NT - 08.03.1985, Qupperneq 20

_ Volvoveldið einskorðast ekki við bílaframleiðslu heldur teygir það sig inn á flest svið sænsks þjóðlífs. Meðöl, menning og dýrar
íþróttakeppnir eru einnig meðal viðfangsefna þessa stórfyrirtækis og Gyllenhammar, forstjóri Volvo, hefur sett fram hugmyndir um
hraðbraut sem mvndi tengia Volvoveldið í Svíþjóð beint við meginland Evrópu.
Svíþjóð:
Ríki launþegasjóða
eða Volvostjórnar?
?u»rú,
■ Kostir og gallar laun-
þegasjóða hafa verið ofar-
lega á baugi í stjórnmálaum-
ræðu undanfarin ár. Vafa-
laust mun sú umræða verða
ráðandi í þingkosningunum
í haust.
Forystumenn stjórnar-
andstöðuflokkanna hafa
tilkynnt, að beri þeir sigur úr
býtum í haust, muni þeir
leggja niður launþegasjóð-
ina. í staðinn fær hver sænsk-
ur ríkisborgari, sem á sparifé
á verðbréfareikningi, greidd-
ar u.þ.b. 1000 s.kr.
Launþegasjóðirnir tóku til
starfa 1982, eftir tuttugu ára
margþættar athuganir og um-
ræður. Launþegasjóðirnir
eru fimm talsins og eru í eigu
verkalýðsfélaganna. Fjár til
sjóðanna er aflað með sér-
stökum sköttum á hagnað
fyrirtækja. Fjármagnið notar
síðan stjórn launþegasjóð-
anna til að kaupa verðbréf í
sænskum fyrirtækjum. Eftir
50-100 ár (skiptar skoðanir
meðal sérfræðinga) má
reikna með að launþegarnir,
fyrir tilstilli launþegasjóð-
anna, hafi fengið yfirráðin í
sænskum atvinnufyrirtækj-
um.
Á síðustu tveimur til
þremur árum hefur þó komið
í Ijós að líkur á þjóðnýtingu
fyrirtækjanna eru hverfandi.
Heldur virðist stefna í „Vol-
vonýtingu“ þeirra.
Á örfáum árum hefur
Volvo tekist að skipa sér í
röð öflugustu fyrirtækja
heims. Volvo hefur tryggt
sér sæti meðal tuttugu
fremstu fyrirtækja Evrópu og
er yfirgnæfandi stærst í
Svíþjóð. Það ber að hafa
hugfast að Svíþjóð er lítið
land (u.þ.b. 8 milljónir
íbúa). Fyrirtæki sem Volvo
öðlast þess vegna auðveld-
lega mikil völd. Volvo stjórn-
ar iðnaði með 200.000 starfs-
mönnum. Heildarveltan er
u.þ.b. 200 milljarðar s.kr. og
nemur 1/4 hluta heildarþjóð-
arframleiðslu Svía (BNP).
Petta er helmingi meira en
velta sænska ríkisins á ári.
Á s.l. ári hafa kaup Volvo
á stórfyrirtækjum vakið
mikla athygli. Fyrir nokkrum
vikum keypti Volvo líftækni-
fyrirtækið Pharmacia (' en
Volvo telur slík fyrirtæki
vera tekjulind framtíðarinn-
ar).
Eftir uppgjörið um síðustu
áramót átti Volvo 12 rnillj-
arða s.kr. í peningakassan-
um. Pharmacia kostaði
u.þ.b. 700 milljónir. Eftir
eru rúmir 11 milljarðar sem
hægt er að verja til að kaupa
fleiri fyrirtæki. Fyrir milli-
göngu dótturfyrirtækisins
STC hefur Volvo samþykkt
að kaupa olíu frá íran fyrir
2,3 milljarða s.kr. Olíuvið-
skiptafyrirtækið STC mun
svo selja olíuna til hæstbjóð-
anda.
Önnur velheppnuð áætlun
var, að Volvo tókst að fá
sænska ríkið til að kosta bygg-
ingu nýrrar bílaverksmiðju,
sem á að framleiða u.þ.b.
40.000 fólksbíla á ári. Verk-
smiðjan verður byggð í borg-
inni Uddevalla (fyrir norðan
Gautaborg). Ástæðan er sú,
að eini stóriðnaðurinn í
Uddevalla, skipalyfta, sem
veitti þremur þúsundum
manna atvinnu, varð gjald-
þrota. Volvo sá sér leik á
borði og bað ríkisstjórnina
að verja þeim peningum,
sem Volvo á í Fjárfestinga-
bankanum, til að leysa
vandann í Uddevalla. Aug-
ljóst er að Volvo er sá aðili
sem hagnast mest á þessari
„kreppuúrlausnargjöf" ríkis-
stjórnarinnar til Uddevalla.
