Vísir - 24.12.1962, Qupperneq 11

VlSIR . Mánudagur 24. desember 1962.
27
eftir Þorstein O. T horarenseri
Stefni víkingaskips. Skyidi þessum grunnskreiða dreka hafa verif
siglt suður Voigu og f ránsferð um Kaspíahaf?
um og hjörtun með skelfingu".
Víkingarnir tóku Lissabon úr
höndum Araba og rændu hana
og brenndu.
Hinn arabíski sagnaritari ritar
langa lýsingu á áframhaldandi
ránsferðum vikinga. Skömmu
seinna héldu þeir flota sínum
langt upp eftir fljótinu Guadala-
quivir og til Sevilla, helztu borg-
ar Araba á Spáni. Þeir tóku borg-
ina og höfðu hana á sínu valdi
í sjö daga, meðan þeir voru að
ræna og drepa íbúana og brenna
byggingar. Þeir drápu karlmenn-
ina, en tóku konur og unglinga í
þrældóm.
*
^rabarnir söfnuðu síðar Iiði,
börðust við víkinga og höfðu
sigur. Þar misstu víkingar 30 af
80 skipum og fjöldi víkinga var
hengdur í trjám. Abd ur Rahman
emir í Sevilla sendi hausa af
einum vikingahöfðingja og 200
,hermönnum hans til emirsins i
Tangier til að sýna honum hvi-
líkan sigur Allah hefði gefið sér.
Þessar frásagnir Arabanna á
Spáni gefa ekki eftir hinum
furðulegustu lýsingum í Fornald-
arsögum Norðurlanda. Og móti
hryðjuverkum víkinganna í Lissa
bon og Sevilla verður Tyrkjarán-
ið á íslandi átta öldum síðar að-
eins lítilfjörlegt endurgjald.
Jj^n norrænir menn og Arabar
áttu ekki eingöngu haturs-
full vopnaviðskipti. Verzlun milli
þessara þjóða blómgaðist einkum
austan til í Evrópu.
Arabar kölluðu hina norrænu
víkinga, sem réðust á Iand í
Portugal og á Spáni „Al-madjus“,
en hina norrænu menn, sem
komu í viðskiptaerindum suður
eftir fljótum Rússlands, kölluðu
þeir hins vegar „Ar-rus“, sem
við köllum „Væringja" og kann-
ski „Rússa“.
Einkennilegt atvik er fært í
letur í gamalli frankverskri kron
ikku. Árið 839 kom hópur manna
frá austrómverska ríkinu til hirð
ar Lúðvíks gæfa f Frankalandi.
Þair kölluðu sig Rhos eða Rus.
En þegar þeir gengu til hallar-
innar köm í Ijós, að þeir voru
bara venjulegir Svíar.
*
Gilfurpeningarnir fimm, sem
fundust austur í Gaulverja-
bæ, voru slegnir f kalífaborginni
Bagdað. Og sú höfuðborg Araba-
ríkisins var ekki ókunn forfeðr-
um okkar, víkingunum.
Á árunum 844 — ’48 ritaði ara-
bíski rithöfundurinn Abdallah
ibn Harradadbeh í Bagdað mikla
lýsingu á ríki Araba og verzlun-
arleiðum innan þess. Þar er að
finna þessa athyglisverðu lýs-
ingu: „Ar-rus-kaupmennirnir
flytja með sér bjór-skinn, svört
refaskinn og sverð frá Norður-
Evrópu“. Síðan lýsir hann því að
sumir þeirra sigli niður eftir
Don-fljóti til Svartahafs, en aðrir
niður eftir Volgu fljóti og komi
þá til Kaspíahafs.
„Þeir flytja varning sinn oft
á úlfaldabaki frá Kaspíahafinu til
Bagdað. Þeir hafa með sér sem
túlka slavneska geldinga".
