Íslendingaþættir Tímans - 21.03.1981, Blaðsíða 3

ár á Fljótsbakka í Reykdælahreppi, en
fluttist meö þeim ellefu ára gamall að
Breiðumýri og átti þar heima upp frá því
langa ævi eða þar til hann andaðist á
SjúkrahUsinu á Húsavik 14. febrúar s.l.
Ungur hleypti hann heimdraganum, var á
Hölaskdlaog í vinnu og vistum i fjarlæg-
um sveitum. En hann hvarflaði aftur
heim á fornar slöðir. Hann giftist 28. júnf
1920 Gerði Sigtryggsdóttur frá Hall-
bjarnarstöðum I Reykjadal. Gerður var
f®dd 11. júlí 1896, en andaðist á Sjúkra-
húsinu á Húsavik 4. júli 1978. A það hjóna-
band bar aldrei skugga.
Jósep hafði átt við langvarandi heilsu-
leysi að striða og þó að þau hjónin
önduðust bæði á sjúkrahúsi höfðu þau
bæði notið frábærrar umönnunar barna
°g tengdadætra i heimahúsum meðan
kostur var. Það var aðeins siðustu dagana
sem leitað var annars athvarfs. Jósep og
Gerður bjuggu allan sinn búskap á
Hreiðumýri alltaf í þröngbýli aðeins á
hluta jarðar. Þau höfðu ekki stórt bú en '
fersælt, voru veitendur en ekki þiggj-
endur. Þau komu upp niu börnum og er
•nannvænlegri hópur vandfundinn.
Þetta er ósköp venjuleg saga hjóna I
Svnit á þessu timabili. Þau uxu upp á
aldarmorgni,fylgdu breytingum tímans,
Wku þátt í félagsstörfum nágrennis síns,
komu upp mörgum börnum, bættu að-
stöðu slna og umhverfi. En það er til önn-
Ur og sérkennilegri hlið á lifi þeirra og
starfi sem ég tel að megi ekki strax falla I
Steymsku. HUn er fáum kunnari en mér
°§ engum skyldara að reyna að rifja hana
uPp.
Usndsímastöð var sett upp á Breiðu-
strax og simi var lagður 1906. Yfir 40
r var símstöðin I ibUð Jóseps sem þó
Vlrtistekkialltof stór fyrir og hann og fólk
ans sá um afgreiðsluna. Stöðin átti að
Vera opin þrjá tlma tvisvar á dag eða sex
ma alls daglega en var I raun opin allan
iarhringinn. Það var meira að segja
°flð I simastofunni svo að hægt væri að
vara á nóttunni. Breiðamýri stendur við
mssgötur og margur þurfti að fá að
>>komast í sima” á öðrum timum sólar-
Ungs en reglugerð sagði til um, e.t.v. I
'smikilvægum erindagerðum, en ekki
ar að þvi spurt- Menn fengu sfna af-
©■eiðslu.
k>ö réð hér einna mestu að læknissetur
jar á Breiðamýri, fáa metra frá bæ
oseps, t þann lag^ni var hægt að ná I síma
^enær sem var á nótt eða degi, væri hann
sta?a’ ^V1aAtaf var svarað I símann á
tal nn' ’Brelðumýri. Hér get ég trútt um
s. að þvi að I nær átján ár svaraði ég I
ma læknisins þegar Jósep hringdi. Ef ég
^*^1 heima vissi hann hvar ég var og
visað á mig.
jj. ®knisþjónusta var þá með nokkuð
alh11 fnÖ*;i en nlí> en fyrsta skilyröið var þó
þj.. f að ná sambandi við lækni. Fólk
‘^i e t.v. ekki alltaf af stórvægilegum
til ®^UnL en ekki nema þvl þætti nauðsyn
I , ra- Og fyrir utan bætta líðan og stytt
s|endingaþættir
veikindi er ekki vandi að telja upp röð til-
fella þar sem það mun hafa skipt sköpum
I brað um lif eða dauða að simstöðin á
Breiðumýri svaraði allan sólarhringinn
en ekki bara á þeim tímum sem reglugerð
ákvað.
Það öryggi sem þessi sjálfboða-þjón-
usta Jóseps og fjölskyldu hans veitti ibú-
um þáverandi Breiðumýrar-læknishéraðs
verður ekki metið eða I tölum talið. En
það voru fleiri en þeir, sem vissu aö á
Breiðumýri var svarað á óvenjulegum
timum. Aðaldælahreppur átti læknissókn
til HUsavikur, en símstöð þar lokaði á
miðju kvöldi og ekki varð þangað náð
fyrri en morguninn eftir. En veikindi fara
ekki eftir tímasetningum og þörf að ná
tali af lækni er ekki i samræmi við reglu-
gerðarákvæði f simaskrá. Aðaldælir vissu
að það var svarað á Breiðumýri um kvöld
og nætur og þangað var beint kvörtunum
á þeim tima sólarhrings. Sama gilti um
nágrannana I austri Ibúa á Hólsfjöllum og
i Möðrudal. Þeim var auðveldara að ná til
Breiðumýrar en til lækna sinn á Kópa-
skeri eða Egilsstöðum, þvi að auk fjar-
lægða voru sfmstöðvarnar lokaðar mikinn
hluta sólarhringsins. Og nágrannarnir I
vestri I Ljósavatnsskarði og Fnjóskadal
gátu að vísu náð símasambandi til Akur-
eyrar en Vaðlaheiði var oft erfiður farar-
tálmi ef ekki var nóg að tala. Ef einhver
heldur að hér sé ofmælt get ég rifjáð upp
eitt kvöld og nótt þegar ég fór I vitjun I
Egilsstaða-, Kópaskers-, Húsavikur- og
Grenivlkurhéröð sömu nóttina, vegna
þess að Breiðamýri svaraði en aðrar
stöðvar ekki.
