NT - 16.04.1985, Blaðsíða 6

Þriðjudagur 16. apríl 1985 6

Tværþjóðirálslandi
- í tvennum skilningi
Eftir byggðajafnvægistímabil
framsóknaráratugarins hefur nú
aftur hafist fólksflótti af lands-
byggðinni til Stór-Reykajvíkur og
jafnhliða lækkar verðgildi fast-
eigna á landsbyggðinni en hækk-
ar í Reykjavík að sama skapi.
■ Þessa dagana heyrist oft
sagt að í landi okkar búi tvær
þjóðir, - eða að þróunin stefni
óðfluga í þá átt að þjóðin
skiptist í tvennt, hina ríku og
hina fátæku. Víst mun vera
allmikið hæft í þessu, því
miður, en væntanlega skiptist
þjóðin ekki í tvennt út af því,
þannig að auðjöfrar byggi ann-
an hluta landsins og fátækling-
ar hinn hlutann, heldur er átt
við að mismunur lífskjara
fólksins er orðinn gífurlegur
og fer enn vaxandi. Stefnir nú
óðfluga að þjóðfélagi hinna
fáu auðj öfra og snauða fj ölda.
Af verkunum skuluð þér
þekkjaþá!
Ýmislegt mætti upp telja sem
valdið hefur og veldur þessari
óheillavænlegu þróun, en ekki
er ætlunin að gera það hér. Þó
er augljóst að hin pólitísku öfl
spila mikið inn í þetta mál. Við
höfum marga stjórnmála-
flokka, sem allir þykjast vilja
vinna að almenningsheill, en
kjósendum gengur ekki vel að
átta sig á hinum eiginlegu
stefnum þeirra. íhaldsflokkur-
inn, sem nú kallar sig Sjálf-
stæöisflokk, er þeirra lang-
stærstur og hin raunverulega
stefna hans er að auka hlut
hinna ríku á kostnað þeirra
fátækari. Stefnuskráin segir að
vísu annað. En „af verkunum
skuluð þér þekkja þá“. M.a.
vegna sundurlyndis á vinstri
vængnum hefur veldi þessa
eina flokks á þeim hægri farið
vaxandi undanfarin ár. Þeir
flokkar sem telja sig verkalýðs-
eða alþýðuflokka - þeir hafa
brugðist. Og áhrif miðflokk-
anna (Framsóknar- og Al-
þýðuflokka) hafa farið þverr-
andi. Að vísu sýna skoðana-
kannanir síðustu daga ört vax-
andi fylgi Alþýðuflokksins eft-
ir að framagosinn Jón Baldvin
komst þar til valda, en væntan-
lega reynist það bóla sem
hjaðnar fyrr en varir. Eins og
stendur er sagt að framagosinn
fái góðar undirtektir á lands-
byggðinni, en væntanlega rifj-
ast upp fljótlega að hingað til
hefur Alþýðuflokkurinn ekki
verið sveitunum hagstæður og
að Jón Baldvin hefur ekki
verið dreifbýlinu hliðhollur í
kjördæmamálinu til dæmis.
Það á kannski við um hann,
sem sagt var um annan Reyk-
víking að hann „þykist mikill
Þingeyingur, þegar hann er á
Húsavík“
Peningaófl eru voldug
Segja má að orsök vaxandi
mismunar á lífskjörum sé að
vissu leyti fólkinu sjálfu að
kenna. Það hefur ekki notað
tækifærin, sem það fær fjórða
hvert ár, til að efla þá flokka
sem vel hafa reynst, heldur
hafa margir sveiflast sitt á hvað
milli öfgaaflanna til hægri og
vinstri eða þá kosið nýja flokka
sem engin reynsla hefur verið
af og ekki hafa haft möguleika
á að vinna nein stórvirki.
Peningaöfl og Reykjavíkur-
vald spila einnig inn í þetta
mál. Nýlega heyrði ég sérfróð-
an mann halda því fram (í
útvarpi) að orsök síðustu geng-
isfellingar hafi verið vaxta-
kapphlaup bankanna. Bank-
arnir höfou nefnilega fengiði
aukið frelsi og_ fóru þá strax;
með miklu auglýsingaskrumi,
að keppa um sparifé lands-
manna. Hvort sem maðurinn
hefur rétt fyrir sér eða ekki þá
er vald peningaaflanna mikið
og áhrif þeirra víða læsileg.
Klofningur þjóðarinnar?
Á sama tíma og talað er um
tvær þjóðir í landinu, hina ríku
og hina fátæku, hyllir undir
aðra skiptingu þjóðarinnar í
tvennt. Ánnars vegar er Stór-
Reykjavík og hins vegar lands-
byggðin. Vonandi þarf ekki til
þess að koma, en kannski er
slíkur klofningur þjóðarinnar
eina vopn íbúa dreifbýlisins í
baráttunni fyrir lífskjörum og
eignum.
