NT - 10.12.1985, Qupperneq 10

PLr/irjjs
S i íuM .XRKQifyutyJhif ttcjj'^l hvfi
' ( vi^ixi lutcltcttrjf. ulj*bi Mvm fípi.
’iuvijiiwnwf hutu: hvwtjMfria shrtisi
^ í 'insmUtan nurití ÍHílJ,cU ‘ttyv tíJ
Oui.it d iuivjUmfítt mi/ltis ficren tvrnn
jUl’Ír^Ytf* nntrutte ClWtPTCTuo.
Þriðjudagur 10. desember 1985 10
Formaður Æðarverndarfélags
N-Vesiurlands, Gunnar Pórðarson
á Sauðárkróki. flutti fréttir og
hafði auk þess meðferðis æðar-
lijón, kollu og blika úr plasti sem
sýnishorn, en vel þykir gefast að
setja upp slíka gervifugía til að
hæna fuglinn aö varplöndum.
(Fyrirtækið J. Guðmundsson og
Co. flytur þessa plastfugla inn frá
Italíu). Gunnar hefir sjálfur gert
athyglisverða tilraun með að búa
til varphólma á jörð sinni Lóni í
Viðvíkursveit. Ýmislegt fleira cr
að gagni. er koma á upp nýju æðar-
varpi eða glæða gamalt varp. t.d.
lítil varphús, sem sumir hafa þegar
reynt. Veiðistjóri undirbýr nú nýj-
ar tilraunir nteð þau.
Aðalfundurinn samþykkti álykt-
un um. að þess yröi farið á leit við
stjórnvöld að þau ráði og kosti einn
eða fleiri menn til að kanna, hvc
ntikil brögð séu að því, aðæðarfugl
farist í grásleppunetum. Gefi þeir
að könnun lokinni skýrslu um þá
könnun. Því heftir verið haldið
frarn að mikill fjöldi æðarfugls, far-
ist með þessum hætti. Hafa margir
varpbændur boriö sig illa árum
saman undan tjóni af þessunt
völdum. Væri því vissulega tíma-
bært að reyna að fá út því skorið
með skipulcgri könnun hve tjónið
er mikið og hvernig ráða megi þar
bót á.
Þá varogsamþykkt margítrekuð
áskorun æðarræktarmanna til
stjórnvalda, sveitarfélaga og fyrir-
tækja um að fara að settum reglum
um meðferð úrgangs við vinnslu-
stöðvar í sjávarútvegi og landbún-
aði þannig, að dregið verði úr fa-ðu
sent vargfulgar eiga aðgang að, og
þar mcð fjölgun þeirra og skað-
semi.
Aðalfundurinn ttildi sig ntega
vænta góðs af störfum nýskipaðrar
nefndar á vegum Menntamála-
ráðuneytisins til endurskoðunar á
reglum um notkun eiturefna (þ.á.
m. svefnlyfja til fækkunar varg-
fugli). Fundurinn varaði jafnframt
við því. að horfið verði frá núgild-
andi reglum án þess, að aðrar jafn-
góðar eða betri komi í staðinn. ít-
rekað var það álit æðarræktar-
manna, að fjölgun vargs ógni jafn-
vægi í lífríki Islands og valdi varp-
bændum og fleiri hagsmunaaðilum
ómældu tjóni.
A fundinunt kont fram uggur
manna um slælega væri fram-
fylgt varúðarreglum á hinurn fjöl-
mörgu nýju loðdýrabúunt um allt
land þannig að refur og ntinkur
slyppu úr búrum sínum. Brýn
nauðsyii væri að Landbúnaðaráðu-
neytið gangi ríkt eftir að þarna sé
farið að scttum reglunt.
Aðalfundurinn ákvað, í sam-
ræmi við nýjar samþykktir Stéttar-
sambands bænda, að Æ.í. skuli
ásamt öðrum búgreinasambönd-
unt, gerast aðili að sambandinu.
Kaus fundurinn Svcin Guðmunds-
son á Miðhúsum, Reykhólasveit
sem fulltrúa félagsins á næsta fund
Stéttarsambandsins.
Aðalstjórn Æðarræktarfélags
íslands skipa nú Sigurlaug Bjarna-
dóttir frá Vigur form., Eysteinn
Gíslason Skáleyjum og sr. Þorleif-
ur Kristmundsson Kolfreyjustað. í
varastjórn eru Arni G. Pétursson
Rvk. og Agnar Jónsson Rvk.
