Vísir - 24.12.1962, Blaðsíða 10

26
I
V i SIR . Mánudagur 24. desember 1962.
þjóða. Það eru Gyðingar, sem
gerast síðar milligöngumenn f
verzlun á Miðjarðarhafinu og
grundvalla þannig peningaveldi
sitt.
- m\ liiii'
Tj'n það voru'líka aðrar þjóðir
■*-* sem færðu sér þessar breyt-
ingar í nyt, Norðurlandaþjóðirn-
ar. Við rannsóknir á síðustu ára-
tugum kemur það nú æ betur í
ljós, að blómatími Norðurlanda
stafaði af því að milliríkjaverzl-
unin færðist frá Miðjarðarhafinu,
norður til víkingaþjóðanna. Og
ein bezta viðskiptaþjóð viking-
anna voru einmitt Arabarnir.
Þetta sést gleggst af þeim
ógrynnum af arabískum silfur-
peningum, sem fundizt hafa
grafnir f jörð víðs vegar á Norð-
urlöndum.
I’ fornum silfursjóði, sem
fannst í Gaulverjabæ í Flóa árið
1930, voru m. a. fimm arabískir
peningar, slegnir af kalífanum
suður f Bagdað.
Það er ótrúlegt magn af ara-
bísku silfri, sem fundizt hefur á
Norðurlöndum. Á eyjunni Got-
Iandi einni hafa fundizt 40 þús-
und arabískir peningar. í Svíþjóð
og Danmörku um 17 þús. pen-
ingar, en í Noregi 400 stk. Hvar-
vetna á ströndum Eystrasaltsins
finnast arabískir peningar og síð
an strikin niður með þeim nýju
flutningaæðum, sem komu f stað
ÞEGAR ÞÓRSHAMAR 0G
Margt bendir til þess að undir-
staðan að blómaöld Norður-
landa á víkingatímum hafi ver-
ið viðskipti við Araba. Hér seg-
ir Þorstelnn Thorarensen frá
bardögum víkinga við Araba á
Spáni og ferðum norrænna
manna til Bagdað.
yh
I^orfeður okkar víkingarnir voru
miklir kappar, er þeir lifðu
hinu frjálsa og áhættusama lífi
sjóræningja og hermanna. Allar
fornsögur okkar leggja áherzlu á
þessa hlið þjóðlífs þeirra, hve
hugrakkir og miskunnarlausir
bardagamenn þeir hafi verið:
„Hrólfr var þá svo reiðr, at
hann eirði engu. Hann hjó ákaf-
liga, sem hendrnar fengu tíðast
reitt sverðit, en þrfr eða fjórir
fellu fyrir hverju hans höggi ...
Fellu nú svá skjótt Énglismenn,
at mörgum hundruðum gegndi".
Þannig er hvarvetna dýrðar-
myndin af víkingnum, þar sem
hann æðir áfram í stjórnlausum
krafti, hlakkandi yfir blóði og
dauða andstæðingsins. Þannig er
líka myndin af víkingnum, eins
og hinar bjargarlausu þjóðir sem
lágu undir hælum hans sáu hann,
nema þar vantar dýrðarljómann.
Þaðan er horft frá öðrum sjónar-
hóli á hræðilega, blóðþyrsta ræn-
ingja, sem einskis svifust.
„Ö, guð, vernda þú okkur frá
víkingum", var algeng bæn í
kirkjum frlands. Sami óttinn ríkti
á ströndum Norðursjávar og
Eystrasalts.
+
Cvo mikil áherzla er lögð á vík-
ingaferðir og hermennsku f
fornsögunum, að menn hafa oft
dregið þær ályktanir af þessu, að
Norðurlandaþjóðirnar hafi nær
eingöngu lifað á ránum.
En sögurnar gefa ekki rétta
heildarmynd af þjóðfélagsháttum
á Norðurlöndum. Þar eru her-
mennirnir hafnir til skýja, hetju-
lund og skáldskapur fóru saman.
Hins vegar er vikið f háðungar-
tón að þeim sem að framleiðslu-
störfum unnu.
