NT - 06.12.1984, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 6. desember 1984 7
Jólablað I
og í lok hinnar síðastliðnu einn merk-
asti maður á landinu. Faðir hans var
stiftamtmaður, en hann sjálfur dóm-
stjóri, bróðir hans einn ritari við
dóminn, en annar amtmaður yfir
Vesturlandi. Frami ættarinnar hefir
þó ekki getað haldist í þriðja ættlið,
og eru margir sonarsynir stiftamt-
mannsins í bændastétt.
Magnús sjálfur var án alis efa
afburðamaður og lét sér títt um alla
þá hluti, sem hann taldi horfa þjóðinni
til framfara. Það var ekki einungis, að
hann gæfi iöndum sínum kost á að
lesa ágæt og gagnleg rit erlend og
auðgaði íslenskar bókmenntir að tals-
verðu frumsömdu efni, heldur starf-
aði hann án afláts að bættum hag
þeirra með kynbótum nautgripa og
umbótum á fábreyttum búskapar-
tækjum. En jafnan er erfitt að afnema
hefðbundnar venjur, og það vekur
því enga furðu, þó að íslendingar,
sem eru allra manna fastheldnastir
við siði feðra sinna, létu undir höfuð
leggjast að taka af áhuga undir til-
raunir þessa föðurlandsvinar.
Öll hæðin vestan við húsið var
þakin hreiðrum æðarkollunnar. Og
svo spakir eru þessir merkilegu fuglar
í Viðey, að fimm þeirra höfðu gert sér
hreiður undir mjóum bekk undir
gluggunum á húsinu, og svo óhræddar
voru þær, að þær hjuggu í hönd þess,
sem ýtti við þeim, án þess að hreyfa
sig.
Ffæðin er sérstaklega haganleg fyrir
fuglinn að hreiðra sig á, óslétt og
holótt og veitir gott skjól, svo að
fuglinn þarf ekki að hafa annað fyrir
hreiðurgerðinni en að fóðra hreiðrið
með dúni. Blikarnir eru auðþektir á
litnum, svartir.og hvítir, en dökki
liturinn á kollunum veldur því, að
erfitt er að greina þær frá holunum,
sem þær hreiðra sig í. Og þar sem þær
sitja mjög þétt, hef ég oft stigið ofan
á þær, án þess að þær vöruðu mig við
fyr en um seinan.
Að meðaltali fæst hálfpund af dúni
úr þrem hreiðrum, en hann er svo
blandaður stráum og ýmsu öðru, að
úr 40 pundum af óhreinsuðum dúni
fást 15 pund fullhreinsuð. Viðey og
Engey gefa af sér samanlagt, að ég
ætla, um 300 pund á ári, og sé rétt
talið hér að framan, ættu alt að 10.000
kollur og blikar að leita til þessara
tveggja staða á hverju ári. Þó er tala
þeirra, sem verpa í Faxaflóa, lítil hjá
því, sem er á Breiðafirði. Eyjarnar
óteljandi, sem í þeim flóa eru, veita
fuglinum nægt skjól og öryggi, en
æðarfuglinn virðist ekki forðast neitt
eins og það, að v'erpa þar sem refir
komast að.
- Þegar við sáum kirkjuna var hún
notuð sem trésmíðavinnustofa, og
margir strengir voru strengdir undir
loftin og á þá hengdar nýprentaðar
arkir. Flún tekur fram venjulegum
sveitakirkjum og er haldið vel við. Á
bak við hana er lítill ættargrafreitur,
og þar sá ég í fyrsta skipti legsteina á
þessu landi.
Prentvélarnar eru tvær og eru í
moldarkofa; þær eru frekar lítilfjör-
legar og voru nú ónotaðar vegna
pappírsskorts. Byrjað var að gefa út
mánaðarrit á stærð við „Mirror“"
undir stjórn stiftprófastsins, en oft
varð hlé á útkomu þess af sömu
ástæðu. Þar er skýrt frá nokkrum
aðalviðburðum í öðrum löndum álf-
unnar, en að öðru leyti fjallar það um
innlend efni. Því var gefið nafnið
Sunnanpósturinn, í líkingu við nafn
annars tímarits í svipuðu sniði, sem
Magnús Stephensen stýrði í nokkur
ár og kallaði Klausturpóstinn, af því
að það var gefið út í Viðey, en þar var
fyrrum klaustur.
Sagt hefir verið, að margar tóm-
stundir verði að vera í landi, áður en
þar geti þróast bókmentir að ráði, og
að þar sem fáeinar góðar bækur hafi
varðveist okkur til handa, hljóti mjög
margar lélegar bækur að hafa verið
samdar. Eftir þessari kenningu er
erfitt að skilja, hvernig land eins og
ísland hefir fengið tóm til bókmenta-
iðkana. Menn skyldu ætla, að allar
gáfur manna beindust að því að
fullnægja daglegum þörfum, en á
þessari freðnu fold sungu skáld og
sagnamenn skráðu fyrir óbornar kyn-
slóðir. Þar er svo mikið um handrit,
að Sir Joseph Banks gaf British Muse-
um meira en þrjú hundruð, þegar
1) Enskt rit
hann kom þaðan, og mikill fjöldi
hefur verið gefinn út í Kaupmanna-
höfn af Norræna fornfræðafélaginu.