Æðardúnn aldrei verið
verðmeiri ennú
Frá aðalfundi Æðarræktarfélagsins
Crymogæa Arngríms
lærða út á íslensku
■ Aöalfundur Æðarræktarfclags
íslands var haldinn 16. nóvember
sl. í Reykjavík. Varþetta 16. aðal-
fundur félagsins. Fundurinn var
fjölmennur og komu lulltrúar
hvaðanæva af landinu. þar af 14
nýir félagar sem sóttu um inngöngu
á fundinum. Félagsmenn eru nú
300 talsins í 10 starfandi félags-
deildum í öllum landshlutum,
nema á Suðurlandi.
Þetta ár hcfir vcriö varpbændum
hagstætt, nema hvtið snjóa- og
vætuhret á síðasta hluta varptím-
ans olli sums staöar nokkrum
skemmdum á dúninum. Æö;ir-
dúnn hcfur aldrei verið í hærra
verði cn núna eða 16-18000 kr.
hvert kíló, sem er stórhækkun frá
síöasta ári. Mun útflutningsverð-
mæti æöardúns á árinu nema um 40
millj. kr. Á fundinum komu fram
nokkrar áhyggjur af, að veröið
væri spennt of hátt, sem gæti leitt
til markaðstregðu og vcrðfalls.
Slíkt gcrðist fyrir tvcimur árum og
ætti því að vcra víti til varnaðar,
enda kom það fram í máli ntark-
aösfulltrúa SIS, stærsta útflytjanda
æðardúns, að eftirspurn væri nú
minni en áður. Gæti það veriö vís-
bending um að veroið væri nú
komið að hættumörkum.
Varpbændur eru á einu máli um
að megináherslu beri að leggja á
ýtrustu vöruvöndun, bæði Itvað
snertir hirðingu dúns og hreinsun.
Beindi fundurinn því sérstaklcga
til útflytjenda, aö þeirgættu Itófs í
samkeppni um verð og láti það
ckki koma fyrir, að dúnn sé scldur
úr landi framhjá ströngu gæða-
mati, sem allur útfluttur dúnn á,
samkvæmt sérstökum lögum, að
gangast undir. Slík vanræksla gæti
stórskaöað það góða álit, sem ís-
lenskur æðardúnn nýtur á crlend-
um mörkuðum sem fyrsta flokks
gæöavara. Vestur-Þýskaland er
enn sem fyrr helsta markaðsland-
ið, en fleiri þjóðir, svo sem Japanir
hafa einnig sýnt áhuga á dúnkaup-
um og æðarrækt sem slíkri.
Á árinu tók til starfa nýr ráðu-
nautur í æðarrækt hjá Búnaðarfé-
lagi fslands, Árni Snæbjörnsson,
áður búfræðikennari viö Bænda-
skólann á Hvanneyri. Var hann
boöinn velkominn til starfa og frá-
farandi ráðunaut, Árna G. Péturs-
syni jafnframt þökkuð ágæt störf í
þágu æðarræktar í landinu. Starf
æöarræktarráðunautar felst m.a. í
ntargvislegu leiðbeiningar- og
hvatningarstarfi, kynningarterðir til
æðarræktardeildanna úti um land,
sem eru mjög gagnlegar að því er
varpið sjálft varðar auk þess sem
þær skapa tengsl dcildanna inn-
byrðis og viö Æ.í. í fréttum frá æð-
arræktardcildunum kom m.a. frá
Breiðafjarðardeildinni „Æöarvé"
tillaga um, að gripið skuli til sam-
ræmdra aðgerða um land allt á veg-
um veiðistjóra til fækkunar
varglugls. Mætti í þeim tilgangi
leggja sérstakt gjald á framleiddan
æðardún og leita samstarfs við aðra
hagsmunaaðila, svo sem veiðifélög-
in í Inndinu, fiskverkendur og hið
■ Æðarkolla á hreiðri.
opinbera. Hafa þessi mál verið til
athugunar hjá Æ.í. að undan-
förnu. Skorað var á stjórnvöld, að
veiðistjóraembættinu verði gert
kleift að gegna hlutverki sínu sam-
kvæmt lögum um eyðingu svart-
baks og hrafns, en á þaö skortir nú
mjög. I þessu sambandi mætti geta
þess að skotlaun fyrir hvcrn svart-
bak eru nú 20 aurar (voru 20 kr.
fyrir myntbrcytingu), sem ncmur
aðains smábroti af verði eins skots.
