NT - 11.08.1985, Blaðsíða 9

NT Sunnudagur11.ágúst1985 11
Nú eru það aðeins
konur sem geta
bjargað heiminum
M í 70 ár hefur Dora Russell, sem eitt sinn var gift hinum þjóðsagnakennda
heimspekingi Bertrand Russell, barist fyrir heimsfriði og kvenréttindum. Idag, 91 árs
gömul og eftir að hafa upplifað bæðisigra og harmleiki, skýrir hún frá þvíhvers vegna
konur verða að taka sig á og vinna saman áður en það verður of seint...
■ Gömul kona. Dora á heimili sínu í Cornish.
■ Hin 91 árs gamla Dora Russell
vaknaði nótt eina á heimili sínu, sem
er á afskekktum stað í Cornish, við
það að verið var að binda um höfuðið
á henni. Hún minnist þess að hafa
verið lamin hrottalega er hún barðist
á móti.
„Ég reyndi eftir bestu getu að
verjast árás mannsins en lenti þá á
gólfinu. Ég taldi víst að ég yrði drepin
og ákvað því að best væri að láta sem
ég væri rotuð. Árásarmaðurinn flúði
en Dora, sem nú var bæði fótbrotin
og illa marin um allan líkamann,
hafði það af að draga sig fram á
ganginn og kalla á ráðskonuna, Rínu,
sem var sofandi á efri hæðinni. Árás-
armaðurinn hafði valið það kvöld
sem bæði John, sonur Doru, og
eiginmaður Rínu vanalega voru í
burtu. Hann lét alla silfurmuni ó-
snerta og hafði farið beint upp á
skrifstofu Doru þar sem hann hafði
umturnað öllum pappírum hennar og
tekið með sér fimm punda seðil úr
veski hennar. Dora, sem enn er afar
ötul í starfi sínu fyrir friðar- og
kvenréttindahreyfinguna, og semáð-
ur var gift heimpekingnum Bertrand
Russell, var mjög miður sín yfir
tilræðinu.
„Það eina sem manni getur dottið í
hug er að þetta sé að einhverju leyti
í sambandi við friðarhreyfinguna,"
segir hún. Að mati lögreglunnar var
þetta aðeins eitt af þeim tilfellum þar
sem gömul kona dettur fram úr
rúminu. En með tilkomu óskemmti-
legs póstkorts var hægt að tengja
saman atburðinn, sem átti sér stað á
heimili Doru, við morð er framið
hafði verið árið áður. Þá var myrt
Hilda Murrell, mikil baráttumann-
eskja gegn kjarnorkuvopnum. Frök-
en Murrell, sem átti frænda er vann á
vegum leyniþjónustu sjóhersins á
sama tíma og Belgrano var sökkt, átti
að bera vitni við yfirheyrslu hjá Siz-
ewell kjarnorkuverinu. Dora teiur
árásina vera í sambandi við útgáfu á
þriðja hefti ævisögu hennar sem gefin
var út sömu vikuna. Bókin, „The
Tamarisk Tree“, hefur að geyma
frásagnir um störf hennar hjá upplýs-
ingaráðuneytinu í seinni heimsstyrj-
öldinni.
„Stundum held ég að til séu þeir
sem vilja þagga niður í þeim sem
reyna að tjá sig,“ segir Dora. Dora
hefur alla tíð verið mjög hreinskilin í
tali sínu gegn óréttlæti, kúgun, styrj-
öldum svo og gegn undirokun kvenna
og ofbeldi karimanna. Hún var frum-
kvöðull að stofnun ýmissa kvenna-
samtaka. Hún barðist fyrir því að
fræðsla um kynlíf yrði tekin upp í
skólum svo og jafnrétti, og ferðaðist
um heim allan í baráttu sinni fyrir
friði, og á síðasta ári var hún tekin
fyrir í sjónvarpsþætti hjá BBC sem
ein af sex merkilegustu konum þess-
arar aldar. Þrátt fyrir þetta virðist
■ Bertrand Russell.
henni sem flestir hennar draumar séu
enn fjær en áður. Hafa augu fólks
ekki enn opnast?
Dora situr í ruggustól við arineld-
inn í vinnustofu sinni, fótleggurinn
enn í gifsi, andlit hennar ljómar af
visku og staðfastri ánægju af lífinu.
„Við lifum í þjóðfélagi sem er
tilfinninglaust og lítilfjörlegt," heldur
hún fram. „En þó er alltaf til fólk sent
framfylgir því sem það telur vera
þessum heimi til góðs.“ Hún hikar
ekki við að benda á það sem hún telur
vera hið mesta illgresi í nútímaþjóð-
félagi. „Karlmenn", tilkynnir hún.
„Allt sem karlmenn geera leiðir til
árekstra. Vegna þess að konur hafa
aldrei haft réttmætan sess í þjóðfélag-
inu, hefur það alltaf verið spillt." „Nú
eru það aðeins konur sem geta bjarg-
að heiminum." Hún telur að stutt sé
í kjarnorkustríð, en segir þó: „Við
megum ekki sætta okkur við það. Um
allan heim eru konur að berjast gegn
ógnun sprengjunnar. Konurnar í
Greenham eru stórkostlegar vegna
dirfsku þeirrar sem þær sýna í baráttu
■ Dora skömmu áður en hún giftist
Bertrand Russell.
sinni gegn þessum vanda, og margar
aðrar konur hafa tekið sig til og barist
fyrir friði vegna áhrifa frá þeim. „Er
ekki landinu stjórnað af konu núna?
