NT - 31.08.1985, Blaðsíða 9

Laugardagur 31. ágúst 1985 9
Vettvangur
■ Vatnafiskur er víða 1 utrymmgarhættu vegna mengunar og
sjávarfískur vegna ofveiði.
Horfur milli vonar og ótta
Bókinni Heimsástandið
1984 lýkur með þessum
orðum:
„Framtíðin vekur mönnum
í senn ugg og von. Eðlilegt er
að menn verði svartsýnir á
framtíðina, þegar við blasa
heilu heimsálfurnar, þar sem
lífskjörin fara hríðversnandi.
Það er síst uppörvandi að sjá
þess merki um alla veröld
hvernig sígur á ógæfuhlið um
afkomu fólksins. Þó er það svo
að við höfum sjálf búið þessi
vandamál til og þess vegna á okk-
ar færi að hafa stjórn á þeim.
Til hinnar ljósu hliðar má telja
það, að nokkrar þjóðir a.m.k.
hafa áttað sig á því sem er að
höfundar Heimsástands 1984
gera þó miklu meira en það og
taka undir annarra skoðanir.
Þeir birta ýmsar nýjar upplýs-
ingar og skýringar, svo að
framlag þeirra er í senn tíma-
bært og gagnlegt fyrir þá um-
ræðu sem á sér stað um framtíð
mannkynsins, auðlindirnar,
matvælaframleiðsluna, orku-
nýtinguna, efnahagskerfið,
menntun þjóðanna og þroska-
möguleika þeirra, hagsæld,
farsæld, frið og jöfnuð. Aftur
og aftur er að því vikið að
efnahagsógn heimsins stafi af
auðlindaþurrð og rányrkju
sem til er komin af því að
efnahagskerfið í heiminum er
óbrúklegt til lengdar miðað
við viðnámsþrótt auðlindanna.
Gæði jarðarinnar eru ekki
meiri en svo að þau þola ekki
það álag sem framleiðsluhætt-
irnir leggja á þau. Kefið nærist
á rányrkju og fær því ekki
staðist nema afmælda stund.
Þessu framleiðslukerfi verður
því að gerbreyta í ýmsum
greinum.
Hvað er í húfi
Varla þarf að taka það fram
að gerbreyting á núverandi
efnahagskerfi mun reynast
ærið vandasamt úrlausnarefni,
að ekki sé meira sagt. Einkunt
verður það erfitt, ef mikill
meirihluti þjóðanna og allur
þorri valdamanna forðast að
leiða hugann að því hvert
stefnir um ástand olíulinda
(sem gætu tæmst eftir 30 ár) og
viðnámsþrótt gróðurfars,
jarðvegs, skóga og vatna, jafn-
vel fiskistofna sem skiptir ís-
lendinga svo miklu. Ef svo
þarf að fara enn um áratugi að
ráðantenn þjóðanna og heints-
ins alls fáist ekki til að skilja
hvað í húfi er, þá mun sagan
sjá um framhaldið og framtíðin
fær að súpa af því seyðið.
Höfundar Heimsástands 1984,
Lester R. Brown og samverka-
menn hans, boða nauðsyn þess
að gerbreyta um stefnu í efna-
hagsmálum heimsins. Um það
fjallar m.a. fl. kafli bókarinn-
ar, en höfundur hans er sjálfur
Lester Brown, málvinur Rock-
efellersbræðra og styrkþegi
menningarsjóðs bandarískra
auðkýfinga, m.ö.o. enginn úf-
inn og skeggjaður róttæklingur
eða Greenpeacehippi, heldur
amerískur menntamaður af
fínustu sort.
„Umsköpun“ efnahags-
kerfis heimsins
Þeir sem óttast að allt tal um
gerbreytingar og „umsköpun“
(„reshaping" er orð Lesters
Browns) á efnahagskerfi sé
komið frá Marxsinnum og þess
háttar fólki ættu að kynna sér
betur þær umræður sem eiga
sér stað meðal frjálslyndra
menntamanna og framsýnna
stjórnmálamanna í vestrænum
löndum um efnahagsástandið í
heiminum og horfur varðandi
afkomu mannkynsins í náinni
framtíð. í því efni væri góð
byrjun að lesa ritgerðir Lesters
Browns í bók hans State of the
World 1984. Þar segir hann
rn.a. (í lauslegri þýðingu):
„Vaxandi efnahagsvandi
síðustu ára sýnir ljóslega að
ríkjandi efnahagsstefna og
áhersluatriði í því sambandi
duga ekki sem best. Ef ekki
verður ráðist í endurskipulagn-
ingu í þessu efni... er næstum
öruggt að efnahagsástandið
heldur áfram að versna."
Og hverju skyldi þurfa að
breyta að dómi Lesters
Browns? í fyrsta lagi ber að
hætta því, sem nú er látið
viðgangast, að sólunda nátt-
úruauðlindum og starfsorku
stjórnmálamanna í þágu hern-
aðarkapphlaupsins. í þess stað
er nauðsynlegt að einbeita sér
að því að hamla gegn offjölgun
fólks í heiminum, að vernda
gróðurmátt jarðar og aðrar
lífrænar auðlindir og hraða því
að teknar verði upp nýjar að-
ferðir við orkuframleiðslu.
