Íslendingaþættir Tímans - 25.11.1978, Blaðsíða 7

100 ára
Jóhanna Sigríður Ólaf sdóttir
fyrrum húsfreyja í Breiðholti
Allir þekkja þaö hve einstök atvik veröa
manni stundum minnisstæö. Greinilega
man ég þann dag, þegar ég kom fyrst aö
Breiöholti. Þaöeru nærri fjörutiu ár sföan
og voru foreldrar minir þá nýfluttir I
Kópavog. Býliö Breiöholt blasti viö, I
nokkurri fjarlægö þó, enda var ekki þétt-
býli i Kópavogi í þá daga, og einn góöan
veöurdag fórum viö mæögurnar þangaö I
heimsókn þvi móöir min þekkti hjónin
sem þar bjuggu, þau Þorleif Jónsson og
Jóhönnu ólafsdóttur—-haföi verið kaupa-
kona hjá þeim vestur i Dölum mörgum
árum áöur.
Vel var tekiö á móti okkur I Breiöholti,
enda rikti þar hin gamla góöa íslenzka
gestrisni, og þótti mér mikiö til þess
koma, þegar ég oftsinnis siöar meir kom
aö Breiöholti, er fyrir mig, krakkann,
voru settir hrokafullir diskar af meölæti
— og pönnukökunum hennar Jóhönnu
gleymi ég aldrei.
Þvi er ég aö rifja þetta upp nú, aö nii
er Jóhanna ólafsdóttir oröin hundraö ára.
Hún fæddist aö Tjaldbrekku I Hraun-
hreppi þann 25. okt. 1878. Foreldrar henn-
ar voru Ólafur Eyleifsson, ættaöur Ur
Lundareykjadal, og kona hans Jóhanna
Steindórsdóttir, ættuö Ur Laxárdal i Döl-
um.
Tjaldbrekka var viö botn Hitardals og
var i byggö frá 1840-90. Siguröur Jónsson,
ömmubróöir Jóhönnu, settist þar aö árið
1839 ásamt konu sinni, Hólmfrföi Einars-
dóttur, ogkomu þau þar upp átta börnum.
Svo afskekkt var býliö, aö 34 klst. lesta-
ferö vartil næstu bæja, hvort heldur fariö
var til bæja i Hitardal eöa Dalasýslu, og
leiöin þar aö auki' seinfarin og torsótt,
enda var yfir vegleysur aö fara.
Jóhanna ólst upp hjá foreldrum sinum
til fermingaraldurs, fyrst aö Tjaldbrekku
og siöar aö Syöri-Skógum, en þar bjuggu
þau til 1888, en fóru þá I vinnumennsku og
síöar húsmennsku. Um tildrög þess, aö
foreldrar Jóhönnu hættu búskap segir svo
i bókinni „Bóndinn á heiöinni” eftir
Guölaug Jónsson: „A þessum árum geröi
fjárkláöinn bændum þungar bUsifjar viös
vegar á landinu, og bændur á ósýktum
svæöum voruf sifelldum ótta um, aö þessi
vágestur mundi berja aö dyrum, er
minnst varöi. Allir voru þá varnarlausir
fyrir þessum ófögnuöi og þekktu engin ráö
til lækningar á kláöanum. Loks tóku menn
þaö ráö, ef ráö skyldi kaila, aö skera fé-
oaöinn niöur, þar sem kláöinn geröi vart
viö sig, jafnvel i heilum sveitum. NU bar
islendingaþættir
svo viö, aö Ólafur á Tjaldbrekku fékk
kindur, tvær eöa þrjár, sunnan Ur
Lundarreykjadal. Þær voru heilbrigöar,
aö þvi er vitaö var, en sögur gengu um
fjárkláöa í Borgarfiröi. Sveitungar Ólafs
töldufé sitt ósýkt af kláöanum en óttuöust
mjög, aö nU, meö þessum aöfluttu kind-
um, væri kláöinn fluttur i sveitina. Fóru
þeir nU fram á þaö viö Ólaf, aö hann skæri
niöur fé sitt. Var hann tregur til, sem von-
legt var, þar sem engin sáust merki þess,
aö aöfluttu kindurnar væru sjúkar. Þar
kom þó um slöir, aö hann lét undan ásókn
bændanna, meö þvi aö þeir lofuöu honum
fullum bótum I lifandi fé, ef hann léti aö
vilja þeirra. En er til kom reyndust efnd-
irnar á því allar i molum, og útkoman
varö sú, aö Ólafur fékk ekki skaöa sinn
bættan, nema aö litlu leyti. Þetta var
þungt áfallfyrirfátækan ómagamann. En
Ólafur lét samt ekki bugast aö sinni. Svo
kom haröindaáriö og fjárfeliirinn 1882 og
hjó annaö djúpt skarö I fjárstofninn. Þá
gafst ólafur upp viö búskapinn á Tjald-
brekku og færöi sig niöur i sveitina aö
Syöri-Skógum, sem fyrr segir. En aldrei
gat hann samt reist viö fjárhag sinn eftir
þetta”.
