Íslendingaþættir Tímans - 09.02.1980, Blaðsíða 4

Helga Jóhannesdóttir
Sauðárkróki
Helga Jóhannesdóttir var fædd 26. jóli
1898 aö Syöri-Villingadal f Eyjafiröi.
Dáin 13. nóv. 1979 á Sauðárkróki.
Foreldrar: ólfna Ragnheiöur Jónsdóttir
frá Hólum í Eyjafiröi og Jóhannes Rand-
versson frá Gullbrekku i Eyjafiröi. Htln
missti móöur sfna áriö 1905, sjö ára gömul
og fór þá til móöursystur sinnar Sigriöar
og manns hennar Davlös Eyrbekk aö
Skáldastööum f Eyjafiröi. Htln dvaldist
hjá þeim f tvö ár, en fór þá aö Kolgrlma-
stööum f sömu sveit til vandalausra og
var þar i tvö ár, en fluttist til Skagafjarö-
ar 11 ára gömul aö Glæsibæ til Jóhannes-
ar bróöur sins og konu hans Sæunnar og er
hjá þeim til 17 ára aldurs og flutti þá til
Sauðárkróks til Geirlaugar systur sinnar
og manns hennar Jóns Þ. Björnssonar.
Þar gekk hún i unglingaskóla, en áriö
1919 giftist hún Þorvaldi Þorvaldssyni,
syni Þorvaldar Gunnarssonar frá Skföa-
stööum 1 Laxárdal og Rannveigar
Þorvaldsdóttur frá Framnesi I Blöndu-
hlfö, og settu þau saman bú sitt á Sauöár-
króki. Þorvaldur var fæddur 4. febr. 1884
og dó 27. des. 1930. Þau eignuöust 7 börn.
Elstur var Jóhannes (f. 1920, d. 1939) næst
kom Rannveig Ingibjörg (f. 1921), þá Ottó
Geir (f. 1922), Guörún (f. 1923) Helga (f.
1925 d. 1927), Helga Ragnheiöur (f. 1927)
og Sigriöur (f. 1929). Þegar Helga missir
mann sinn frá mikilli ómegö bjóöast vinir
þeirra hjóna, systkinin Elln og Þóröur
Blöndal á Sauöárkróki til aö taka f fóstur
yngsta barniö Sigrföi og ólst hún upp hjá
þeim. Aöur haföi frændkona Þorvaldar,
Ingibjörg Arnadóttir á Stóra-Vatnsskaröi
fengiö I fóstur frá þeim hjónum Guörúnu,
42ja vikna gamla. Var hún þún látin heita
nafni móöur Ingibjargar, en þau
Þorvaldur og Ingibjörg voru systrabörn
og mikil frændsemi og rækt meö þeim
systkinum á Stóra-Vatnsskaröi og
Þorvaldi og fjölskyldu hans. Framan-
skráö eru f örusttu máli helstu æviatriöi
Helgu, nokkurskonar sögulegir punktar
fengnir frá dætrum hennar. Munu þvf
vera réttir svo langt sem þeir ná.
En ævi Helgu er auövitaö miklu meiri
en slfkir punktar, þó góöir séu og nauö-
synlegir i þessu þjóöfélagi ættanna. Þaö
ættu þeir aö geta sagt eitthvaö um, er
veriö hafa henni samtlöa. Þar meö er ekki
sagt aö mér takist aö gera þvi nokkur skil.
í öllu falli veröur þaö stutt og f öfugu hlut-
falli viö þaö sem minning Helgu á skiliö,
aöeins punktar skyndimyndir frá nábýli
viö þessa móöursystur mfna frá þvf ég
fyrst man eftir. Eins og nefnt er i fyrstu
4
llnum hér, var hún fædd fremst i Eyja-
firði, Eyfiröingar i báöar ættir svo langt,
sem ættartala nær, þ.e. til landnáms-
manns Helga magra. Fastbúandi eyfirsk
ætt i framfiröi. Fariö yfir ána til þess aö
ná sér i maka. Einu sinni noröur f öxna-
dal og einu sinni f Fnjóskadalinn, en I
hvorugt skiptiö yfir sýslumörk. 1 þúsund
ár býr þessi ættstofn I Eyjafiröinum. En
svo skeöur skelfingin f tima Helgu. Móöir
hennar deyr, tólf barna hópur tvfstrast.
