvern það megi
gleypa? Það tekur frá þeim snauðu
ekki sfður en hinum rfku og oft frekar
frá þeim snauðu, þvf þeir vinna verstu
störfin, en fá minnsta hlutinn. Það er
hlutskipti okkar enn I dag. 1 Bibliunni
standa orö þessi, — verður er verka-
maðurinn launanna. —
Sveinn á Nýlendu var mikill verk-
maður og vann mörg störf fyrir sveit-
unga sina, en litið var um laun aöeins
ánægjan af vel unnu starfi. Stundum
voru þó vinnubýtti á móti frá vinnu-
þegum. Hann var einn dugmesti
sláttumaður i Eyjafjallasveit. En það
var þungur skuggi á heimilinu, aö
kona hans, Jónina, var svo oft heilsu-
lftil. Heimiliö var erfitt og jöröin þurfti
mikillar vinnu með, þar sem hún var
með léleg tún og blautar engjarnar.
En nú er öldin önnur. Þessi jörð er nú i
eyði má segja, en er nytjuö af stórbýl-
inu Steinum og önnur jörð lfka, sem
heitir Mosar. Svo eru nú’, gömlu
Leirur, tvær jaröir, sem féllu undir
sina hvora fyrrnefndu jarða, nytjaðar
á sama hátt.
Jörð þá, er Sveinn byggði átti
Erasmus Gfslason, kann ég engin skil
á honum, önnur en hann átti jöröina.
Svo missti Sveinn konuna sfna, aðeins
47 ára gamla. I þá daga voru engir
læknar til aö taka viö fólki við þau skil-
yrði, sem nú eru fyrir hendi. Þá var
elzta barnið 15 ára næsta 13 ára svo sitt
á hverju árinu, það yngsta 7 ára gam-
alt. Börnin voru alls 6 heima, eitt var
alið upp frá 3 ára aldri að Þorvaldseyri
hjá óiafi Pálssyni og Sigrfði Eggerts-
dóttur konu hans. En sá sonur þeirra
er Siguröur Olafur, sem nú verður 50
ára 8. júli. Svo misstu þau einn son, 8.
barn sitt, mjög ungt sem fætt var 4.'
ágúst. Ljósmóðirin tók barnið heim
með sér en þá lágu konur 14 daga á
sæng alltaf á bakinu, þvf myndi fólk nú
til dags ekki trúa, en svona var nú
hugsað þá. Ljósmóöir var Guöfinna
búsett I Drangshllð. Barnið veiktist
þar og dó, þaö fékk hitakrampa en nú
til dags eru meðul við öllu slfku.
Margt gerðist f þá daga, sem við nú
til dags skiljum litt til hlitar. Elztu
börnin héldu heimili i 2 ár með föður
sinum, en þá flutti hann á mölina f
Hafnarfiröi, á mestu kreppuárunum.
Börnin voru heima hjá Sveini, þar sem
hann fékk leigt eitt lftið súöarherbergi
og eldhús ásamt aðgangi að þvotta-
húsi. Þetta var i húsi Þórðar kaup-
manns Þórðarsonar, Suðurgötu 36 f
Hafnarfirði. Börnin unnu ýmist I vist
og við fisk og i kaupavinnu á sumrin.
Þau elztu reyndu til skiptis að hjálpa
til heima fyrir svo hægt væri að halda
saman heimilinu eftir beztu getu. Þau
eldri þar til yngstu börnin gátu unnið
íyrir sér og öll hugsuöu þau um fööur
sinn, eftir þvf sem þau gátu, þar til
hann leigði hús sitt. Fyrst syni sinum
og siðan yngstu dóttur sinni. Þá flutti
hann úr húsi þvf að Merkurgötu 8 i
Hafnarfiröi sem hann eignaöist fyrst
risfbúð f en sfðar keypti hann allt hús-
ið, og stækkaði. Siðan eignaöist yngsta
dóttir hans húsið, nú er það I eign aðila
óskyldum Sveini, þar sem dóttir hans
seldi húsiö eftir nokkur ár. Sjálfur fór
Sveinn að búa með konu, Guðrúnu að
nafni. Eftir þaö varð minna um það, að
fjölskyldan héldi saman, börnin voru
þá öll búandi og vinnandi fólk og hann
þvl frjáls maður að stofna sitt eigið
heimili með konu, sem var ekkja. Þau
bjuggu svo saman f Hafnarfiröi I Ibúð,
sem var með mesta myndarbrag,
enda hélt Sveinn ibúðinni vel við og
vann alltaf mikla vinnu hjá Hafnar-
fjaröarbæ að mestu leyti, meðan
kraftar leyfðu. Svo þegar þrek minnk-
ar er eldra fólkið lagt á hilluna.fram-
tiðin er unga fólksins. Gamla fólkið
veröur aö vfkja nú til dags á hinni svo
kölluöu möl.
Áður gátu ungir sem gamlir unnið
saman f sveitum landsins. Nú hefur
vélarafliö tekið forystuna, þar sem
börn og eldra fólk annars staðar hafa
lítið við að una nema þurran bókarlær-
dóm til 18ára aldurs og kunna svo ekk-
ert verklegt starf, þegar þau eiga að
fara að vinna sjálfstætt. önnur var tfð-
in, er börnin gátu urmiö störfin og
numiö þau jafnóðum og þau uxu úr
grasi, ef svo má taka til orða. Sveinn
giftist ekki aftur, en bjó með Guörúnu
og lagfærði hálf-innréttaöa kjallara-
ibúð. Þaðan varö hann að flytja rétt
eftir að Guðrún hvarf burt til annars
heims hér af jörðu.- Fór hann þá til
sonar sins i eitt herbergi og býr þar.
Hann hefur unnið erfitt og mikið
ævistarf og reynir enn aö aðstoða son
sinn við garörækt og ýmislegt, sem til
fellur. Hann á mikið af krafti til starfa
ennþá, fengi hann tækifæri til að njóta
þeirra, en skilyrði til þess vantar alis
staðar á þessari möl kaupstaðanna.
Vinnuskúrar fyrir föndur barna og
eldra fólks fyrirfinnast óvföa á heimil-
um en þess meira af standandi stofum
með dauðum mublum, nógu fint fyrir
augað en veitir litla ánægju til lengd
ar.
Sveinn var margar vertfðir á sjó og
viö landvinnu f Vestmannaeyjum, fór i
verið, sem kallað var. Voru það þá
börnin, sem hjálpuðu til viö skepnu-
hirðinguna. Stundum eldri maður til
hjálpar þeim, þar sem Jónina Sigur-
björg, kona Sveins átti vont með úti-
verk. En inniverk voru köld og erfið,
annars var byggð ágæt baöstofa en
framhús voru aldrei fullkláruð að inn-
an. Hlóðareldhús var alveg, þar til
flutt var burt á mölina, oliuvélar og
primusar. Otihúsaljós voru lugtir.
Ættingi.
16
íslendingaþættir