Morgunblaðið - 21.09.2004, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 2004 21
Frábærar, fjörugar og fjölbreyttar
ævintýraferðir fyrir fyrirtæki
jafnt sem vinahópa.
Upplýsingar í síma 562-7700
www.travel-2.is
Keyrum
Ísland
áfram!
Glæsilegir hópferðabílar
með öllum búnaði fyrir
minni og stærri hópa !
w w w . h o p f e r d i r . i s
Vilt þú komast frá amstri hversdagsleikans?
Sumarbústaðir með heitum potti, aðeins
klukkustundarakstur frá Reykjavík.
Stærra hús sem hentar fyrir
hópa og starfsmannafélög.
Stórbrotið umhverfi, hestaleiga á
Löngufjöru
s. 435 6628, 863 6628
Ferðaþjónusta Snorrastaða
s. 435 6627, 899 6627
Við höfum
svarið.
Stutt í
berjamó.
580 80 80
Vilt þú auglýsa!
Þetta svæði er laust núna
hringdu í síma
midlun@midlun.is
FERÐALÖG
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAÐ HEFUR borist mér að augum
og eyrum á síðastliðnum vikum og
mánuðum að álit fullorðinna á ung-
lingum virðist vera eitthvað á þessa
leið: „Unglingar reykja, drekka og
eru í dópi.“ Sem unglingur veit ég
að þetta er ekki satt. Á dögunum
var mér vísað á dyr á ónefndum
skyndibitastað með þeim rökum að
ég og mínir líkar brytum og bröml-
uðum allt sem við kæmum höndum
á. Svo er ríkið að skera niður fjár-
lög sem viðkoma unglingum svo
sem til félagsmiðstöðva, skóla og
BUGL svo dæmi séu tekin. Svo ég
vil bara biðja þá ríkisstjórn sem nú
situr að íhuga það að við erum hluti
þessa þjóðfélags og eigum rétt á
menntun níu mánuði á ári. Davíð og
félagar, ég skora á ykkur að hugsa
um unga fólkið í landinu, frekar en
hvort fyrirtæki má eiga 5 eða 10% í
fjölmiðli.
JÓHANN JÖKULL
SVEINSSON,
Bollagörðum 91,
170 Seltjarnarnesi.
Fyrirlitning unglinga
Frá Jóhanni Jökli Sveinssyni:
DÓMURUM í Hæstarétti Ís-
lands er enginn greiði gerður að
þurfa að gefa umsögn um umsækj-
endur um starf dómara við réttinn.
Þegar rétturinn tekur einstaka
umsækjendur fram yfir aðra, telja
hinir e.t.v. á sig hallað og alls kyns
vangaveltur og misgáfulegar sam-
særiskenningar koma upp á yfir-
borðið. Rétturinn eigi ekki að velja
menn inn í dóminn, dómarar velji
gamla vini og starfsfélaga, pólitíska
samherja eða lögfræðilega skoðana-
bræður, lögmönnum sé haldið fyrir
utan og gagnrýnendur á störf
Hæstaréttar komist ekki að o.s.frv.
Hversu vitlausar sem kenningarnar
eru, er illt ef Hæstiréttur lendir í
slíkri umræðu.
Það er ekkert til sem heitir verð-
leikavísitala; hvorki Hæstaréttur né
aðrir geta sett á umsækjendur vís-
indalega mælistiku við mat á hæfni.
Án efa reyna dómararnir að vera
málefnalegir í umsögn sinni, en ráð-
herra er algerlega óbundinn af um-
sögn Hæstaréttar. Taki hann þann
kost að skipa annan dómara en rétt-
urinn mælir með, blandast Hæsti-
réttur með óheppilegum hætti inn í
pólitískt argaþras stjórnar og
stjórnarandstöðu, þar sem stjórnar-
andstæðingar beita fyrir sig um-
sögn réttarins til að koma höggi á
pólitíska andstæðinga sína. Einnig
hlýtur það að skapa sérstakt and-
rúmsloft innan réttarins ef þangað
kemur dómari sem ekki hefur feng-
ið jákvæða umsögn þeirra dómara
sem þar eru fyrir.
