Íslendingaþættir Tímans - 06.10.1982, Blaðsíða 4

Sigríður Jónsdóttir
Fædd 8. ágúst 1891
Dáin 14. mars 1982
Rís þú, íslands stóri sterki
stofn með nýjan frœgðardag.
Einar Benediktsson
Oft komu mér í hug þessi orð skáldsins þegar
ég hugsaði til Sigríðar Jónsdóttur.
Hún fæddist á Ásmundarstöðum í Norður
Pingeyjarsýslu 8. ágúst árið 1891. Hún var ein af
stórum hópi mannvænlegra barna sem þau
eignuðust þar hjónin Jón Árnason og Hildur
Jónsdóttir.
Þegar þessi litla stúlka leit dagsins ljós var
íslenska þjóðin að rétta úr bognu baki vegna
margra alda kúgunar erlends valds og eins mesta
harðindaskeiðs sem um getur í sögunni hvað
veðurfar og náttúruhamfarir snertir.
Ung að árum giftist hún Sigurði Guðmundssyni
frá Grjótnesi smið og miklum afkastamanni til
allra verka. Þau hófu búskap á Ásmundarstöðum
og reistu sér vandað íbúðarhús á þeirra tíma
mælikvarða. Mátti ætla að þessara ungu hjóna,
sem bæði voru svo vel gerð, biði glæsileg framtíð,
og aldamótamennirnir litu vonglaðir fram á
veginn.
En þá sækja erfiðleikar þau heim. Sigurður
missir heilsuna og er meira og minna sjúkur
maður allt sitt líf. Er ljóst að við slíkar aðstæður
reyndi ekki lítið á húsmóðurina. Hér þurfti mikla
hagsýni og reglusemi ef takast átti að sjá
mannmörgu heimili farborða. Auk þess sem nú
fóru í hönd kreppuárin margumtöluðu, þegar
dilkurinn gerði ekki nema 10 krónur til innleggs.
Sigríður reyndist vandanum vaxin. Á þessu
heimili virtust allir hlutir vera í lagi, nógur matur
og fólkið vel klætt, þrifnaður og reglusemi á öllum
hlutum, innanhúss sem utan, svo af bar.
Þannig liðu árin og börnin uxu úr grasi, elstu
synirnir, Jón og Guðmundur komnir til manns,
báðir efnilegir og duglegir. Leit svo út sem hér
væru til komnar styrkar stoðir svo ekki þyrfti að
kvíða framtíðinni. En þá sækir Hvítidauðinn
þetta heimili heim, þeir deyja báðir úr berklum
með fárra ára millibili. Nú skullu á þessari konu
hafsjóar sorgar og trega. Enginn sá henni bregða,
hún var enn hin sama Sigríður með sitt
höfðinglega fas og elskuleg heim að sækja. Hún
var þeirrar gerðar að hún bar ekki sorg sína á torg.
Böm þeirra hjóna á líft eru Jóhanna og Sverrir
bændur á Ásmundarstöðum, Gunnhildur hús-
freyja á ísafirði, Jakobína og Vilborg húsfreyjur
í Reykjavík og Björn smiður í Reykjavík.
Sigríður var stórvitur kona, fróð og minnug svo
af bar. Vom miklar unaðsstundir að sitja á tali við
hana og hlusta á hana segja sögu liðinnar tíðar,
og ræða jafnframt þau vandamál sem uppi vom
á líðandi stund.
Og nú er hún komin til landsins handan við
móðuna miklu. Þar segja menn að engir beri sár.
En þá vil ég einnig trúa því að þar séu á ferð ungir
sveimhugar sem hinn hlýi barmur dregúr að sér
og þeir njóti þess að hlusta á söguna.
Það var fallegt á Ásmundarstöðum er mig bar
þar að garði síðastliðið sumar. Sól skein í heiði,
víkin slétt sem heiðartjöm, lognbáran gjálfraði
við sandinn, selur svaf á steini. Skammt undan
landi var æðarkollan með ungahópinn sinn.
Róleg, sterk, umhyggjusöm. En fegurst var þó
minningin um þessa miklu konu sem þama réði
húsum í meira en hálfa öld og hélt fullri reisn til
hinstu stundar.
Oddgeir Pétursson.
Jón Guðmundur Sveinsson
Urriðaá
(5.júlí 1904 - 23.september 1982)
Jón Guðmundur Sveinsson var fæddur 5. júlí
1904 á Hvítsstöðum í Álftaneshreppi. For-
eldrar hans voru Sveinn Helgason bóndi á
Hvítsstöðum og seinni kona hans Elísabet
Guðrún Jónsdóttir. Sveinn og Elísabet eignuðust
alls átta börn og var Jón næst elstur, en systkini
hans eru Helgi er dó á fyrsta ári, Jakob yfirkennari
í Reykjavík, Magnús fyrrverandi gagnfræðaskóla-
kennari í Reykjavík, Helgi prestur í Hveragerði
látinn, Sigurður fyrrverandi kennari og garðyrkju-
ráðunautur látinn, Ingibjörg húsmóðir í Reykja-
vík, Þorsteinn héraðsdómslögmaður í Reykjavík
látinn. Auk þess átti Jón hálfbróður Svein Ingvar
Sveinsson bónda á Sveinsstöðum í Álftanes-
hreppi látinn.
Jón Guðmundur var talinn sérstaklega efnilegt
barn, en veiktist á þriðja ári af heilahimnubólgu
og náði sér aldrei eftir það. Þetta háði honum alla
4
ævi, því hann lokaðist í sínum eigin heimi og
veröldin fyrir utan var honum að nokkru leyti
framandi. Jón var því heiisuveill alla sína ævi, til
dæmis fékk hann oft mjög slæm höfuðvcrkjaköst
auk annars krankleika sem háði honum, og var
því öðm hvoru til lækninga í Reykjavík hin síðari
ár.
Jón missti föður sinn 1914 og stóð þá móðir
hans uppi með stóran bamahóp í ómegð, sem flest
fóru til vandalausra á hinum ýmsu bæjum í
sveitinni. Jón fór þá að Lambastöðum í
Álftaneshreppi 1915, fyrst sem snúningadrengur,
en eftir fermingu sem vinnumaður til 1938. Var
honum æ síðan hlýtt til fólksins á Lambastöðum.
Að Urriðaá í sömu sveit fór Jón 1938 fyrst sem
vinnumaður og síðan sem lausamaður. Þar hafði
hann jafnan skepnur, sem hann átti sjálfur bæði
hross og sauðfé. Samhliða þessu vann Jón við
vegavinnu við Vegagerð ríkisins.
Við Alftaneshreppinn festi Jón tryggð enda er
Framhald á bls. 6
tslendingaþættir