Sunnudagsblaðið - 13.03.1960, Síða 4

STJARNA kviknar, - manns-
líf fæðist. Stjarna slokknar,
mannslíf kveður þennan
heim. Það var trú manna á
miðöldum og jafnvel mörg-
um árum síðar, að gangur
himintungla hefði áhrif á
fæðingu ot dauða mannanna.
Það var háð 'nnbyrðis afstöðu
stjarnanna á bví augnabliki,
sem bain fæddist, hver örlög
þ°ss vrðu. Þeir, sem kunnu
a?S sná { stjörnurnar, gerðu
hóró°kón bamsins. —■ og slíkt
er '’sunar gert enn.
Kvennabættir blaðanna
birta oft ráðlevgin<rar til verð
andi mæðra bvggðar á nvj-
ustu r^nnsóknum vísinda-
manna. í hessum þætti skul-
um við { dao- bregða út af
venjunni og líta örlítið aftur
í tímann.
Siðir og venjur { sambandi
v'ð fæðingu mannsins hafa
b’-evt.zt með t.ímanum. Á st.ein
öld fæddi Ironqn barn sitt í
kvrrð og ró bak við runna, en
sængurkona miðaldanna gat
haft aUt unn í 30 aðstoðar-
menn við fæðinguna. sem var
strax haldin hátíðleg með
r íkulegri veizhi. Sængurkon-
■an varð pð taka hátt í gleð-
skannum. Nú á dögum er aft-
\ir horfið »ð bví. hér á Vestur-
íöndum að minnsta kosti, að
Iéta fæðirgar fara fram í
kyrrð og ró, en að sjálfsögðu
við snökktum betri aðstæður
en á steinöldinnl!
Það voru ýmsar hættur,
sem vanfær kona varð að
varast í gamla daga og hjá-
trúin í sambandi við fæðing-
una var sarinarlega meira en
lít;l.- Við skulum fletta upn í
..íslenzkum þjóðháttum“ eft-
ir Jónas Jónasson frá Hrafna-
gili og finn^ nokkur dæmi:
, Þá er að snúa að því, sem
bungaðar konur þurfa að var-
art. ov pt snmt af því sjálf-
rátt. sumt ósiálfrátt. Með hinu
fv’ra má t°lia t. d. að hún
má ekki bo’-ðq með SDæni eða
'■Vpið, som skarð er í. því að
há verðim <=karð í vör'na á
Kprnjnu. Ef h’’n setti pott á
hlóðir svo. að annað eyrað
sner' fram. en hitt uud, átti
pnnað eyrað á barninu að-
verða á enm'nu. en hitt á
Ekki 'mátti hún
si'mq á nntThqr-mk því að bá
ggt hún eVtj fm+t nema poft.i
vqeri þvolft -vfir' hana. Ekki
má+H hún hlauna. bví pð þá
vq*ð bqrn'nu sundlabætt, og
ekki horfa fram af háu, því
pð há vqrð b°ð lofthrætt. —
et-Vi helanr ctíga ’’tir breima
i-a+t hvf að hé varð barnið fá-
hiprn pða viðr’ni. fi’f hún
horfði á norðurliós. tinsði
hqrnið pðq Travð rp.ngevgt. Ef
hÚv Vqc+oði Pf cer vqtni út’ {
tunglsljósi, varð barnið tungl-
sjúkt, og enda ef hún sat svo,
að tungl ð gat skinið á kjöltu
hennar. Ef hún borðar val-
sleginn fugl, fær barnið val-
brá. Ef hún borðaði rjúpu eða
rjúpuegg, varð barnið frekn-
ótt, en ef hún borðaði góm-
fillu (sumir segja úr sel) varð
barnið holgóma, en ef hún
borðaði hreifana, varð bar.nið
með selshreifum. Af hinum
ósjálfráðu hættum má nefna,
að ef maður kemur inn með
poka á bakinu og leysir hann
ekk' af sér úti, þar sem ólét.t
kona er inni, verður barnið
krypplingur, en ef einhver
ber sauðband í hús hennar,
fær barnið höft á handleggi
og fætur. Ef hún gengur vfir,
þar sem staf hefur verið pjakk
að niður, verða holur neðan
i iliarnar á barninu. Ef geng-
ið pt á skautum eða mann-
broddnm inn í bæjardyr, þa”
sem ólétt kona er á bæ, verða
fæturnir * laginu eins og
skautar eða mannbroddar.
Margt annað var það, sem
varast átti, en þetta er nóg
11 sýnis, enda er trúin á
flestu eða öllu þessu dauð
fyrir löngu“.
Ef við gluggum í rit eins og
„Dagligt liv i Norden“ eftir
Troels-Lund og „Moder og
barn i dansk folkeoverlever-
ing“ eftir J. S. Mpller, fáum
við hliðstæð dæmi frá ná-
grannaþjóðum okkar.