Mörg þeirra eru dýrmæt þar sem þau
lýsa siðum þjóðarinnar mjög ná-
kvæmlega, og þau auka menningu
hennar með því að vekja lotningu á
andlegu atgervi í hugum manna, sem
svo eru settir, að þeir gætu hneigst til
þess að meta aðeins líkamsburði.
Ást íslendinga á kveðskap hefur
ekki þorrið við þær hörmungar, sem
yfir þá hefur dunið við og við síðustu
átta aldirnar, og nú í dag mætti finna
marga menn, sem fornskáldin þyrftu
ekki að bera kinnroða fyrir. Sumir
þeirra hafa á síðari árum fengist við
að þýða af öðrum tungum, auk þess
sem þeir yrkja frá eigin brjósti. Aðal-
ritið. sem nú er verið að gefa út í
Viðey, er þýðing í óbundnu máli á
Ódysseifskviðu Hómers eftir Svein-
björn Egilsson, einn af kennurunum
á Bessastöðum. Mér hefir verið sagt
af mönnum, sem eru fullkomlega
dómþærir um þessa hluti, að sá hluti.
sem þegar er lokið, sé mjög vel
gerður. En af þýðingum er talin
ágætust þýðing Jóns Þorlákssonar í
bundnu máli á Paradísarmissi
Miltons. - Þessi maður var prestur á
Austurlandi og þegar ég segi, að
landar hans töldu hann fátækan prest.
má fá nokkra hugmynd um örbirgð
hans. Prestakall hans veitti honum
ekki nema 40 shillings í árstekjur og
ég er hræddur um, að honum hafi
ekki fénast mikið á annan hátt. En í
fátækt sinni orti hann ekki einungis
rnörg frumsamin kvæði. heldur nam
ensku, til þess að verða fær um að
leysa verkefni, sem hann hafði sett
sér. Auk Paradísarmissis þýddi hann
Tilraun um manninn eftir Pope. Þegar
félagsskap einum í Lundúnum varð
kunnugt um fátækt hans og snilli, var
skotið saman 20 sterlingspundum og
send honum. En hjálpin kom um
seinan, því að áður en þetta fé var
komið, sem hefði getað aflað honum
nokkurra þæginda í ellinni. var skáld-
ið lagst í gröfina.
Meðal þeirra, sem ég hitti í Kefla-
vík, var nýi presturinn í Grindavík,
Geir Jónsson Bachmann. Þessi ungi
maður var nýkominn frá háskólanum
í Kaupmannahöfn, og hafði hann
skarað þar fram úr að gáfum og fengið
mikið orð fyrir hæfileika sína. Menn
munu vart trúa því, að margra ára
iðjusemi og þrautseigja var launuð
með prestakalli, sem gefur af sér um
50 shillings á ári í mesta lagi. Þó var
hann ekki sérstaklega óheppinn, því
að margir eiga ekki kost á brauði eins
og Grindavík, áratug eftir að þeir
hafa oðlast réttindi til prestskapar, en
þeir geta ekki komist í klerkastétt fyr
en þeim hefur verið veitt eitthvert
brauð.
Vegna þessarar biðar verða margir
stúdentar, sem hafa lokið námi á
Bessastöðum, að leita sér atvinnu við
veraldlegan starfa, þangað til þeir fá
brauð. Og þar sem þeir eru í sömu
vandræðum og rangláti ráðsmaður-
inn, kjósa þeir heldur að ganga í
þjónustu kaupmanna en að fara í
vinnumensku, og margir ráða sig til
skrifstofustarfa um annatímann á
sumrin, þegar fleiri manna er þörf;
fáeinir fá verslunarstjórastöðu. Menn
geta gert sér í hugarlund. að búðar-
loka er ekki heppilegasti maðurinn að
fá sem prest og þetta finna margir, en
þörfin knýr flesta, sem geta ekki
dvalist heima hjá sér, til þess að sæta
þessháttar atvinnu.
Hlutskipti þeirra, sem svo eru efn-
um búnir. að þeir geta haldið áfram
námi í Danmörku, er ekki miklu
betra. Fé það, sem þeir fá frá foreldr-
um sínum, nægir sjaldan til þess að
halda þeim uppi í Kaupmannahöfn,
án þess að þeir fái einhverja viðbót
annarstaðar. Hluti af háskólanum,
sem nefndur er Regensen (Garður),
er ætlaður íslenskum stúdentum og
fær ákveðinn fjöldi þeirra þar her-
bergi, tveir saman um eitt, og styrk,
sem nemur silfurríkisdal á viku og
eldivið. Þarna lesa þessi fátæku ung-
menni af óþrotlegri elju, og þegar
þeir fara frá háskólanum, eftir að
tognað hefur úr námstímanum við
það að veita öðrum kenslu. vantar
nöfn þeirra sjaldan í skrána um þá,
sem útskrifaðir eru með lofi.
Vestur-Barðstrendinga
Patreksfirði, Tálknafirði,
Bíldudal, Krossholti
sendir viðskiptavinum, starfsfólki svo
og landsmönnum öllum
bestu óskir um
gleðileg jól og
farsœlt komandi ár
Þökkum gott samstarf og
viðskipti á liðnum árum