NT - 27.11.1984, Blaðsíða 7

Þrlðjudagur 27. nóvember 1984 7
Verð i lausasölu 25 kr. og
30 kr. um helgar.
Áskrlft 275 kr.
. Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Framkvæmdastjóri: Sigurður Skagfjörð
Sigurðsson
Markaðsstjóri: Haukur Haraldsson
Ritstjóri: Magnús Ólafsson (ábm).
Fréttastjóri: Kristinn Haltarímsson
Innblaðsstjóri: Oddur Olafsson
Tæknistjóri: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn 686392 og 687695, íþróttir
686495, tæknideild 686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent h.f.
Kvöldsimar: 686387 og 686306
Sextánda bindi sjóslysasógu
Steinar J. Lúðvíksson:
Þrautgóðir á raunastund.
Björgunar- og sjóslysasaga
íslands. Sextánda bindi. Örn
og Örlygur 1984. 218 bls.
■ Steinar J. Lúðvíksson er
iðinn við kolann sem fyrr, og
sendir nú frá sér sextánda
bindi sjóslysasögu sinnar. Er
það eitt út af fyrir sig töluvert
afrek, að gefa út sextán
bækur, á nokkurn veginn
jafnmörgum árum.
í þessu bindi er fjallað um
sjóslys og bjarganir á árunum
1964-1966, að báðum með-
töldum. Form frásagnarinn-
ar er hið sama og í fyrri
bindum, greint er frá sjóslys-
um og björgunum á hverju
ári fyrir sig og í tímaröð,
byrjað á 1. degi hvers árs og
endað á hinum síðasta. Frá-
sagnirnar eru mjög mislangar
og ýtarlegar, en einna mest
sagt frá meiriháttar slysum
og óhöppum, eins og eðlilegt
má teljast.
Margar frásagnir í bókinni
eru fróðlegar og þess virði að
þær séu varðveittar á bók.
Má þar nefna frásögnina af
strandi og björgun pólska
togarans Wislok á Bakka-
fjöru 27. febrúar 1964,
strandi breska togarans Bost-
on Wellvale við Arnarnes
22. desember 1966. í báðum
þessum tilfellum fór betur en
áhorfðist í fyrstu og í báðum
unnu íslenskir björgunar-
menn mikið og gott starf.
Aðrar frásagnir eru svo aftur
miklu dapurlegri, þar sem
sagt er frá slysum á sjó,
þegar engum hjálpar- og
björgunaraðgerðum varð við
komið, en fjöldi manns, oft
heilu skipshafnirnar týndu
lífi. í sumum tilfellum björg-
uðust menn fyrir frábæra
þrautseigju sjálfra sín og
björgunarmanna.
Eins og áður sagði er þetta
sextánda bindi björgunar- og
sjóslysasögunnar og má ým-
islegt um það segja, ekki
síður en fyrri bindi. Ekki
treysti ég mér til að benda á
einstakar villur í ritinu, þótt
ég þykist á hinn bóginn hafa
orðið var við nokkra óná-
kvæmni í frásögn á stöku
stað. Má þar m.a. benda á,
að á bls. 56 segir frá því að
rússneskt skip hafi strandað
„...í Hvalvatnsfirði sem er
eyðifjörður við austanverðan
Eyjafjörð.11 Þessi frásögn
kom gömlum Eyfirðingi
spánskt fyrir sjónir, að ekki
sé meira sagt. Mér vitanlega
gengur enginn fjörður til
austurs úr Eyjafirði. Hið
rétta er, að Hvalvatnsfjörður
er einn þeirra fjarða, sem
almennt ganga undir nafninu
Fjörður og ganga til vesturs
inn í landið utanvert við
Skjálfandaflóa. Fleiri dæmi
um viðlíka ónákvæmni mætti
nefna, þótt ekki verði það
gert hér.
Um efni þessa bindis er
rétt að fara nokkrum orðum.
Eins og áður sagði nær það
St. J. Lúðvíksson.
yfir árin 1964-1966. Þá er
sagan komin svo nærri nú-
tímanum, að höfundur
hlýtur að taka það til alvar-
legrar athugunar, hvort ekki
sé rétt að fella þráðinn að
sinni. Kemur þar hvort-
tveggja til, tillitssemi við að-
standendur þeirra, sem látist
hafa í sjóslysum á undan-
förnum 18-20 árum og svo
hitt, að frásögnin verður æ
rýrari í roðinu eftir því sem
nær dregur nútímanum.
