NT - 08.05.1984, Qupperneq 12

Þriðjudagur 8. maí 1984 1 2
Þung ádeila á einkarekstur
og íhaldssama st jórnarhætti
Eftirminnileg
ádeila
■ Fyrirtæpumsjöárumbarst
þáverandi borgarstjóra í
Reykjavík, Birgi lsleifi Gunn-
arssyni, skýrsla um atvinnumál
í Reykjavík, sem samin hafði
verið af hagfræðideild Reykja-
víkurborgar. Höfundarhennar
voru Eggert Jónsson, Hannes
J. Valdimarsson, Haukur
Pálmason, Hilmar Olafsson og
Pórður t>. Þorbjarnarson.
Skýrsla þessi vakti á sínum
tíma mikla athygli, þótt blað
eins og Morgunblaðið, Vísir
og Dagblaðið vildu lítið um
hana ræða. Hún gleymdist því
fljótt, eins og eru örlög margra
athyglisverðra skýrslna.
Það mun hafa verið ætlun
þáverandi borgartjórnarmeiri-
hluta, að skýrsla þessi leiddi í
Ijós, að byggðastefnan svo-
nefnda hefði reynzt óhagstæð
Reykjavík. Skýrslan, sem var
á flestan hátt samvizkusamlega
unnin, leiddi hins vegar margt
annað í Ijós. í henni fólst í
raun þannig ádeila á einka-
reksturinn og stjórnarhætti
borgaryfirvalda.
Það þykir því ekki úr vegi að
rifja hér upp nokkur aðalatriði
hennar, því að þau eru í fullu
gildi.
stöðnun, eða hnignun gróinna
fyrirtækja í borginni. Þau eru
flest í einkaeign og sú skoðun
er ríkjandi, að eignarinnar
verði ekki notið nema í starfi
við hana. Eigendur og erfingj-
ar þykja því oft standa í vegi
fyrir ráðningu hæfra starfs-
manna og viðhald fasteigna
situr fyrir áhættusömum
rekstri og nauðsynlegri endur-
nýjun búnaðar.
2. Ný iðnaðartækifæri eru
flest því marki brennd, að
nauðsynlegar athuganir eru
yfirleitt kostnaðarsamar og
tímafrekar, árangur tíðum
óviss og af þeim sökum veitist
einstaklingum erfiðara að afla
fjár til slíkra verkefna en ef
stofnað væri til framleiðslu á
einhverju, sem reynsla er þeg-
ar fengin af hérlendis.
3. Fjáröflun til eflingar eða
nýbreytni reynist oft torveld
þrátt fyrir örvandi niðurstöður
athugana vegna tíðra sveiflna
í íslenzku atvinnu- og efna-
hagslífi. Svo virðist sem áhættu-
fjármagn sé ekki til ráðstöfun-
ar í þessu skyni.
4. Ofteru bornarfram kvart-
anir um kvaðir hins opinbera,
ósveigjanleika og seinagang í
allri afgreiðslu."
Fjárfesting í
húseignum
Á bls. 10 í skýrslunni segir
svo:
„Leitað var munnlegs álits
kunnugra á ástandi í nokkrum
helztu greinum sjávarútvegs og
iðnaðar í Reykjavík og á höfuð-
borgarsvæði og skulu hér til-
greind nokkur atriði úrsvörun-
um:
Þórarinn
Þórarinsson
ritstjóri skrifar
1. Innan sjávarútvegs eru
útgerðar- og vinnsluhættir lak-
ari en víða annars staðar. Fer
þar saman gæðarýrari afli, lak-
ari aflameðhöndlun og lakari
nýting í vinnslu.
2. Þjónustufyrirtæki sjávar-
útvegs, einkum innan málm-
iðnaðarins, hafa litlum sem
engum framförum tekið á
sama tíma og stórstígar fram-
farir hafa orðið hjá hliðstæðum
fyrirtækjum annars staðar.
3. Fjárfesting í húseignum
situr tíðum fyrir eðlilegum
rekstrarmarkmiðum í smáiðn-
aði. Þetta á fremur við á
höfuðborgarsvæði en utan
svæðis þar sem húseignir reyn-
ast ekki jafn trygg fjárfesting.
Almenn lánaskilyrði gera
þennan mun minni en ella.