En ekki var vist að læknir væri heima
eða hægt aðná taliaf honum i sima. Menn
komu að hitta hann og gátu þurft að bfða
hans langtimum saman. Og þetta fólk
þurfti aðstöðu, aðhlynningu, húsaskjól
næringu, gistingu. Þá kom til kasta
Gerðar hUsfreyju. Hún og Jósep voru með
afbrigðum gestrisin og allt, sem menn
þurftu og til var, var þeim veitt umtölu-
laust og eftirtölulaust af góðum hug og
eins og ekkert væri sjálfsagðara. Þeir,
sem þannig leituðu ásjár hafa ábyggilega
skipt þUsundum, en sjaldan held ég að þar
hafi komið gjald fyrir. Hvert ónæöi og út-
gjöld þettaskapaðigetur sá einn imyndað
sér, sem á horfði. Hér kemur annar liður
þeirrar þakkarskuldar, sem ibúar ná-
grannasveita Breiðumýrar standa I við
Jósep og Gerði.
Og má ég enn bæta við þriðja atriðinu.
Læknisþjónusta var eins og ég áður hef
nefnt með öðrum hætti fyrir tveim til
þrem áratugum en nú, minna um sjúkra-
húsvistir, meira um vitjanir læknir á
heimili. En bflakostur var minnitvegir
öðruvlsi^lægri og lakari og yfirleitt var
alls ekki rutt af þeim snjó á vetrum.
Læknisferðir gátu þvt oft verið langar og
strangar ekki slzt i skammdegi, um kvöld
og nætur. Einn maður á ferð I misjöfnu
veðri og færi er oft illa staddur og fylgdar-
maður eða fylgdarmenn gerðu ferðir
læknis oft fljótari og öruggari. Ég man
ekki eftir þvi að ég færi nokkurn tima eða
nokkurs staðar bónleiður til búðar ef ég
bað um fylgd I Reykjadal. En eftir að
yngstu synir Jóseps sem enn eru búsettir
heima á Breiðumýri urðu fullharðnaðir
kom það eins og af sjálfu sér að leita til
þeirra. Ekki spillti það að þeir eru heljar-
menn að burðum og haldnir þeim undar-
lega eiginleika að vélar ganga betur ef
þeir eru nærstaddir. SUkri beiðni minni
um aðstoð var ævinlega sinnt strax,
hvernig sem á öðrum verkum stóð og á
hvaða tfma sólarhrings sem var. Og birt-
ist hér hinn þriðji liður þakkarskuldar
minnar og Þingeyinga við Jósep á Breiðu-
mýri og heimili hans.
Viðsegjum gjarnan: Þetta tilheyrir allt
fortíðinni. Það eru fleiri ár siðan simstöð-
in á Breiðumýri var lögð niður, sjálfvirki
síminn hefur gert alla næturþjónustu
óþarfa. Það hefur ekki þurft að bíða eftir
lækni á Breiðumýri eða sinna fólki hans
vegna I langan tlma, þvi að þar hefur eng-
inn læknir verið I nær tólf ár. Og breyttir
og bættir vegir, ný tæki, ný takni, aukið
rými á sjúkrahúsum, breyttar aðferðir
við stundun heimilislækninga eru komnar
til sögunnar. Allt er þetta rétt og I sam-
ræmi við þróun timanna. En nýjungar,
breytt og vonandi bætt viðhorf geta aldrei
dregið Ur mikilvægi þess starfs sem unnið
var áður en nýjungarnar birtust né dregið
úr þakkarskuld okkar við það fólk, sem
hjálpaöi okkur að lifa og starfa á þann
hátt sem mögulegt var á hverjum tíma.
Viðhjónin fluttum til Breiðumýrar fyrir
nær þrjátíu árum siðan og dvöldum þar I
tæp átján ár. Okkur var tekið þar
ókunnugum með þvi viðmóti og hugarfari
sem veitir allt en krefst einskis. Sama
gilti um börn okkar þegar þau uxu úr
grasi og mörg ungmenni sem hjá okkur
dvöldu lengri eða skemmri tíma. Og sú
afstaða alls heimafólks á Breiðumýri
hefur ekkert breytzt öll þessi ár. Það er
hægt að reyna að lýsa þessari alúð
kurteisi hjartans, vináttu og tryggð meö
orðum sem fest eru á blað. En hún verður
ekki metin og aldrei goldin.
Þóroddur Jónasson
3