Sunnudagsblaðið - 11.04.1965, Blaðsíða 3

Sögur, landfundir,
siglingar
leysi. Vínland hið góða kemur til
sögunnar vegna þessa fólks engu
síður en það þess vegna.
ERÆÐI sagnanna hafa sem kunn-
* ugt er tekið gagngerum
stakkaskiptum á síðustu árum svo
að nú veit upp það sem áður
sneri niður. Til skamms tíma var
Eiriks saga talin eldra, áreiðan-
legra og merkara rit sn Græn-
lendinga saga; nú er þessu snúið
við; þau einkenni Grænlendinga
sögu sem áður voru talin æsku-
merki vitna nú um aldur hennar.
Sama máli gegnir um handrit Ei-
riks sögu sín í milli. Allt er i
lieiminum hverfult. Sögumar
lýsa sjálfar innbyrðis breyttum
sagnfræðilegum og bókmenntaleg-
um hugmyndum; meðferð og
skilningur þeirra á síðari thnum
lýtur að sínu leyti sambærilegum
breytiferli. Það er því ekki nema
vonlegt áð fræðimenn sagnanna
taki feginshugar aðstoð annarra
fræðigreina, svo sem fornleifa-
fræði, við að sannreyna sögurn-
ar, eins og þegar hefur gerzt við
fornleifarannsóknir 1 Græhlandi.
Samt eru, scm betur fer, varla
Ifkindi til að slík fræði verði
nokkru sinni endanleg og afdrátt-
ariaus. Það verða eftir sem áður
nóg tilefni fyrir fræðimenn og
aðra lesendur sagnanna að yrkja
í staðreyndir þeirra, freista að
skipa þeim saman í nýja og nýja
sannfræði þeirra. Alveg eins og
skáldin yrkja í mannfræði sagn-
anna. Þannig orti Guðmundur
Kamban í eyður Vínlandssagnanna
sína stóru norrænu tragedíu, Vítt
sé ég land og fagurt, sem er til-
þrifamikið skáldverk með köflum.
En ógn er hetjusálfræði Kamb-
ans ófullnægjandi móts við orð-
fáa forneskju sagnanna sjálfra.
Líklega mundi samt margur fræði-
maður glaður láta þvílikar lýsing-
ar þeirra í skiptum fyrir dálítið
greinarbetii landafræði í sögurn-
ELESTUM lesendum er liklega
* tamast að hugsa sér þá feðga Ei-
rík og Leif stýra dýrum knerri.
Prúður víkingur stendur uppx i
stafni, þegar ný útsjón opnast
honum nýr ónuminn heimur. —
j.Vítt sé ég land og fagurt.” Það
er svo auðvelt þegar Iitið er í
íslendingasögur að sjá þar ekk-
ert nema sína eigin gullaldar-
eiýju- 1
En það var fróðlegt áð lesa í
síðustu Árbók Fornleifafélagsins
ritgerð Lúðviks Kristjánssonar utri
grænlenzka landnemaflotann og
breiðfirzka bátinn. Lúðvík tor-
tryggir þá skoðun flestra annarra
fræðimanna að í flota Eiríks
rauða sem lagði úr Breiðafirði
sumarið 986, 25 skip alls, hafi ein-
ungis verið haffær kaupför, knerr-
ir; hvorki hafi landnemamir ver-
dð svo fésterkir menn, að þeir
hafi almennt haft ráð á að kaupa
slik skip, né skipakostur íslend-
inga svo mikill á þessum tima,
að þvílíkum flota yrði náð saman
til fararinnar. Þess í stað teiur
Lúðvík að mestur hluti landnema-
flotans hafi verið stórir fiski- og
farmahátar, en þvílík skip eiga
sér mikla sögu í Breiðafirði og
víðar, allt frá Sturlungaöld fram
á hina 19du og lengur þó. Telur
Lúðvik ekkert þvi til fyrirstöðu að
„breiðafjarðarlagið” hafi verið
komið til þegar á söguöld. En á
slíkum bátum var farið f hákarla-
legur iangt i hafi á öldinni sem
leið; og er enn varðveittur há-
karlabátur með breiðafjarðarlagi,
smiðaður 1875. Það er tíróinn átt-
æringur, nefndur Ófeigur, nú I
vörzlu Þjóðminjasafns. Þess er að
vísu hvergi getið í fornritxmum,
að siglt hafi verið á teinæringum
eða tólfæringum milli landa, en
Lúðvík Kristjánsson telur engu
að síður allt mæla með að slíkt
hafi verið unnt; og ieiðir hann
ítarleg rök að þeirri skoðun sinnL
„Eg fæ ekki befcúr séð, segir hann
að lokum, én i grænlenzka land-
námsflotanum hafi getað verið
skip á borð við teínæringa Snorra
goða og Barkar, bróður hans, á
borð við teinæringana í Flóabar-
daga, á börð við miðaldateinær-
ingana breiðfírzku sem Fornbréfa-
safnið varðveitir heimJIdir um, á
þorð við Skeiðina í Vogl á Mýr-
um og á borð við tiróna áttæring-
inn Öfeig. Vfir þessum skipa-
kosti er ekki Ijómi vikingaskip*
né víkingaaldár, en hann ber í
EFTIR ÖLAF JÖNSSON
VT V AL»Ý»USLA»K> - StJWNUDAeSBLAÖ 275