„Að sjálfsögðu vil ég hafa konu sem
forsætisráðherra, en ekki konu sem
er eftirlíking af karlmanni. Frú Thatc-
her leikur þeirra leik. Hún elskar að
fara inn í skriðdreka og þykjast aka
honum.“
Þegar Dora var 23 ára gömul fór
hún með föður sínum til Ameríku.
Það var árið 1917 og hafði hún þegar
unnið til viðurkenningar í Cam-
bridge, afneitað ensku kirkjunni og
gerst trúleysingi og vinur Bertrand
Russell, sem var 20 árum eldri en hún
og hafði verið í fangelsi fyrir að hafa
opinberlega stutt skyldurækna mót-
mælendur.
„Ég fór þangað með þá trú að
Ameríkanar væru okkar kæru
frændur," sagði hún, „en þetta var
erlend þjóð með sterka löngun til að
ráða yfir heiminum. Þessi heimsókn
breytti mér bæði í friðarsinna og
sósíalista."
Þetta sama ár var bylting í Rúss-
landi. „Fólkið þar var hvorki læst né
skrifandi en stóð þó upp og lýsti yfir
frelsi sínu. Ég trúði því að eina vonin
um framtíð mannkynsins væri í Rúss-
landi. Rússarnir vildu frið við Vestur-
löndin og ég hef alltaf talið að stærstu
mistök í sögu okkar væru þau að við
skyldum ekki viðurkenna Sovétríkin.
Þetta varð til þess að skapa þá skipt-
ingu sem varð á milli austurs og
vesturs."
Dora ferðaðist til Sovétríkjanna til
að kynna sér gang mála, og síðan fór
hún til Kína með Bertrand. Árið 1921
varð hún ólétt. „Ég vildi ekki gifta
mig einmitt þá,“ sagði hún. En treg-
lega samþykkti hún það barnsins
vegna, og það rétt áður en sonurinn
John fæddist. Annað barnið, Kate,
fæddist þremur árum seinna.
Um hjónaband sitt með Russell
(Dora var önnur eiginkona hans af
fjórum) hafði hún eftirfarandi að
segja: „Við vorum félagar. Við töld-
um að hjónaband væri ekki byggt á
kynferðislegu sambandi, þannig sam-
band hefði aðeins með ást að gera."
Þegar útlit var fyrir því að þau gætu
ekki eignast fleiri börn saman kom
þeim saman um að Dora skyldi finna
sér annan mann til þess. Hún valdi sér
hinn virðulega ameríska fréttamann,
Griffin Barry, og eignuðust þau tvö
börn, Harriet og Roderick.
Á komandi árum gerðust margir
hryggilegir atburðir í lífi Doru. En
hún hvarf alltaf aftur til sinnar sterku
löngunar til að vinna að þeim málstað
sem hún taldi að gæti endurbætt
heiminn. „Ég hef aldrei getað aðskilið
mitt einkalíf frá því opinbera. Þannig
held ég að það eigi að vera.“
Árið 1932 yfirgaf Russell Doru og
tók saman við fóstru barnanna. „Ég
hefði aldrei farið frá honum,“ sagði
hún.
Stuttu seinna kynntist hún sinni
sönnu ást, Paul Gillard. Hann var
nokkrum árurn yngri en Dora og
eldheitur kommúnisti, sern kom til að
aðstoða á Beacon Hill, skólanum sem
Dora og Russell höfðu stofnað og hún
rak enn. Nokkrum vikum eftir að þau
urðu ástfangin, fannst Paul látinn í
botni á gryfju einni. Atburðurinn var
skráður sem slys en Dora hélt því
fram að þetta hefði verið pólitískt
morð. „Hann var eini maðurinn sem
égelskaði." Ekki Russell? Dorahlær.
„Hver gæti virkilega elskað Russell?
Hann var aðlaðandi, dásamleg mann-
eskja, en hann vissi ekkert um konur
eða kynlíf.“
Stuttu eftir lát Pauls giftist Dora
besta vini hans, Pat Grace. Hjónaband
þeirra entist í 15 ár fram til dauða
Pats. Annar sonur Doru, Roddy fór
að vinna við námagröft frekar en að
þurfa að fara í herinn. Hann slasaðist
hræðilega í starfi og lést tveimur
árum seinna. Elsti sonur hennar,
John, sem nú er 64 ára gamall, fékk
taugaáfall árið 1954 þegar konan
hans fór frá honum. Hann bjó hjá
Doru á heimili hennar í Cornish upp
frá því. Árið 1968 brenndi dóttir
hans, Lucy, sig til bana. Þessir hörmu-
legu atburðir voru Doru mikil byrði.
En hún hélt áfram að berjast fyrir
þeim sem minna máttu sín, og var
það henni einnig mikill stuðningur í
hennar óhamingju. Er hún nteð ein-
hverja eftirsjá? „Ég hefði viljað lifa í
einu góðu hjónanbadi eins og foreldr-
ar mínir gerðu. Ég hef verið mjög
einmana."