Eftir byggðajafnvægistíma-
bil framsóknaráratugarins hef-
ur nú aftur hafist fólksflótti af
landsbyggðinni til Stór-
Reykjavíkur og jafnhliða
lækkar verðgildi fasteigna á
landsbyggðinni en hækkar í
Reykjavík að sama skapi.
Ef fólk neyðist til að yfirgefa
dreifbýlið í stórum stíl þá
verða eignir þess þar ill- eða
óseljanlegar og þannig tapa
menn eignum sínum að veru-
legu eða öllu leyti og flytja
„suður“ slyppir og snauðir.
Þetta virðist nú blasa við fjöl-
mörgum bændunum.
Dreifbýlið gagnvart
Reykjavíkurvaldi
Frumástæðan til þess að
koma af stað hreyfingu í lands-
byggðinni, til að standa vörð
um rétt dreifbýlisins gagnvart
Reykjavíkurvaldinu, ætla ég
að hafi verið kjördæmamálið,
en íbúar höfuðborgarsvæðisins
sækja mjög á að fá verulega
aukið hlutfall alþingismanna í
sinn hlut. Hefur verið talsvert
deilt um þetta. Þykir fólki á
landbyggðinni að vonum hart
að þurfa að láta af hendi
kannski þau einu réttindi sem
það hefur meira af, en að
flestu leyti öðru stöndum við á
landsbyggðinni verr að vígi en
Reykvíkingar og því fer fjarri
að fólk á suðvesturhorninu hafi
ástæðu til að kvarta yfir sínum
hlut miðað við dreifbýlið.
Fjandskapast við f lokkinn
og byggðastefnuna
Reykvískir hafa mjög séð
ofsjónum yfir því fjármagni,
sem fór til uppbyggingar út um
landsbyggðina vegna byggða-
stefnunnar. Kenna þeir Fram-
sóknarflokknum um byggða-
stefnuna (sem út af fyrir sig er
réttmætt enda byggðastefnan
af hinu góða) og hafa fjand-
skapast mikið við flokkinn
vegna hennar. Þeim hefur tek-
ist að reyta af flokknum mikið
fylgi þar á suðvesturhorninu
og tapaði hann þannig tveimur
af þremur þingsætum sínum í
Reykjaneskjördæmi og Reykja-
vík í síðustu kosningum.
Kenna ýmsir tlokksmenn þar á
horninu byggðastefnunni um
þetta afhroð og vilja knýja
fram mannaskipti og stefnu-
breytingu og hefur orðið talsvert
ágengt. Ber þannig talsvert á
barningi innan flokksins, milli
Stór-Reykjavíkur og lands-
byggðarinnar og það mið?
óhjákvæmilega að því að
veikja flokkinn, eins og mis-
sætti innan stjórnmálaflokka
jafnan hlýtur að gera.
Dreifbýlið haldi
sínum hlut
En Framsóknarflokkurinn
hefur verið og er enn helsta
varnarvígi dreifbýlisins innan
og utan veggja Alþingis og er
því mjög óhagstætt að áhrif
hans minnki. Þar með er ekki
sagt að hann sé Reykjavík
neikvæður, enda er skynsam-
leg byggðastefna, eins og
flokkurinn hefur beitt sér fyrir,
til þess gjörð að dreifbýlið
blómgist jafnt og höfuðborgar-
svæðið. Haldi sínum hlut.
Hlutfallslega meiri uppbygg-
ing atvinnulífs á höfuðborgar-
svæðinu heldur en ánnars-
staðar veldur hinsvegar
fólksflótta þangað. Það er
óhagstætt fyrir bæði svæðin að
straumurinn haldi áfram og
aukist hann veldur það óheyri-
legum vandræðum. Á síðari
árum hefur flokkurinn einnig
tapað nokkru fylgi í öðrum
kjördæmum, líklega aðailega
til Alþýðubandalagsins. (Gæti
bent til að forysta flokksins sé
heldur mikið til hægri). Allt
veikir þetta stöðu dreifbýlisins,
enda leggja hinir flokkarnir
höfuðáherslu á Reykjavíkur-
svæðið og atkvæðafjöldann.
Öfgaöflin krækja saman
klónum
Reynslan sem við höfum af
meðferð kjördæmamáls
undanfarna áratugi er sú, að
andstæðingar Framsóknar-
Ef fólki á landsbyggðinni, í sveit-
um og kaupstöðum, ber gæfu til
. að standa saman og gera samtök-
in öflug, þá á árangurinn að geta
orðið mikill og góður til hagsbóta
og blessunar fyrir landið og þjóð-
ina, einnig suðvesturhornið og
íbúa þess.
flokksins taka saman höndum
til að klekkja verulega á
honum. Hafa öfgaöflin til
hægri og vinstri þannig krækt
saman klónum þegar þau hafa
séð tækifæri, en jafnan hefur
Framsókn staðið þær holskefl-
ur af sér nokkuð vel. Það
verður örðugra nú, m.a. vegna
þess að flokksblaðið hefur ver-
ið gert „frjálst og óháð“ svo
flokkurinn hefur ekkert mál-
gagn lengur. í hvert sinn sem
kjördæmabreyting hefur verið
gerð hafa áhrif dreifbýlisins
minnkað og veldi Reykjavíkur
aukist.