Skipan dómara í Hæstarétt er
pólitísk ákvörðun ráðherra en ekki
verkefni dómstóla. Það er því engin
ástæða til þess að blanda Hæsta-
rétti inn í þetta ferli. Miklu nær
væri að Alþingi breytti lögum með
þeim hætti að t.d. allsherjarnefnd
Alþingis veitti ráðherra umsögn og
taki þennan beiska kaleik frá
Hæstarétti. Það tryggir Hæstarétti
nauðsynlega fjarlægð og starfsfrið.
Sveinn Andri Sveinsson
Beiskur kaleikur
Höfundur er hæsta-
réttarlögmaður.
ALZHEIMERSSJÚKDÓMUR
er hrörnunarsjúkdómur í heila og er
hár lífaldur aðaláhættuþátturinn.
Talið er að um 35% allra sem náð
hafa 85 ára aldri séu með heilabilun
á borð við Alzheimers. Sjúkdóm-
urinn er þó ekki alfarið
bundinn við eldra fólk.
Miðað við tölur frá ná-
grannalöndunum má
gera ráð fyrir að á milli
100 og 150 manns á
aldrinum 45–65 ára séu
með heilabilun hér á
landi. Að jafnaði koma
árlega um 15 manns á
þessu aldursbili til
greiningar á minn-
ismóttöku LSH á
Landakoti. Meðalaldur
þeirra er um 59 ár.
Einnig fá margir
greiningu annars staðar eins og hjá
taugalæknum og geðlæknum.
Öðruvísi aðstæður
Aðstæður yngri og miðaldra sjúk-
linga eru allt aðrar en hjá eldra fólki.
Þeir eru flestir í fullri vinnu þegar
fyrstu einkenni gera vart við sig og
oft með fjárhagslegar skuldbind-
ingar. Sumir eru með börn um tví-
tugt á heimilinu og jafnvel unglinga.
Sjálfir eiga þeir oft aldraða foreldra.
Þeir eru félagslega virkir og yfirleitt
í góðu líkamlegu formi. Þetta gerir
það að verkum að það er mun erf-
iðara fyrir alla í umhverfinu að trúa
því að um heilabilun geti verið að
ræða.
Fyrstu einkenni
Það er alltaf einhver aðdragandi að
því að nánustu ættingjar gera sér
grein fyrir breytingum á ástvini sem
ekki er hægt að útskýra með álagi,
þunglyndi, streitu eða eðlilegri öldr-
un. Þeir sjá byrjunareinkennin oft-
ast ekki sem sjúkdómseinkenni fyrr
en eftir langan tíma og Alzheim-
erssjúkdómur er í langflestum til-
vikum það síðasta sem fólki kemur í
hug. Dæmigerð byrjunareinkenni
geta verið hræðsla, kvíði, óöryggi,
tortryggni, aukið úthaldsleysi, aukið
framtaksleysi og áhugaleysi, höf-
uðverkur, almenn óútskýrð vanlíðan
og jafnvel grátköst samfara henni.
Minnisleysi eykst en þarf ekki að
vera það einkenni sem er mest áber-
andi í upphafi.
Sjúkdómsgreiningin er mikið áfall
bæði fyrir sjúkling og aðstandendur,
en oft fylgir henni líka ákveðinn létt-
ir. Með greiningunni
fæst skýring á ýmsu
sem hefur komið upp,
hægt er að hefja lyfja-
meðferð, upplýsa sjúk-
ling og aðstandendur
og fjölskyldan gerir í
framhaldinu áætlanir
með sjúkdóminn inni í
myndinni.
