Íslendingaþættir Tímans - 05.01.1983, Blaðsíða 3

Hrólfur Ásvaldsson
viðskiptafræðingur
Fæddur 14. desember 1926
Dáinn 6. desember 1982
Þegar vinur hverfur sjónum manns að fullu og
öllu fer það jafnan svo, að maður lítur til baka
yfir farinn veg til þeirra kynna sem maður hefur
af honum haft og þá ekki síst þeim, sem eru
hugljúf og þess virði að rifja upp, að honum
gengnum. Og þannig fór fyrir mér, þegar ég frétti
lát vinar míns og sveitunga, Hrólfs Ásvaldssonar,
þó lát hans kæmi mér engan veginn á óvart. Hann
var búinn að berjast við sjúkdóm þann í hálfan
áratug, er læknar eiga erfitt með að ráða bót á.
Og það er heldur ekki við öllu séð í heimi hér.
Hrólfur lést á Landspítalanum 5. desember s.l.
og var kvaddur hinstu kveðju tíunda sama
mánaðar í Kópavogskirkju. Sóknarpresturinn þar
sr. Þorbergur Kristjánsson, flutti hugnæma ræðu
og kom það skýrt fram, að á stundum hefðu þeir
skipst á skoðunum, um röksemdir tilverunnar,
Hrólfur og hann.
Einnig minntust fimm menn Hrólfs, þennan
sama dag með ágætum í Morgunblaðinu hér í
Reykjavík, m.a. frænka hans Ásta Jörgensdóítir,
á sérstaklega hugljúfan hátt, sem áreiðanlega mun
ekki gleymast aðstandendum og skyldfólki. Svo
og skrifaði hagstofustjórinn eftirminnilega grein
um Hrólf og störf hans á Hagstofunni um þrjátíu
ára bil. Og ég minnist þess ekki að hafa lesið betri
vitnisburð en Hrólfur fær þar, hjá yfirmanni
sínum Klemensi Tryggvasyni. Einnig fær Hrólfur
hugnæman vitnisburð í sama blaði, frá samstarfs-
uianni sínum, Högna T. ísleifssyni, sem auðsýni-
lega hefur verið mikill vinur hans. Þeir, Reynir
Eyjólfsson og Valgeir Sigursson minntust hans
einnig af hlýhug. Það kann þá kannski einhverjum
að virðast að varla sé hægt að bæta nokkru við
það, sem þegar hefur verið sagt um þennan
frábæra starfsmann Hagstofunnar. En hitt er svo
það, að Hrólfur átti æsku sína norðan fjalla í
Reykjadal í S-Þing. Og á Breiðumýri ólst hann
upp í hópi níu systkina, undir svokallaðri
Mýraröxl, sem reisir sig allhátt þarna við miðju
dalsins. Og af öxlinni sést vel til allra átta. Þetta
kunni drengurinn á Breiðumýri vel að meta.
Fegurð og tign þessa umhverfis er sést af öxlinni
og friðsæld þá, sem norðlensk náttúra hefur upp
á að bjóða. Og hún ögraði fótfráum smaladreng
til að reyna kjark sinn og fræknleik. Þessi
smaladrengur, Hrólfur Ásvaldsson, var næmur á
öll kennileiti. En nánar frá sagt, fæddist þessi
smaladrengur í Þinghúsinu á Breiðumýri, 14.
desember 1926. Foreldrar hans voru þau Sigríður
Jónsdóttir frá Auðnum (syturdóttir Huldu skáld-
konu) og Ásvaldur Þorbergsson, frá Litlu-
Laugum.Foreldrar Hrólfs, hófu búskap á Einars-
stöðum í Reykjadal árið 1925, en bjuggu síðan á
Breiðumýri árin 1926-44, en þá fluttu þau að
Islendingaþættir
Ökrum í sömu sveit, þar sem Sigríður býr enn -
ásamt syni sínum Þormóði og konu hans.
Ásvaldur lést árið 1949, fyrir aldur fram. Hann
var vinsæll maður og félagslyndur með afbrigðum,
þó hann hefði lítinn tíma til slíks, sem og einyrkjar
í þann tíð. En þó gerðist hann einn af stofnendum
Sameiningarflokks alþýðu Sósíalistaflokksins.