4. Mannaflanotkun bygging-
ariðnaðarins er meiri en þörf
væri á með bættu skipulagi og
er búizt við fækkun starfs-
manna í þeirri grein að
óbreyttum umsvifum.“
Gallar einka-
rekstrarins
Þeir tveir kaflar úr skýrsl-
unni, sem eru birtir hér að
framan, fela vissulega í sér
þungar ádeilur á einkarekstur-
inn, þegar hann er ekki háður
neinni félagslegri forustu, sem
leitast við að beina honum að
þeim verkefnum, sem mestu
skipta. Þar hafa kynslóðaskipt-
in vissulega mikið að segja, en
þeirra gætir miklu meira í
einkarekstri en félagslegum.
Mörg blómleg einkafyrirtæki
hafa sundrazt eða hreinlega
lagzt niður við kynslóðaskipt-
in. Sérgróðasjónarmiðiðer svo
annar annmarki einkareksturs-
ins. Vegna sérgróðasjónar-
miðsins snýr einkareksturinn
sér einkum að þeim verkefn-
um, sem eru auðveldust og
gróðavænlegust í svipinn. Þess
vegna verða nýjar atvinnu-
greinar, sem kunna að verða
erfiðar í byrjun, oft útundan,
en ofþensla skapast í eldri
atvinnugreinum, sem voru arð-
vænlegar um stund. í höfuð-
borginni eru svo húsbygging-
arnar sérstakur kapítuli út af
fyrir sig, eins og bent er á í
skýrslunni. Fjárfesting í hvers
konar skrifstofuhúsnæði hefur
verið gífurleg og raunar einnig
í ýmsu iðnaðarhúsnæði, þótt
oft hafi skort atvinnurekstur til
að nýta það. Þannig hefur
gífurlegt fjármagn sogazt úr
atvinnurekstrinum í fasteignir,
þar sem verið var að koma
Kynslóða-
skiptin
Á bls. 9 segir svo í skýrslunni
um vandamál atvinnureksturs
í borginni:
„Vandinn gagnvart atvinnu-
rekstrinum í borginni er í
höfuðatriðum tvíþættur, þar
sem annars vegar er um að
ræða fyrirtæki í rekstri, en hins
vegar stofnun nýrra. Þessum
vanda verða ekki gerð skil í
einstökum atriðum, en nefnd
skulu af handahófi fjögur atr-
iði, sem skipta máli í þessu
sambandi.
1. Kynslóðaskipti eiga mik-
inn þátt í hægari vexti,
■ Atvinnurekstur í Reykjavík. Horfur eru nú þannig í atvinnumálum Reykvíkinga,
að full þörf er á að borarstjóri og borgarstjórn sýni þeim meiri áherslu. Hvemig væri nú, að
þessir aðilar drægju atvinnumálaskýrsluna frá 1977 úr möppunni og athuguðu hvort ekki
mætti sitthvað af henni læra?
■ Davíð Oddsson núverandi borgarstjórí og Birgir ísleifur
Gunnarsson, þáverandi borgarstjóri.
Þegar vísdómstönnina vantar
■ Sú var tíðin að Tími gamli lak inn um bréfalúguna á
mínu æskuheimili. Óþreyjufullar litlar hendur flettu
blaðinu, prentsvertan litaði fram á fingurgóma og
augun geisluðu þegar hetjur hvunndagsins, þeir Hvell-
Geiri, Kiddi Kaldi, Valdi Víðförii og Kubbur birtust
loksins innan um alH fréttaruslið. Ávallt voru aðalhetj-
umar þeir Skuggi og Denni dæmalausi, geymdir þar til
síðast. Þeir voru lang-langbestir, Skuggi hinn leyndar-
dómsfulli bjargvættur og géðmenni og Denni dugandi
athafnardrengur með glaðbeittu ívafi.
En nú er önnur tíð og betri,
með blóm í haga. Denni horfinn
til stjórnsýslustarfa, Kiddi í
kaupsýsluna, Hvell-Geiri sjálf-
sagt sprunginn á limminu í
flokknum og góði gamli Skuggi
genginn á vit vitsmuna og visku
á N.T. Steinhættur að bjarga
ungfrú Palmer og skjóta
skúrkum skelk í bringu. Nei
takk, svoleiðis smáafrek henta
ekki Skugga nútímans. Skuggi
nútímans flettir ofan af skíthæl-
um þjóðfélagsins, segir sauð-
svörtum almúganum hvar
vondu karlarnir séu, lýsir upp
öll skúmaskot hinna svörtu
sálna. Já, Skuggi er sannleikur-
inn.