Áhrifa Volvo gætir jafnvel
á sviði íþrótta- og menning-
armála. Til dæmis hefur
Volvo séð um að greiða allan
kostnað Sinfóníuhljómsveit-
arinnar í Gautaborg og fram
að þessu hefur Volvo borgað
mestan hluta grand-prix
keppninnar í tennis um heim
allan. Vitanlega fær Volvo á
sig gott orð fyrir slíkt „ör-
læti“.
Per Gyllenhammar for-
stjóri Volvo er forseti
„Hringborðsins" (The Ro-
und Table), sem er samtök
helstu toppmanna iðnaðar-
fyrirtækja í Evrópu. Þeir
hafa m.a. á dagskrá tillögu
um að endurbyggja hrað-
brautakerfið í Evrópu.
Hraðbrautin milli Oslóar og
Parísar, þ.e. „Scandinavian
Link“, sem enn er hugarfóst-
ur Gyllenhammars, mun
stytta aksturstímann milli
Skandinavíu og meginlands
Evrópu verulega. Gyllen-
hammar var í stjórn Pjóðar-
flokksins í nokkur ár, en nú
vinnur hann eingöngu við
Volvo.
Per Afrell, verðbréfasér-
fræðingur Dagens Nyheter
telur að Gyllenhammar sé
það ljóst, að vettvangur
valdatafls stjórnmálalífsins
hefur færst til og að það fer
nú að mestu leyti fr’am á
göngum og skrifstofum
Volvo í Gautaborg. Afrell
spáir því, að á meðan stjórn
Volvo er í höndum færustu
forstjóra landsins, sé ekkert
að óttast. En sá dagur þegar
þessir menn láta af stjórn,
getur haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir landið. Á
skömmum tíma hefur Volvo
áunnið sér miklu meiri völd
og áhrif en launþegasjóðirnir
koma nokkurn tíma til með
að fá.
Gengi bandaríska dollar-
ans á stóran þátt í ævintýra-
legum hagnaði fyrirtækisins.
Ennfremur hafa djarfar nýj-
ungar í gerð fólksbíla skilað
miklum arði. Milljarða-
gróðanum, sem flæðir inn í
landið, skal samkvæmt á-
kvörðun sænska ríkisbank-
ans að mestu leyti varið til
fiárfestinga í Svíþjóð.
Ástæða þess að Volvo getur
keypt stórfyrirtæki er sú, að
Volvo „þjáist“ af
yfirgreiðslugetu, þ.e. á erfitt
með að eyða peningunum.
Volvo reynir að komast
hjá því að annar stór eigandi
komist til áhrifa í fyrirtæk-
inu, en launþegasjóðirnir
gætu orðið eigendur í Volvo.
Til að tryggja völd sín hafa
valdhafarnir komið sér sam-
an um svokallaða „kross-
eign" (korsvist ágande). Pað
þýðir að Volvo og nokkur
önnur fyrirtæki, sem kallast
tar
„vinir Volvo“, eiga hæfilega
stóra hluta hvort í öðru. Á
þann hátt tekst þeim að vega
upp á móti áhrifum annarra
aðila. Svíar kalla þetta kerfi
líka „kretskortet", þ.e.
„stjórnkortið" í samræmi við
nútíma rafeindamál. Peir,
sem eru á öndverðum meiði,
nefna kerfið ormagryfjuna.
Vinir Volvo í þessari „kross-
eign“ eru m.a byggingafyrir-
tækið Skanska og líftæknifyr-
irtækið Cardo.
Fj ármálaráðherrann
Kjell-Olof Feldt hefur impr-
að á því að kannski sé Volvo
of stórt. Aðrir telja að landið
sé að öllu leyti komið undir
Volvo. Pess vegna telur Jac-
ob Palmstierna forstjóri í
Skandinaviska Enskilda
Banken (S-E banken) það
vera mjög þýðingarmikið, að
Volvo geti sér góðan orðstír
erlendis til að Svíar fái hag-
stæðari lánakjör erlendis.
Völdin koma sér að flestu
leyti vel fyrir Volvo. En jafn
ör framþróun og orðið hefur
á nokkrum árum í fyrirtæk-
inu getur skaðað lýðræðið og
margbreytni þjóðfélagsins.
Ef til vill nefnast skandin-
avísku löndin í framfiðinni
Noregur og Volvoþjóð.
Föstudagur 8. mars 1985