Höfundur hefur markað sér
þá stefnu, að tína til öll slys,
óhöpp og bjarganir á sjó og
er það í sjálfu sér góðra
gjaida vert. Því verður þó
ekki neitað að fyrir vikið
verður of mikið um hreinan
sparðatíning og alls ekki allt-
af um bein sjóslys að ræða.
Ég er til að mynda alls ekki
sáttur við að það sé kallað
sjóslys er fyllibyttur álpast í
höfnina í Reykjavík, viljandi
eða óviljandi og eru dregnar
upp af lögreglunni. Þar er í
mesta lagi um björgun að
ræða og þó ekki alltaf. Frá-
sagnir af slíkum atburðum
eiga hins vegar illa heima
með frásögnum af sjóslysum
á hafi úti og björgunarafrek-
um.
Bækur Steinars J. Lúð-
víkssonar um björgunar- og
sjóslysasögu Íslands eru allar
fróðlegaroghandhægar. Þeir
sem fást við sögu útgerðar og
sjómennsku við ísland hafa
dags daglega af þeim mikið
gagn. Þessi bók verður þar
engin undantekning, en
höfundur ætti þó að taka til,
rækilegrar íhugunar, hvort
ekki bæri að breyta efnisvali
nokkuð, takmarka frásögn-
ina við raunveruleg sjóslys
og bjarganir og taka þá
gjarnan fyrir lengri tímabil í
hverju bindi.
Jón Þ. Þór
Ferðabókí
frumútgáfu
Sir Charles H. J. Anderson:
Framandi land. Dagbókar-
korn úr íslandsferð 1863.
Böðvar Kvaran bjó til út-
gáfu. Örn og Örlygur 1984.
71 bls.
■ Þegar póstskipið Arctur-
us lagðist við festar á Reykja-
víkurhöfn 27. júlí 1863, var
meðal farþegaenskur'aðals-
maður, Sir Charles H. J.
Anderson, ásamt syni sínum.
Þeir feðgar dvöldust hér á
landi í réttan mánuð og ferð-
uðust um Suðurland, fóru
frá Reykjavík austur á Þing-
völl og þaðan um Suður-
landsundirlendið, að Geysi
og Gullfossi, til Heklu og
síðan aftur um Þingvöll og
Kjósina til Reykjavíkur.
Þaðan var svo haldið um
Reykjanes og síðan aftur til
Reykjavíkur, þar sem beðið
var komu póstskipsins, sem
flutti þá aftur utan.
Þeir feðgar gerðu hér
styttri stans en flestir aðrir
ferðamenn enskir, sem hing-
að komu á öldinni sem leið
og ferð þeirra getur vart
talist til stórtíðinda. Ander-
son skrifaði dagbók í ferð-
inni, meira að því er virðist
til minnis og yndisauka, en
til útgáfu, enda hefur hún
aldrei verið út gefin á ensku.
Það var svo árið 1981, að
handrit Andersons kom á
fornbókasölu í Bretlandi og
var Böðvari Kvaran boðið
það til kaups. Hann sló til og
hefur nú þýtt dagbókina og
kemur hún út í fyrsta skipti á
íslensku. Mun það nær eins-
dæmi, að rit erlends ferða-
langs um ísland á 19. öld sé
gefið út á íslensku í frumút-
gáfu.
Um dagbókina sjálfa er
fátt eitt að segja. Hún virðist
fyrst og fremst hafa verið
skrifuð höfundi til minnis og
kann hann frá engum stórtíð-
indum að segja. Eins og
aðrar ferðabækur ber þessi
því þó gott vitni, hver áhrif
landið og þjóðin höfðu á
höfundinn, en hann var aug-
ljóslega mikill náttúruunn-
andi og verður tíðræddara
um ýmis náttúrufyrirbrigði
en um fólkið, sem á vegi
hans varð. Engu að síður er
fróðlegt að lesa um saman-
burð Andersons á íslending-
um og ýmsum öðrum
þjóðum, sem hann hafði
heimsótt. Tvennt hlýtur
einkum að vekja athygli ís-
lenskra lesenda á ferð þessa
enska aðalsmanns og sonar
hans. Annað erótrúlegveiði-
gleði, en þeir settu sig ekki
úr færi um að skjóta fugla,
hvenær sem færi gafst og
urðu einkum fengsælir er
þeir komust í tæri við mó-
fugla ýmiss konar. Hitt er,
hve áfjáðir þeir voru í að
kaupa ýmsa gamla skraut-
gripi.