„Munnurinn er sá hluti
mannsins sem slitnar örast... af
öllum deildum líkamans“, þetta
hrífandi gullkorn er að finna í
afurð Skugga frá 30. apríl s.l.
Efni greinarinnar er annars vís-
indaleg úttekt á gullaldarmáli
um laun tannlækna í okkar
ágæta landi. Ber Skuggi sig að
vonum illa undan því að vera
bara Skuggi en ekki tannlæknir
með heilar 250 þúsund krónur í
laun á mánuði. Skuggi greyið
fær þessa tölu á leyndardóms-
fullan hátt, sem Skugga er ein-
um lagið, enda er ungfrú Palmer
nú úr allri hættu og hvílir í
örmum hans, svo Skuggi getur
einbeitt sér að útreikningum á
launum tannlæknasvínanna.
Skuggi er bara svo vitlaus að
halda að tannlæknar vinni að-
eins 40 stundir á viku. Enginn
tannlæknir sem ég þekki vinnur
svo stutta vinnuviku. Launin
hljóta því að vera miklu hærri.
Verst að tannlæknaaularnir
hafa ekki haft vit á því að taka
eftir- og næturvinnuálag, hvað
þá helgidagaálag. Vonandi
stendur það nú til bóta og þá
gleðst Skuggi pínulítið, því þá
getur hann aftur skrifað góðan
greinarstubb um tannlækna-
skíthælana og allan gróðann
þeirra, og svo fær Skuggi pínu-
litla þóknun frá sambandsherr-
unum fyrir viðvikið. Líklega er
það svo ekki gefið upp til skatts
og Skuggi getur fjárfest í hjóna-
rúmi til nota í Hauskúpuhelli
þar sem hann og ungfrú Palmer
ætla að búa. Vart þarf að taka
fram að það er á eyjunni Eden,
þar sem allir eru voða góðir við
alla og engir vondir tannlæknar.
„Mikið óskaplega má öfunda
tannlækna af þeirri dásamlegu
valdaaðstöðu sem þeir hafa
komið sér upp“. Grunaði ekki
Gvend? Var einhver að segja að
næsti bær við Illgirni væri
Öfund? Nei, hér er það bara
Skuggi, sem geysist fram á
ritvöllinn. Síðumúli 35 í
Reykjavík er líka syndum
prýddur staður þar sem „tann-
læknar semja verðskrá" og telja
illa fengið silfur meðan þeir
hlusta á kennslu í skattsvikum
og meðferð þumalskrúfna á
sjúklinga sem borga ekki.
Þegar Skuggi hefur flett ofan
af þeirri svívirðu að tannlæknar
telji fjórar vikur í hverjum mán-
uði (samkv. jöfnunni: fleiri
vikur = meiri gróði) þá klykkir
hann út með því að tannlæknar
borgi aðstoðarfólki sínu kr.
20.000 í laun á mán. Ha, Ha,
Ha, við borgum bara eins og
afgreiðslufólkið í Miklagarði
fær, þetta 12-13.000 kr. Svo
stelum við öllum lífeyrissjóðs-
greiðslum og orlofi og öllu því
dótaríi.
Við erum gráðugir, skilurðu.
Aðstoðarfólk Skugga, Sumir,
Almannarómur og Sagt Er hafa
einnig sitt til málanna að leggja
og finnst það „mikið svínarí að
almenningur sé látinn greiða
fyrir menntun þeirra“. Heyr.
Heyr.
Ássgoti er það líka gott hjá
yfirboðurum Skugga að ætla að
kippa Tryggingastofnun ríkisins
út úr endurgreiðslum tann-
lækninga. Þá fyrst verður nú
gott loft á íslandi. Gott á Skuggi
að eiga þá nógan aur (sem hann
hefur fengið fyrir góðu grein-
arnar sínar) því þá hefur hann
efni á að láta lækna sína tennur
og sinná barna. Ho, Ho, það
verða grislingar tannlæknanna
sem ekkert fá endurgreitt, eða
þannig, eða hvað?
Æjá, hvað allt verður dásam-
legt og „næs“ þegar engir tann-
læknar verða til. En hvað á
aumingja Skuggi þá að skrifa
um? Og hver á að lækna allt
tannleysið? Skuggi reddar því
nú. Hann innréttar bara tann-
læknastofu í Hauskúpuhelli og