Á Breiðumýri, þar sem Hrólfur Ásvaldsson átti
sín æskuár var langt frá því að vera eingangraður
staður. Það má segja að Breiðumýri hafi verið
mesta höfuðból Reykdælahrepps frá síðustu
aldamótum, því á fyrstu árum aldarinnar var þar
byggt langstærsta hús sem nokkru sinni hafði
verið reist á þessum slóðum, þar til Laugaskóli
reis 1924-5. Þetta hús sem og fyrr getur var kallað
Þinghús. í húsi þessu var Landsíminn til húsa og
bókasafn sveitarinnar m.a. Einnig var unglinga-
skóli þar nokkra vetur. Héraðssamkomur fóru
þarna fram á sléttri grund við veginn. Ungmenna-
félag sveitarinnar, hélt líka þarna alla sína fundi
og samkomur. Svo á þessu má sjá að þarna lágu
ýmsir menningarstraumar sem ungur drengur gat
fært sér í nyt, sem og ég efast ekki um, að Hrólfur
hefur gert í þau 18 ár, sem hann átti heima á
Breiðumýri. Og vitanlega lágu leiðir okkar Hrólfs
saman, þó yngri væri hann en undirritaður, sem
þekkti foreldra hans vel.
Ég mun líka lengi minnast þess, er ég kom á
skemmtisamkomu ungmennafélagsins aðeins ell-
efu ára gamall, að það voru fjórir menn sem vöktu
eftirtekt mína, enda þótt ég hefði séð þá áður.
Það voru þeir Vagn Sigtryggsson á Hallbjarnar-
stöðum, Dagur Sigurjónsson áLitlu-Laugum, Jón
Stefánsson á Öndólfsstöðum og Ásvaldur Þor-‘
bergsson. En líklega hafa þessir fjórir átt að sjá
um þessa skemmtun og líklega hefur Vagn verið
formaður ungmennafélagsins það árið. Það var
ákaflega bjart yfir öllum þetta kvöld. Jón hjálpaði
leikurum að laga til Ieikpallinn, því þarna fór fram
samtalsþáttur. Dagur sem var kennari í dalnum
steig í ræðustólinn og valdi sér sögulegt efni.
Ásvaidur sýndi glímu, ásamt nokkrum öðrum úr
dalnum. Og ég man það alltaf síðan hvað ég varð
hrifinn af glímu þessa fjaðurmagnaða lipra
manns. Og ellefu árum síðar, þegar undirritaður
var á leikæfingu með nokkrum ungmennafélögum
öðrum í samkomusalnum, hefur einn orð á því
við Ásvald, að trúlega væri hann búinn að kenna
þeim Hrólfi og Jörgeni glímutökin. En einmitt
þessir tveir elstu synir hans voru staddir þarna hjá
okkur í salnum, eins og ætíð, því vitanlega höfðu
strákarnir gaman af því, sem nú voru á tíu og tólf
ára aldrinum, að fylgjast með okkur eldra fólkinu.
En það stóð ekki á strákunum. Enda höfðu þeir
áhorfendur svo auðséð var að nú var glímt í fullri
alvöru. Hrólfur var öllu hærri vexti og þó að
Jörgen notaði lág brögð á stóra bróður, stóðst
hann vart hið háa klofbragð Hrólfs. Og mér var
raunar hugsað fyrir félagsins hönd, að þarna væru
upprennandi íþróttamenn fyrir sveit og félag og
ekkert efamál væri það, að þeim yrði rétt örvandi
hönd.
En stundum blása vindar til allra átta í heimi
hér. Og margt fer öðru vísi en ætlað er. Það er
þessi' hulda hönd - hönd örlaganna sem sífellt
getur öllu breitt. Og tveimur árum eftir að ég
horfði á þessa ungu glímukappa fór ég alfarið úr
sveitinni svo ég fékk ekki að sjá framför þeirra.
En þrátt fyrir það er þetta eina kvöld sem ég sá
þá glíma, verður mér alltaf dýrmæt minning.
Árið 1944 fluttu Ásvaldur og Sigríður frá
Breiðumýri að Ökrum í sömu sveit. En nú áttu
þau jörðina undir fótum sér, húsið og allt saman
og framtíðin virtist blasa við á annan veg en fyrr.
En ári síðar, haustið 1945 veikjast þeir hastarlega
af lömunarveiki Hrólfur og Jörgen. - Jörgen lést
eftir örfárra daga legu, en Hrólfur lamast á báðum
fótum. Og þetta sama haust kemur Hrólfur
hingað til Reykjavíkur sér til lækninga ef ske
mætti að hann fengi aukinn styrk með tilheyrandi
þjálfun. Ég heimsótti hann nokkrum sinnum á
sjúkrahúsið og yfir honum var fullkomin ró, eins
og hann væri búinn að sætta sig við orðinn hlut.
En ekki var hann lengi hér í það sinn, því hann
var búinn að sækja um Menntaskólann á Akureyri
og var hann fyrir norðan að mestu í fjögur til fimm
ár, en er hann kom að norðan gerðist hann
þingskrifari og fór í viðskiptafræði í Háskólann
og lauk þeirri menntagrein með góðum vitnis-
Framhald á næstu síðu
3