Böðvar Kvaran hefur þýtt
dagbókina og er þýðing hans
vönduð og sama er að segja
um ýtarlegar skýringar, sem
hann hefur gert við textann.
Bókina prýða margar teikn-
ingar, er Anderson gerði í
íslandsferðinni og eru marg-
ar þeirra bráðsnotrar. Allur
frágangur bókarinnar er
einkar smekklegur.
Jón Þ. Þór.
Hvað vill
félagshyggjufólk?
■ Um síðustu helgi hélt íslenskt félagshyggjufólk
fund á Hótel Borg undir heitinu „Hvað vill félags-
hyggjufólk?“ Tilgangurinn átti að vera að stofna til
umræðna um sameiginleg baráttumál félagshyggju-
fólks, hvar í flokki sem það stæði.
Hugmyndin að slíkum fundi er góð, þ.e. að hefja
umræður um stjórnmál á málefnalegum grundvelli
og þá yfir það stig, sem oft kemur í ljós í deilum milli
sjálfra stjórnmálaflokkanna.
En það eru ekki hugmyndir, sem ráða úrslitum,
heldur aðgerðir. Og framkvæmd fundar félagshyggju-
fólksins nú um helgina, var þess eðlis. að félags-
hyggjufólk getur ekki annað en misst trúna á
hugmyndina. Tilrauninni var nefnilega snúið upp í
einfaldan stjórnarandstöðuáróður á sama lágkúru-
lega plani og stundaður er af stjórnarandstöðuflokk-
unum sjálfum. Það er eins og aðstendendum fundar-
ins hafi verið algjörlega fyrirmunað að hugsa um
annað en daginn í dag.
Pað hefur sjaldan verið jafn rík ástæða fyrir
íslenskt félagshyggj ufólk að standa saman og einmitt
nú á þessum myrkurdögum frj álshyggj uæðisins.
Mistök aðstandenda hópsins felast í því að hafa ekki
reynt að fá eitt elsta og öflugasta afl íslenskra
félagshyggjumanna, Framsóknarflokkinn, til liðs við
sig. Glæpur hans er auðvitað að vera þátttakandi í
ríkisstjórn og þar með er þetta sterka afl raunveru-
legra samvinnumanna útilokað frá samstarfi. Og þar
með er þessi hugmynd dæmd til að mistakast, þar
sem hún opinberar sig sem einfaldur, venjulegur
stjórnarandstöðuáróður.
Fað er athyglisvert, að á meðan þessum umbóta-
sinnuðu samtöku samvinnumanna er haldið utan við
umræðufélagshyggjufólks, taka hreinir hægri flokkar
þátt í henni. Hér er átt við Alþýðuflokkinn og
Bandalag jafnarðarmanna.
Það hafa allir fyrir löngu gert sér grein fyrir því að
Bandalag jafnaðarmanna er ekkert nema lítill kerfis-
flokkur á hægri væng íslenskra stjórnmála, eins og
Morgunblaðið hefur réttilega bent á.
Það hafa líka allir gert sér grein fyrir því, að Alþýðu-
flokkurinn verður ekkert annað en eftirmynd Banda-
lags jafnaðarmanna á hægri kantinum, eftir að Jón
Baldvin Hannibalsson var kosinn formaður nú fyrir
skömmu. ítarlegar vísbendingar um þá þróun hafa
áður komið fram í leiðaraskrifum NT. I því sambandi
má þó minna á skrif nýja formannsins meðan hann
sat í ritstjórastól Alþýðublaðsins. Þá var velferðarrík-
ið hakkað niður, hugmyndum frjálshyggju-
manna haldið á lofti og skrifin um utanríkismál voru
þess eðlis, að hinn ágæti krati Helgi Skúli Kjartans-
son, nefndi línuna „Stefnu Reagans, Jóns Baldvins
og Morgunblaðsins."
íslenskir félagshyggjumenn hafa löngum átt erfitt
með að starfa saman og því var hugmyndin um
samstarf á óflokkspólitísku stigi góð. En meðan
framkvæmdin er þannig, að hægri flokkar eru
þátttakendur meðan félagshyggjumenn sitja heima,
er slík hugmynd ekkert nema stjómarandstöðuáróður
á sama lága planinu og venjulega.