Veit fólkið af hverju
þjóðartekjur skapast?
En það er fleira en kjör-
dæmamálið sem hvetur fólk á
landbyggðinni til að sameinast
í baráttu fyrir rétti sínum og
eignum. Má í stuttu máli segja
að í flestu sitji landsbyggðar-
fólk skör lægra en höfuðborg-
arbúar í þessu þjóðfélagi t.d.
er geypilegur munur á verði
rafmagns. Það sem ég geri ráð
fyrir að vegi þó þyngra er hinn
síbyljandi áróður gegn höfuð-
atvinnuvegum þjóðarinnar,
einkum þá landbúnaði, sem
nokkrir Reykvíkingar hafa í
frammi. Eru þar fremstir í
flokki ritstjórar DV og fleiri
„Jónasar". Þegar erfiðleikar
steðja að atvinnuvegunum er
tækifærið notað og áróðurinn
hertur og virðist nú eiga að
ganga af verulegum hluta
byggðarinnar í sveitunum
dauðri. Við það munu þorpin
og kaupstaðirnir út um landið
missa margan spón úr aski
sínum. Svo er sjá að búið sé að
gera lýðinn svo ringlaðan að
hann hafi ekki hugmynd um á
hverju þjóðin lifir. Kannski
reynist nauðsynlegt að skipta
þjóðinni til að reykvískir átti
sig á að það er ekki verslun og
annað slíkt, sem skapar verð-
mætin sem þjóðin lifir af.
Landsbyggðin þarf ekki að ótt-
ast um sinn hag ef hún losnaði
við Reykjavík því mestan
hluta þeirra verðmæta sem
þjóðin lifir af leggur lands-
byggðin til.
Þrjár nýjar hreyfingar
sem hafa sama marfcmið
Núerukomnar (ganga.m.k.
þrjár hreyfingar, sem allar hafa
sama markmið „til verndar
byggð um allt landl*. Sýnir það
mikla þörf að nær samtímis
skuli fara af stað þrenn samtök
með nálega sömu hugsjón.
„Siðlaus blaðamennskaÉÍ
■ „Hér er um ógeðslega
blaðamennsku að ræða af
versta tagi, sem þjónar ekki
öðrum tilgangi en þeim í versta
falli að staðfesta neikvæða
sjálfsímynd unglingsins og
eyðileggja það uppbyggilega
starf sem átt hefur sér stað á
fjölskylduheimilinu í Búðar-
gerði.“
Það sem um er rætt er frétta-
flutningur NT í síðustu viku af
blóðugum átökum á unglinga-
heimili í borginni. Það er
Gunnar Sandholt forstöðu-
maður hjá Félagsmálastofnun
sem hefur orðið. Viðtalið birt-
ist í Þjóðviljanum undir fyrir-
sögninni „Ritstjórn NT kærð“
og fylgir sögunni að nefndur
Gunnar hefur ákveðið að kæra
blaðið fyrir siðareglunefnd.
En hvað var ógeðslegt.
Gerist daglega?
Af samtölum Gunnars og
forstöðumanns þessa heimilis
Hjördísar Hjartardóttur við
ritstjóra má merkja að aðal-
atriðið er ekki að NT hafi farið
rangt rneð staðreyndir. Aðal-
atriðið er myndbirting af vett-
vangi og það að málinu skuli
hafa verið slegið upp. Aðal-
atriðið er að sjálfsmynd ung-
linganna hefur verið svert og
þeim vafalítið gert erfiðara
uppdráttar eftir að svona at-
burðir vitnast.
Nú er, fyrir það fyrsta aug-
Ijóst að þarna gerðust mjög
alvarlegir hlutir. Unglingar,
gengu í skrokk hver á öðrum
með slíkum djöfulskap að
mesta mildi má vera að ekki
hlutust stórskaðar eða mann-
tjón af. Um þetta ber sjónar-
vottum saman. Margar þær
stympingar sem leitt hafa af
sér mannslát hér á landi, -
morðmál í munni almennings,
- komast ekki í hálfkvisti við
þann berserksgang sem þarna
átti sér stað. Það er svo for-
sjóninni fyrir að þakka að ekki
fór verr.