Eftir fermingu var Jóhanna i vinnu-
mennskuá ýmsum stööum, siöast i Hitar-
dal. Þar kynntist hún Þorleifi Jónssyni,
sem ólstþarupp frá þvihann var misseris
gamall hjá hjónunum Jóni Hannessyni og
Þóru Magnúsdóttur. Foreldrar Þorleifs,
Jón Þorsteinsson og Sólveig Bjarnadóttir,
fluttust til Ameriku áriö 1886 ásamt börn-
um sinum öllum, nema Þorleifi.
Þau Þorleifur og Jóhanna hófu búskap I
Hitardal áriö 1901, en bjuggu siðan lengst
af i Selárdal I Dalasýslu og Höföa i
Hnappadalssýslu, unz þau fluttust til
Reykjavikur áriö 1934. Þar bjuggu þau
fyrstað Vestra-Langholti 1 tvö ár. Þá lauk
aldalangri sögu Breiöholts sem bújaröar,
en núeru fjölmennustu hverfi Reykjavik-
ur risin I landi Breiöholts.
Þau Jóhannaog Þorleifur eignuöust niu
börn. Tvö misstu þau ung, en sjö komust
upp, synirnir Guömundur, Þorkell,
Kristján og Jón og dæturnar Sólveig,
Jóhanna og Kristin. Eru þau öll á lffi
nema Guömundur, sem lézt 8. april 1960.
Ennfremur ólu þau upp tvö fósturbörn,
Þórarin ólafsson, bróöurson Jóhönnu, og
Þorgerði Hönnu Haraldsdóttur.
Eftir lát Þorleifs hefur Jóhanna lengst
af dvaliö á heimili fósturdóttur sinnar, en
siöustu fimm árin hefur hún veriö hjá
dóttur sinni, Kristinu. 1 desember s.l.
varö hún fyrir þvi slysi aö detta og
mjaömagrindarbrotna. Fór hún þá á
Landspitalann og þaöan á hjúkrunar-
deildina 1 HátUni 10B og þar hefur hún
veriö siöan.
Enn sem fyrr er gott aö koma til
Jóhönnu. Minniö er furöu gott og hún hef-
ur frá ýmsu aö segja, enda skeöur margt
á langri ævi.
Þegarfólker oröiö svo til rúmliggjandi,
sjónin ekki meiri en svo aö rétt sér mun
dags og nætur og heyrnin farin mjög aö
dvina, hljóta dagarnir aö veröa langir, en
Jóhanna kvartar ekki. AstUöin og hlýjan,
sem umlykur mann, er enn hin sama og
manni líður vel hjá henni.
Aö lokum vil ég þakka Jóhönnu fyrir
gömul og góö kynni og óska þess, aö henni
megi liöa sem bezt um ókominn tima.
NU dagur þver og nálgast nótt,
til náöa sem aö kveöur drótt,
ó, faöir ljóss og alls sem er,
gef öllum friö og hvild I þér.
Steingrimur Thorsteinsson
Jóh.Bj.
7