Fjölskyldu-
sjúkdómur
Alzheimerssjúkdómur
er sannkallaður fjöl-
skyldusjúkdómur því
hann hefur í för með sér miklar
breytingar á fjölskyldulífi. Yngri
sjúklingar missa nær undantekning-
arlaust vinnuna og þeir eiga í æ
meiri erfiðleikum með að skipu-
leggja og framkvæma daglegar at-
hafnir eins og að aka bíl eða sjá um
innkaup. Sjúkdómurinn getur líka
orðið til þess að makinn þarf að
hliðra til í vinnu eða jafnvel hætta
störfum. Álagið á makana eykst
jafnt og þétt þar sem þeir taka
smám saman að sér þau verkefni
sem hinn sinnti áður og hafa síaukið
eftirlit með sjúklingnum. Samskipti
hjóna geta oft orðið erfið og ein-
angrun beggja eykst mjög þegar líð-
ur á sjúkdómsferlið. Börnin taka oft
að sér mikla ábyrgð, einkum ef maki
er ekki til staðar. Álag á börn getur
verið mjög mikið þar sem þau eru
oftast útivinnandi og eiga eigin fjöl-
skyldu sem þarf að sinna auk veika
foreldrisins. Bæði makar og börn
kvíða árunum framundan og finnst
þau mæta almennt litlum skilningi á
aðstæðum sínum.
Sérhæfða þjónustu vantar
Öll þjónusta fyrir Alzheim-
erssjúklinga og fjölskyldur þeirra
miðast við þarfir aldraðra. Því er
staða yngri sjúklinganna enn lakari
en ella. Hvorki sjúklingum né að-
standendum finnst þeir eiga samleið
með öldruðum eins og á dagdeildum,
í hvíldarinnlögnum, á hjúkr-
unardeildum eða á aðstandend-
anámskeiðum. Aðstandendur yngri
sjúklinga eru almennt tregir til að
þiggja slík tilboð og ganga því oft
mjög nærri eigin heilsu til að hafa
ástvini sína sem lengst heima.
Ósýnilegur hópur
Samfélagið gerir á engan hátt ráð
fyrir yngri Alzheimers- sjúklingum
enda er þetta fámennur hópur,
dreifður um landið og hefur ekki átt
sér neinn málsvara. Nýjasta og
sorglegasta dæmið er að æðstu yf-
irmenn í öldrunarmálum landsins
hafa lokað á aðgengi að hjúkr-
unarheimilum fyrir þá sem ekki hafa
náð 67 ára aldri. Þetta er gert þrátt
fyrir þá staðreynd að aðeins örfáir
einstaklingar á ári hafa þurft á þess-
ari þjónustu að halda fyrir 67 ára
aldur. Árið 2003 fengu 856 ein-
staklingar vistun á hjúkrunar- og
dvalarheimilum landsins. Aðeins 19
þeirra voru yngri en 67 ára og þar af
8 í Reykjavík. Það eina sem svona
ákvörðun hefur í för með sér er að
yngri sjúklingar með heilahrörn-
unarsjúkdóma eins og Alzheim-
erssjúkdóm munu þurfa að bíða ár-
um saman á sjúkrahúsum þar til á 67
ára afmælisdaginn. Þá fyrst geta
þeir farið að fikra sig upp biðlistann.
Heildarfjöldi Íslendinga með Alz-
heimers og skylda sjúkdóma er nú
tæplega 3.000 manns. Árið 2030 er
gert ráð fyrir að hann verði um 5.500
manns. Ég hvet alla þá sem málið
snertir að ganga til liðs við FAAS,
félag aðstandenda, og leggja málefn-
inu lið. Umsóknareyðublöð eru á
www.alzheimer.is.
Alzheimerssjúkdómur á miðjum aldri
Hanna Lára Steinsson skrifar
um Alzheimerssjúkdóminn ’Aðstæður yngri ogmiðaldra sjúklinga eru
allt aðrar en hjá eldra
fólki. ‘
Hanna Lára Steinsson
Höfundur er félagsráðgjafi fyrir Alz-
heimerssjúka á LSH Landakoti og
hefur gert rannsókn á aðstæðum
sjúklinga sem eru yngri en 65 ára.