Þarna slógu menn frá sér af
aflefli með þungum kylfum og
glerbortum var skutlað í átt til
nærstaddra. Á einum stað lá
opinn vasahnífur á gólfinu sent
aðkomandi bjargaði úr hönd-
um unglingana meðan leikur-
inn stóð sem hæst. Frammi á
stigapalli lá einn í roti.
Um þetta segir Hjördís
Hjartardóttir í Þjóðviijanum,
að það gerist því miður oft á
dag að lögregla sé kvödd á
vettvang í heimahús til þess að
stilla til friðar. Það að gera
fréttir úr atvikum sem þessum
þjóni þeim einum tilgangi að
ýta undir það sjónarmið að
unglingar séu óþjóðalýður.
Undirritaður getur vel skilið
að þeir sem ganga með þær
hugmyndir, að átök eins og
hér er rætt um, gerist daglega
og oft á dag, láti sér detta í hug
að unglingar séu óþjóðalýður.
En sem betur fer bendir ekkert
til að svo sé. Því fer fjarri að
átök af þessari gráðu séu dag-
legt brauð í henni Reykjavík.
Vemdadar ranghugmyndir
En þau þekkjast og það er
sjálfsagt að láta sveitamanninn
sem blundar í mörgum frónbú-
anum vita af því að borgin við
sæinn er ekki lengur lítill
sveitabær. Ávana og fíkniefni
hafa rænt margan góðan dreng
svo allri skynsemi, réttsýni og
glóru að bæði mér og þér
stendur ógn af.
Þegar svo þessir strákar
vakna upp úr brjálæðinu eftir
mislukkuð eða vel lukkuð
fólskuverk í hálf sturluðu
hugarástandi segja Gunnar
Sandholt og hans líkar að ekki
megi nú eyðileggja sjálfsímynd
þeirra. Hafi sem sagt ekkert
alvarlegt gerst, eins og morð,
nauðgun eða annað sem ekki
er hægt að halda lögreglunni
alveg frá þá er best að gleyma
öllu saman. Forða því eftir
fremsta megni að blöðin kom-
ist í málið og kæra þau ef þau
gera það.
Ef að það er eitthvað bogið
við sjálfsímynd þeirra drengja
sem áttu í hlut í Búðargerðinu
þá er það góðs viti. Hitt væri
skelfilegt til að hugsa að menn
vöknuðu upp með hreina sam-
visku og fullvissu um eigin
ágæti að afstöðnu öðru eins
blóðbaði. Það að telja atburði
sem þessa ekki fréttnæma ýta
undir þá skoðun að svona séu
nú allir blessaðir unglingarnir
og ekkert sé við því að gera.
Þögn fjölmiðla um atburð
sem þennan hefur ótal ókosti.
Fyrir það fyrsta þá hefur fjöldi
manns orðið vitni að látunum
í Búðargerði umrædda nótt,
séð þar alblóðuga kófdrukkna
pilta og lögreglulið. Ef nú ekki
kæmi svo stafkrókur um þetta
í blöðum hvað á þá fólkið að
halda. Eru atburðir sem þessir
daglegt brauð, - eins og Hjör-
dís gefur í skyn?
Og hvað þá með hina sem
aldrei sjá neitt þessu líkt. Er
það hlutverk blaða að halda að
fólki, að í henni Reykjavík
gerist aldrei neitt vont? Dæmin
sanna að við þurfum að sýna
stöðugt meiri verkárni, vera
betur á varðbergi gegn hvers-
kyns óeðli og fólskuverkum,
einmitt hér í henni Reykjavík.
_Síðast nú um helgina var ungur
’piltur stunginn hnífi í kviðar-
holið, að því er virðist að
tilefnislausu. Átti að þegja um
það líka? Eða átti kannski að
þegja um það ef fólinu hefði
nú mistekist sitt fólskulega ætl-
unarverk?
En það er líka þriðji hópur-
inn sem þessi fréttaflutningur
getur orðið að liði. Ungling-
arnir sjálfir. Þeir sem hér
komu við sögu eru hálffull-
orðnir menn sem brátt skynja
að þeir verða að standa á eigin
fótum. Þá á sama tíiha er
■mikilvægt að þeir geri grein-
armun á réttu og röngu.
Flestir þeir sem augu hafa í
höfðinu og kynnst hafa íslensk-
um síbrotamönnum reka sig á
hvernig þetta fólk byggir upp
heim ranghugmynda þar sem
öll afbrot eru einhverjum öðr-
um að kenna og öll afskipti
lögreglu komin til af illgirni.
Það er allt í lagi að þessir
drengir fái að vita að það er,
fleiri en lögregla sem líta at-
burði sem þessa alvarlegum
augum!
Það að þeir fái að taka
afleiðingum gerða sinna á sem
flestum vígstöðvum getur
orðið þeim hollt til þess að
læra hvaða hegðun samfélagið
samþykkir og hverri það
hafnar.