Nýr veiðistjóri. dr. Páll Hersteins-
son, var boðinn velkominn til sam-
starfs við æðarræktarmenn. Þá
ályktaði „Æövarvé" einnig um, að
erninum skuli ekki leyfast að fjölga
sér meira en orðið er á Breiða-
fjarðarsvæðinu. Er það almennt
álit varpbænda á Vesturlandi, að
Menntamálaráðuneytið, sem
fuglaverndunarmál heyra undir,
sýni hættulegt fálæti um hið stór-
kostlega tjón, sem örninn veldur
hvað eftir annað á æðarvarpi en
arnarstofninn hcfur aukiö sig um
fjórðung á undanförnum 10-20
árum. Aukningin cr mest öll á tak-
mörkuðu svæði vestanlands. þar
sem varpbændum er bannað með
lögum að bera hönd fyrir höfuð
sér.
■ Út er komin hjá Sögufélaginu
hókin Cryntogæa, þættir úr sögu
íslands, en hún var santin á latínu og
kont fyrst út árið 1609. Er þctta fyrsta
útgáfa bókarinnar á íslensku, cn Jak-
ob Bcncndiktsson þýddi og samdi
inngang og skýringar. Margar myndir
prýða bókina.
Arngrímur lærði varð fyrstur
manna til að gera tilraun til að skrifa
samfellda sögu íslcndinga. Unt hann
scgir Páll Eggert í íslenskum ævi-
skrám :
Prestur, rektor, officialis. Foreldr-
ar: Jón Jónsson á Auðunarstöðum í
Víðidal og kona hans Ingibjörg
Loptsdóttir. Fluttist 1576 að Hólunt
til Guðbrands byskups, frænda síns.
Stúdent úr Hólaskóla og fór haustið
1585 utan til náms í háskólanum í
Kaupntannahöfn. Fékk hann þar
prýðilcga vitnisburði frá kcnnurum
sínum. Fékk konungsvcitingfyrir Mcl
í Miðfirði 17. mars 1589. Sumarið
1589 kom Arngrímur til landsins og
varð rcktor á Hólum, óslitið til 1595;
jafnframt tók hann prestyígslu í maí
ntánuði 1590 og gegndi störfum
kirkjuprests á Hólunt, cn hélt aðstoð-
arpresta á Mel. Fékk 28. apríl 1596
konungsbréf um að vera aðstoðar-
maður Guðbrands byskups, eftir ósk
byskups sjálfs. Prófastur í Húna-
vatnsþingi hcfir Itann orðið 1597. Eft-
ir að Guðbrandur byskup veiktist
1624 varð hann officialis og gegndi
öllum byskupsstörfum á meðan og til
þgss er hinn nýi byskup (Þorlákur
' kúlason) kom til stólsins (1628). Var
ía Arngrímur fyrst til nefndur á
festastefnu 20 ág. 1627 sem byskups-
'vfrti, en hann skoraðist undan því.
Árið 1628 tók hann aftur við Mcl og
sat þar til dauðadags; lét liann þá af
prcst|ijónustu annarstaðar. En jafn-
frantt (29. apr. 1628) veitti konungur
honum að léni afgjaldslaust ævilangt 7
jarðir 1 fólastóls, og ntun það liafa ver-
ið til styrktar fræðistarfsemi hans.
Löngu áöur (28. apr. 1594) hafði kon-
ungur veitt honutn að láni gegn vcnju-
lcgri landskyld Hallbjamareyri í Eyrar-
sveit. En mcðbréfi 17. apr. 1596haföi
konungur lagt fyrir hann að safna
fornskjölum og snúa á dönsku, því er
varðað gæti sögu Dana, sent Nicls
Krag vann að. Grcinir urðu síðan
nokkurar mcð þeim Þorláki byskupi.
Árið 1592-3 var hann utanlands í er-
indunt Guðbrands byskups og aftur
1602-3. Hann hafði bréfaskipti við
ýmsa lærða mcnn útlcnda, og cr sumt
prentað (í „Apotribc calumniæ"), cn
cinkum við Ola Worm (prcntað í
„Epistolæ" Itans, cn sumt óprentað í
AM. 267, fol.) Síra Arngrímur hefur
vcrið einn lærðastur ntaöur sinnar
tíðar, og ritum hans, sem hann birti á
prenti á latínu má eigna það, að út-
lendir fræðintenn tóku að gefa gaum
íslenzkum efnum. Rit m.a.: „Brcvis
commentarius de Islandia". Kh.
1593; „Crymogæa", Hantb. 1610;
„Anatome Blefkcniana", Hamb.
1613.
Niðjar sfra Arngríms nefndu sig
margir Vídalín.
■ Arngrimur
Jónsson
(1568-16«)