Sunnudagsblaðið - 12.04.1959, Blaðsíða 5

BPNNUDAGSBXAÐIÐ
181
nákvæmni og eigin yfirsýn. Gragn-
rýni hans er ekki pólitísk, — á-
hugi hans er allur á sviði hins sið-
ferðilega, hins fagurfræðilega og
heimspekilega. En hvort Sem það
nú hefur verið ætlun hans eða
ekki, þá verkar bókin sem þrum-
andi ákæra gegn kommúnisman-
um.
Hér fara á eftir nokkur sýnis-
horn af sjónarmiðum þeim, er
ganga eins og rauður þráður gegn-
um bókina alla:
„Sagan, eins og við þekkjum
hana nú, byrjar með Kristi, og
fagnaðarboðskapur Krists er
grundvöllur hennar.
Hvað er sagan? Hún er alda-
löng kerfisbundin rannsókn á gátu
dauðans með það fyrir augum að
yfii-vinna dauðann. Það er í því
augnamiði sem menn finna upp
hinn stærðfræðilega óendanleika
og rafsegulöldurnar, það er í þeim
tilgangi sem þeir semja hljóm-
kviður. En þetta og því um líkt er
ekki hægt að finna upp, nema fyr-
ir liggi viss andleg hæfni. í fagn-
aðarerindi kristindómsins er að
finna undirstöðuna til þeirrar
hæfni. í hverju er sá grundvöllur
fólginn? Fyrst og fremst í kærleik
anum til náungans, sem er göfug-
asti. votturinn um lífsorkuna er
fyllir manninn og krefst útrás-
ar
Hugtök sem þessi verða Zivag'o
lækni lokaprófsteinninn á hvern
atburð, þar á meðal byltinguna.
„Ég var einu sinni mjög byltinga-
sinnaður,“ segir hann á einum
stað, „en það er ekki skoðun mín
framar, að neitt sé hægt að öðlast
meö ofbcldi. Það verður að beita
góðvild til þess að leiða mannkýn-
ið til hins góða.“ Bókin ber vott
um mikla virðingu fyrir hinum
einfalda manni, og jafn mikið van
traust til hins rembiláta ríkis-
valds.
„Þegar ég þugaa uin þjóöíélags-
umbætur, eins og litið hefur verið
á það viðfangsefni eftir október-
byltinguna, fyllist ég ekki hrifn-
ingu. Þær eru svo langt frá því að
vera komnar í framkvæmd, og tim
ræðurnar um þær einar, hafa kost
að þvílíkan hafsjó af blóði, að ég
er allt annað en sannfærður um
að þar muni árangurinn helga með
alið. Einu vil ég bæta við og það
er í mínurn augum hið allra vesrta:
þegar ég heyri fólk tala um að
fella sjálft lífið í annað form, missi
ég stjórn á mér og fyllist algerri
örvænting'u . . .
Fella lífið í annað form! Þeir
sem þannig tala, hafa aldrei skilið
minnstu ögn í lífinu, — þeir hafa
aldrei fundið anda þess og hjart-
slátt, gildir einu hversu mikið þeir
hafa séð og heyrt. Þeir líta á það
sem bút af hráefni, er þeir verða
fyrst að móta og fága í hendi sér.
En lífið er ekki efniviður, ekki
hráefni sem hægt er að móta. Ég
segi yður að eðli lífsins er hæfi-
leiki þess til að endurnýja sjálft
sig. Það yngir sig stöðugt upp, end
urskapast og umskiptist, það um-
breytir sjálfu sér. Það er óendan-
lega hátt hafið yfir yður 0g mín-
ar barnalegu hugmyndir um það
Byltingamenn þeir, sem taka
lög'in í sínar eigin hendur, fylla
mig skelfingu, — ekki fyrir þá sök,
að þeir séu glæpamenn, heldur
vegna þess að þeir eru eins og vél-
ar, sem menn hafa misst vald yfir,
eða járnbrautarlest, sem lætur
ekki að stjórn.“
Þannig er bókin, sem farið hef-
ur í taugarnar á kempunum í
Kreml.
Pasternak var svo einfaldur að
treysta því, að skáldsagan myndi
fást gefin út. Þegar hann hafði
lokið bókinni, sendi hann hana út-
gefanda bókmenntatímaritsins
Novy Mir. Lét ritstjórinn 7.500
o.rða útskýringu fylgja afsögninni.
„Það sem gerði okkur órólega út
af skáldsögu yðar,“ skrifaði hann,
„er nokkuð sem hvorki ritstjórn-
in né höfundurinn getur breytt
með því að stytta hana eða endur-
skoða. Það er blærinn og tónninn
í allri sögunni, — lífsskoðun höf-
undarins.“
Þótt þetta væri meint sem leið-
beining, er það í raun réttri lofs-
yrði. Það sýnir nefnilega að bein-
ar árásir bókarinnar hafa komið
minna við yfirvöld Sovétríkjanna,
að því er virðist, heldur en hinn
siðferðilegi og trúarlegi kjarni
hennar, — áherzla sú, sem l.ögð er
á hamingju einstaklingsins, á sál-
arlíf hans. Jafnvel þótt allar „and
kommúnískar11 greinir væru strik
aðar burtu, myndi það engu breyta
um hinn mannúðleg'a (húmanist-
iska) anda, sem bókin er rituð í.
Hún myndi stöðugt bera vitni því
geysilega djúpi, sem staðfest er
millum manna eins og Zivago
læknis annars vegar og hinna ó-
hefluðu leiðtgoa Rússlands hins
vegar.
Stjórnendurnir í Kreml þorðu
blátt áfram ekki að eiga það á
hættu að leyfa þegnum sínum að-
gang að þessari bók, svo gegnsýrð
af kærleika til mannanna sem hún
er. Því eignaðist bókin um Zivago
lækni ekkert föðurland.
Pasternak smyglaði bókinni
ekki úr landi. ítali nokkur að
nafni Sergio d’Angelo, sem er bók
menntanjósnari fyrir bókaútgef-
andann Giangiacomo Feltrinelli,
en hann var hlynntur kommún-
istum, — var staddur í Moskvu
og heyrði getið um Zivago lækni
af tilviljun. Náði hann sambandi
við höfundinn, sem tók því fegins
hendi að fá honum handritið í
hendur og undirritaöi samning um
útgáfu þess erlendis. Hafi Paster-
nak farið kringum lögin með
þessU, gerði hann það að minnsta
kosti ekki af fúsum vilja.
Sovétstjórnin gerði sitt ítrasta
til þess að hindra útgáfu bókar-
Gjörið svo vel að fletta á bls. 190,