Mesta hætta vanfærrar
konu voru úlfarnir, sem lifðu
{ Danmörku allt til byrjunar
aldarinnar, sem le!ð. 'Vanfær
kona mátti því ekki fara langt
frá heimili sínu. Hún gat líka
átt á hættu að mæta hinum
BARNASKÍRN. (Eftir mál-
verki í Ráda-kirkju í Várm-
land, 1494). Öllum líkama
barnsins var þrisvar sinnum
dýft niður í vatnið við skírn-
ina.
hræðilega vaiúlfi, sem er
heillaður maður, sem öðru
hvoru verður að vera í gerfi
þessarar hræðilegu ófreskju,
— sérstaklega að næturlagi.
Hann getur bjargast annað-
hvort með því að vera afhjúp-
aður sem varúlfur, eða með
því að eta hjarta úr lifandi
fóstri. Honum er ljóst, hvaða
konur eiga von á sér og hvar
þær búa, og svo byrjar hin
óhugnanlega ve ði hans. Van-
færar konur eru hvergi óhult-
ar gagnvart honum, því að
hann brýtur upp læstar dyr
og smýgur meira að segja
undir þröskulda. Varúlfur
ræðst aldrei á konu, nema
hún sé ein. Bezta vörn kon-
unnar gagnvart ófreskjunni
er svuntan hennar, en með
henni getur hún hrakið hann
burtu. Ef úlfurinn glefsar í
svuntuna, verður hann að
hafa áfram tætlurnar { munn-
inum, þegar hann verður aft-
ur að manni. Og þar með er
hann staðinn að verki. Það
gat komið fyrir, að gift kona
upngötvaði á þennan hátt, að
sjálfur eig'nmaður hennar og
barnsfaðir var varúlfur. Ef
hún sagði þetta við harui,
breyttist hann aldrei í ó-
freskju aftur og var frelsað-
ur. Menn hafa trúað á varúlf-
inn allt frá víkingaöld og
fram á þessa öld.
Vanfær kona varð að var-
ast að upplifa eða sjá neitt
l.fótt, bvi að það gat haft á-
hrif á barnið. í postillu Chri-
stiern Pedersen eru eigin-
menn áminnt r um að „berja
ekki eða t.oða ofan á“ konur
sínar, þegar þær ættu von á
barni, til þess að eiga ekki á
hættu að þær misstu fóstrið!
Konan sjálf gat einnig gert
sitthvað, svo að barnið yrði
fallegt, t. d. með því að horfa
inn í augu dádýrs, ef hún gat
fundið eitt slíkt. Þá mundi
barnið að minnsta kosti fá
falleg augu.
Það var talið mjög hættu-
legt fyrir vanfæra konu að
vera viðstödd slátrun. Ef húa
fékk blóðdropa á sig, þá
mundi barnið fá fæðingar-
blett einmitt á sama stað og
blóðdropinn féll á móðurina.
Einnig gat hún átt á hættu,
sð barnið yrði ífðurfallssjúkt,
ef hún var við slátrun. Ef hún
gekk undir skinn, sem hékk
til þerris, voru líkindi til þess,
að barnið fæddist skinnlaust.
Þetta mátti þó lækna með því
að sveipa barnið sams konar
skinni og móð rin gekk undir.
Eldur gat haft bau áhrif,
að barnið vrði rauðhært.
Það gat hefnt sín fyrir van-
færar konuT, ef þær voru
forvitnar. Ef bær féllu til
dæmis fyrir þeirri freistingu
að kík'q í gesnurn skráargat,
há sat barnið fæðzt rangevgt.
Þetta gat einnig gerzt ef
móðir'n sneglaði sis of mikið.
Vanfær kona mátti síður en
svo eta hvað sem hana lang-
aði {. samkvæmt hjátrúnni í
pqmla dasa. Ef h”n borðaðl
til daemis borskhaus, gat
barn’ð hennar fæðzt með ó-
venjulepa st.óran munn, og ef
hún hoqðaði horskstungu, gat
bað fæðzt mállaust. Enn verra
var bað pf þín verðandi móðir
vqr Ivwin pðq þjófótt um með-
sönoiit’rriann. bví að það
mundi koma niður á saklausu
bapninu. Það gat orðið stel-
siúkt, 0!í í sum-um tilfellum
fæðzt með hnúð á hægn
h°ndi. Það var bó bót í máli,
að pf bnúðurinn var skorinn
burt, hvarf stelsýkin.
Verst af öllu var, ef verð-
andi móðir laug til um fað-
erni barnc síns. Þá gat barnið
o’’ðið fáviti. . .
Þaomg mætti halda lengi
áf-am að nefna dæmi um hjá-
trú í sambandi v'ð vanfærar
knvijr os fæðingu nýs lífs.
Ekv; þafa bær konur verið öf-
undsverðar, sem þurftu að
sæta alls boss, sem að framan
hefur vprið nefnt, begar þær
voru vanfærar, en þess ber að
petq að dæmin eru frá vms-
Um tímum og ýmsum stöðum
pn fá;r hafq vonandi trúað
öll" boccu! Þannig var það til
d'^rms t.rú manna fram að 16.
öid. að +víburarnir væru aug-
l'óct tákn þess, að móðirin
hpfði vpri’ð manni sínum ó-
trú! TTr, bocci kenn'ng var þó
Framhald á bls. 8
4 Sunnudagsb2aöáð