Og það er nú orðið ljóst fyrir
mörgum árum, að í fornsögunum
er allt of lítið gert úr kaup-
mennsku Norðurlandaþjóða.
Rannsóknir á fornleifum eru nú
að leiða það stöðugt betur í Ijós,
að Norðurlandaþjóðirnar voru
ekki fyrst og fremst ræningja-
þjóðir, heldur spratt gullöld
þeirra upp af geysivíðtækri verzl
un, sem skyndilega hófst upp
meðal þeirra í kringum aldamót-
in 700.
Það sem gerist þarna er hvorki
meira né minna en það, að Norð-
urlandamenn verða á fimm alda
tímabili frá 700 — 1200 mesta sigl
inga og verzlunarþjóðir í Evrópu.
Sjórán og víkingaferðir eru að-
eins fylgifiskar verzlunarinnar og
tiltölulega þýðingarlitlar atvinnu
greinar, og innrásir Normanna í
England, Normandy og Rínar-
héruð eru svo aftur miklu meira
en ránsferðir, þær eru hreinár
pólitfskar styrjaldir.
*
l^n hvað veldur því þá, að verzl
unaröld Norðurlanda hefst
svo skyndilega með miklum
glæsibrag. Það er nú álitið, að
því sé auðsvarað.
Skýringin felst í einu orði:
Arabar.
Einmitt um þetta sama leyti,
um aldamótin 700, ryðjast hinir
herskáu Arabar vestur eftir allri
Afríkuströnd og upp eftir öllum
Spáni. Og þar sem Evrópuríkin
eru veik og sundurþykk, ná synir /
Múhammeðs yfirráðum á Mið-
jarðarhafinu. Missir þeirra yfir-
ráða er eitthvert mesta áfall, sem
vestræn kristileg menning varð
fyrir. f einu vetfangi var skorið
á hinar fornu verzlunar og sigl-
ingaleiðir milli Vestur og Aust-
urlanda.
í nokkra áratugi, jafnvel eina
öld, ríkti algert stríðsástand milli
Evrópumanna og Araba á Mið-
jarðarhafi. Síðan tekst smám
saman að koma á verzlunarsam-
bandi milli hinna andstæðu
’ ■!--Q'
inn fyrir Miðjarðarhafxð, — en
það voru árnar f Póllandi og
Rússlandi. Það þarf ekki að
spyrja hvaða leiðir hafi verið
farnar, slóð hinna arabísku pen-
inga visar veginn.
*
TVú verður ennfremur að gæta
^ þess, að þessi ógrynni ara-
bískra peninga eru aðeins þeir
fjársjóðir, sem menn földu og
gleymdu síðan eða féllu frá áður
en þeir gætu vitjað þeirra. Þess-
ar tugþúsundir arabískra peninga
eru því vísast aðeins örlítið brot
af öllu þvf arabíska silfri, sem
þá hefur verið í gangi á Norður-
löndum, en síðar var brætt upp
og eyddist. Þegar tillit er tekið
til þess, þá verður það ljóst, að
viðskipti norrænna manna og
Araba hafa vissulega numið
margföldum milljónaupphæðum.
*
I þættinum af sonum Ragnars
loðbrókar er þess getið, að
þeir bræður hafi herjað alla leið
suður í Lombardy á Norður-
Ítalíu. Og fornar íslenzkar sögur
segja frá miklum hetjudáðum
Haralds harðráða á Miðjarðar-
hafi, Sikiley og víðar.
En við þurfum ekki aðeins að
leita upplýsinga f íslenzkum
heimildum. Arabar áttu marga
ritara á þessum tímum, og 'frá
þeim geymast lýsingar á norræn
um víkingum. Einn ritari Araba-
ríkisins á Pyreneaskaga skýrL
frá því, að í ágúst árið 844, eða
30 árum áður en Ingólfur Arnar-
ron nam land á Islandi, hafi
;kipafloti „Al-madjus" (þ. e. nor
rænna manna) komið til Lissa-
bon. í honum voru 80 skip og
íbúarnir fylltust skelfingu. „Skip
in fylltu hafið með svörtum fugl