Hér duga engin vettlingatök
eins og fram kemur í máli
Lesters Browns: „Aðeins
gagnger endurskipulagning
getur komið að haldi.“
Gæði jarðarinnar eru ekki meiri en svo að
þau þola ekki það alag sem framleiðslu-
hættirnir leggja á þau. Kerfið nærist á
rányrkju og fær því ekki staðist nema
afmælda stund. Þessu framleiðslukerfi
verður því að gerbreyta í ýmsum greinum
í
■ Þurrkar og rányrkja ógna stórum svæðum í Afríku þar sem gróðurínn hverfur og auðnin sækir
á. Búfé nagar síðustu sprotana og búseta ræðst af því h var hægt er að rífa upp kjarrleifar til eldiviðar.
gerast. Og þess er kostur, jafn-
vel án frekari tækniframfara,
að leysa öll meginvandamálin
sem við er að glíma og full-
nægja öllum nauðþurftum
mannkynsins. Málið snýst alls
ekki um tækni og auðlindir,
heldur hitt að menn skilji hvað
í húfi er og að stjórnmálamenn
sýni vilja sinn í verki. Hvort
framtíðin verður björt og lofar
góðu eða hvort hún verður
myrk og lofar engu nema illu,
veltur á því hversu skjótt
stjómmálamenn taka við sér
og beitast fyrir þeim stefnu- og
áherslubreytingum sem nauð-
syn krefur."
Þetta er sá boðskapur, sem
Lester R. Brown flytur í nafni
virðulegs félagsskapar frjáls-
lyndra Bandaríkjamanna,
menntamanna og stjórnmála-
manna, sem leggja það á sig að
hugsa um grundvallarvanda-
ntál samtímans og horfur varð-
andi framtíð mannkynsins í
heild. Þetta bókarefni vekur
ýmsar spurningar. Ein er sú
hvort hér sé aðeins um að ræða
rótgróinn grun mannkynsins
um heimsslit (e.t.v. árið 2000
úr því þau urðu ekki árið 1000)
eða hvort í þessu felist boð-
skapur um byltingu.
Spurningar af þessu tagi gera
auðvitað ekki annað en drepa
málinu á dreif. í boðskap Lest-
ers R. Browns og félaga hans
felst aðeins einn: Tilmæli til
ráðamanna allra landa um að
stokka upp spilin hvað varðar
skipulag framleiðslustarfsemi
og auðlindanýtingar og fyrir-
komulag alþjóðlegra sam-
skipta á öllum sviðunt.
Ingvar Gíslason
Verða íslendingar í þeirra stað innan skamms?
fulltrúans, er viðbúið að fleiri
menn komist á herforingja-
skóla erlendis, á vegum utan-
ríkisráðuneytisins og er þá
sennilegt að Noregur verði fyr-
ir valinu. Tveir menn verða
ráðnir til viðbótar á næsta ári.
Þá verða starfandi hermenn
orðnir þrír á vegum utanríkis-
ráðuneytisins. Fjölgunin hefur
þá verið ærið ör, ef litið er til
fyrri ára. Arnór er menntaður
liðsforingi, og hefur verið
þjálfaður til þess að stjórna.
Hann mun eflaust leita eftir
því að fá mannaforráð af ein-
hverjum toga. Hann var með
þjálfun íslensku víkingasveit-
arinnar á sinni könnu og var
þar í því hlutverki sem hann
hefur hlotið þjálfun til.
Ef litið er til lagagreinanna
sem vitnað er í fyrst í greininni
er ljóst að möguleiki er fyrir
hendi að kalla menn til starfa
vegna nauðsynlegra land-
varna. Hvenær er nauðsyn? Er
nauðsynlegt að þjálfa menn
sem gætu varið landið ef Kan-
inn fer? Er nauðsynlegt að
þjálfa heimavarnarlið sem
myndi berjast við hlið Banda-
ríkjamánna, lið sem hefur
þekkingu á íslenskum aðstæð-
um? Verði þessum spurning-
um svarað játandi, er ekki
langt í það að íslenskir 18 ára
unglingar fái herkvaðningu frá
utanríkisráðuneytinu.
Takmörkuð
herskylda
Takmörkuð herskylda gæti
verið af hinu góða. Þá myndu
íslendingar læra aga og hlýðni,
og um leið væri komið upp
nokkurskonar óformlegu
heimavarnarliði. Hinsvegar er
viðbúið að framkvæmdin gæti
orðið erfið með tilliti til að-
stæðna. Það væri hinsvegar
hugsanlegt að manna bækistöð
Bandaríkjahers að hluta til
með íslenskum hermönnum.
Síðar gætu fslendingar alfarið
tekið við rekstri stöðvarinnar
og eftirliti. Þá yrðu Banda-
ríkjamenn í ráðgjafahlutverki.
Með þessu fyrirkomulagi yrði
hægt að líta öðrum augum á
varnarsamning í framtíðinni.
Svipað Víetnam
Fyrsta þátttaka Bandaríkja-
manna í bardögum í Víetnam,
var að þeir sendu þangað ráð-
gjafa. Síðar meir fjölgaði þeim
ótæpilega. Við fslendingar
höfum nú fengið ráðgjafa, og
verður þeim fljótlega fjölgað.
Þegar stöðugildið er fyrir hendi
munu fleiri menn taka þátt í
því starfi sem inna þarf af
heidi til þess að glöggt mat
fáist á varnarstöðu landsins.
Skattar til hernaðar
íslendingar hafa verið lausir
við skatta vegna hernaðarút-
gjalda. Sá tími er liðinn. Skatt-
borgarinn mun greiða laun Arn-
órs og kollega hans. Öll út-
gjöld sem verða vegna starfs
hans munu greidd af skattborg-
urum. Framtíðin verður að
leiða í Ijós hver umsvif hans
verða og hvað þau kosta.
Arnór var ekki þegjandi lög-
regla, þann tíma sem hann var
hjá embættinu. Víkingasveit
var komið á fót. Nú er bara að
bíða og sjá hvort og hvenær
lagagreinar hér að ofan verða
nýttar til þess að opna leið fyrir
stofnun íslenska hersins...
Eggert Skúlason