Sum eru tekin I fóstur, önnur fara til
vandalausra eöa I vinnumennsku. Móöir
undirritaös., Geirlaug, tekin I fóstur til
Sigurgeirs Danlelssonar bónda Núpufelli I
Eyjafiröi og konu hans Jóhönnu móöur-
systur systkinahópsins. Sigurgeir,
Jóhanna og Geirlaug flytja svo til Skaga-
fjaröar og hann byrjar verslun og útgerö
á Sauöárkróki. Mestur hluti systkina-
hópsins og faöir þeirra, Jóhannes Rand-
versson, flytur smámsaman á eftir þeim
til Sauöárkróks og nálægra sveita, þar
meötalin Helga. Skýringu á þessari
skyndilegu og miklu hreyfingu hef ég ekki
fengið, nema ef vera skyldi I kjölfar þess
mæta bónda frá Núpufelli og athafnasemi
hans þar vestra. Má einnig vera aö
nokkru óskin um samheldni systkina-
hópsins. A Sauöárkróki var slfk
samheldni greinileg I öllu falli. Móöir mfn
og Helga uröu nábýliskonur. Okkar hús
sunnan Templarahúss, Helguhús aöeins
ofar. Nokkurskonar tvöfalt heimili fyrir
börn beggja húsanna. Hversu langt man
maöur til baka? Kannske man ég þaö
fyrst er hún bar okkur krakkana á bakinu
út I Templarahús á barnaball. Snjór og
vatnselgur úti, spariskór og föt máttu
ekki vökna. Þetta hafa veriö allmargar
feröir, en gaman fannst öllum. Aöra
skyndimynd löngu seinna vil ég nefna.
Noröurkoma okkar systkina meö llk fööur
okkar I hellirigningu og slagviöri um
miöja nótt. Viö komum aö kirkjudyrum
meö btlinn. Dapurleg koma til Sauöár-
króks. Þá stóöu Helga og Heiöa þar viö
tröppurnar og biöu okkar. Hlýjaöi mér
ótrúlega slfk trygg vinátta og þátttaka á
erfiöri stundu. Þriöja atriöi verö ég aö
nefna, húsviöskipti. Ragnheiöur (Heiöa)
haföi eignast fbúö i góöri, nýrri blokk viö
Vfðigrund. Helga flutti þangaö meö henni,
þvi þær hafa alltaf fylgst aö. Gamla húsiö
varla fulnægjandi föst vistarvera lengur,
en gott til skemmri búsetu (sumarhús)
meö smærri lagfæringum. Helga bauö
okkur systkinum aö kaupa húsiö, viö
höföum ekki getaö keypt hús fööur okkar,
þegar hann flutti til Reykjavlkur, enda of
stórt til sumarnota. Einhver töf varö á
ákvöröun okkar m.a. hvernig skyldi
fjármagna. En svo komum viö og gengum
aö kaupum. Þá féllu tár af hvörmum
frænku okkar. Ég held ekki af þvf aö hafa
látiö frá sér sitt elskaöa hús, heldur frem-
ur gleöitár yfir þvi aö viö skyldum taka
viö og hún þá aö vissu leyti eiga þaö meö
okkur. Svona var hún og þetta má vel
segja nú, enda „átti hún þaö meö okkur”
meöan hún var aö venjast nýja húsinu.
Þetta eru aöeins nokkrir punktar úr
feröalagi okkar Helgu gegnum tilveruna I
um sex tugi ára. Hún hefur veriö okkur
mikilvæg móöursystir. Kom þaö best I
ljós, þegar viö misstum móöur okkar tæp-
lega fertuga frá 10 barna hópi. Nábýli,
samstaöa f öllu hefur undirstrikaö eöa átt
sinn þátt i þessu samhengi. Nú búum viö
oft i gamla húsinu hennar og finnst viö
vera heima hjá okkur. Trygglyndi hennar
og vinátta hefur veriö okkur ómetanleg.
Kjarkur og æöruleysi var annar þáttur I
hennarskaphöfnsemlæramátti mikiö af.
Dugnaöur og starfsafköst án efa sá þriöji,
hún var vikingur til vinnu og ódrepandi
viö aö bjarga sér og sinni fjölskyldu,
berjast áfram meö börnin. ótrauö til
hverskonar vinnu er var aö hafa.
sláturhús, fiskvinnu og aö fara I veriö sem
ráöskona á Suöurnesjum á útgeröarstöö-
um þar, þegar minna var annarsstaöar, I
sfldinni á Siglufiröi á tvöföldum vöktum,
ráöskona hjá vegagerðarmönnum og
brúarsmiöumárum saman, þegar ekkert
var um vinnu á Króknum, alltaf meö litlu
isiendingaþættir