I öðrum heimildum er þess
jafnvel getið, að vfkingafloti hafi
komið siglandi niður Volgu og
síðan hafið ránsferðir og strand-
högg meðfram ströndum Kaspfa-
hafs. og þóttu þeir miklir vágest-
ir.
*
að er ekki hægt í stuttri blaða
grein, að rekja þessar ara-
bfsku sagnaheimildir ýtarlega, en
þær eru miklu fleiri og myndu
vafalaust finnast enn víðar f ara-
bfskum. ritum, ef veruleg gang-
skör væri að því gerð að kanna
hinn mikla fjölda slíkra miðalda-
rita, en á þessum tímum var
Bagdað miðja heimsmenningar-
innar, ef svo má segja, því að
hin miðevrópska kristilega menn
ing var þá í öldudal.
Þessi miklu tengsl Norður-
landabúa við Araba hafa nú um
nokkurra áratuga skeið verið við
urkennd staðreynd og er þvf und
arlegt hve lítið þetta efni hefur
verið rakið í fslenzkum ritum.
*
með hvað var verzlað? Það,
sem hinir norrænu menn
höfðu einkum að bjóða, voru loð-
feldir.
Mann kann nú að reka minni
til þess úr íslendingasögum, ekki
sízt úr Egilssögu, hve ferðir á
Finnmörk til að afla loðdýra,
voru taldar mikilvægar. Það hef-
ur löngum verið álitið að mark-
aðurinn fyrir loðfeldina væri f
Evrópu, en nánari athugun leiðir
f ljós, að hinn raunverulegi mark
aður er hjá Aröbunum. Þangað
fóru sennilega á endanum loð-
feldirnir, sem Þórólfur Kveldúlfs-
son aflaði á Finnmörk og Háloga
landi. önnur markaðsvara, sem
norrænu mennirnir kynnu að
hafa selt Aröbunum, voru þræl-
ar og ambáttir frá Bretlandseyj-
um og ýmsum smáþjóðum, sem
urðu að þola yfirgang þeirra.
Loks er líklegt að þeir hafi selt
Aröbum sverð, en það er undar-
legt, að jafn framarlega og Ar-
abar stóðu á öllum sviðum
mennta, þá var þeim ekki lagið
að smíða sérstaklega góð sverð.
Þeir virtust geta náð biti en ekki
hörku. Sennilega vantaði þá gott
hráefni og það var ekki fyrr en
síðar sem þeir fundu það á
Spáni.
Hvað fengu hinir horrænu
menn svo aftur hjá Aröbum? Svo
virðist sem það hafi fyrst og
fremst verið silfur. Með silfrinu
gátu þeir keypt sér allar lysti-
semdir heima f Evrópu. Þeir hafa
einnig flutt heim með sér silki
og annan vefnað og einnig lftið
eitt af kryddi, fílabeini og ýms-
um dýrum Viðum.
*
lVú skilst það kannski betur,
hvers vegna þorri hinna nor-
rænu skipa var svo lítill og
grunnskreiður. Þau voru ekki
smfðuð fyrst og fremst fyrir út-
hafssiglingar, heldur fyrir sigl-
ingu upp eftir Vislu, Dvínu og
Névu. Síðan drógu vfkingar skip
in yfir vatnaskilin og haldið var
áfram förinni niður Dnjépr, Don
eða Volgu. Þannig virðist jafnvel
ein ævintýralegasta og furðuleg-
asta Fornaldarsagan af Yngvari
víðförla, sem endalaust sigldi eft
ir fljótum Rússlands, fá á sig
veruleikablæ.
Tengslin urðu jafnvel meiri og
kalífinn f Bagdað sendi sérstakan
sendiboða til Norðurlanda, sem
heimsótti Heiðabæ, stærsta kaup
stað Norðurlanda f Suður-Jót-
landi og hefur gefið ýtarlega lýs-
ingu á honum. Annar sendiboði,
A1 Gazal, gekk sem sendiherra
Abd-ur-Rahmans kalífa á fund
Danakonungs og dvaldist um
hríð við hirð hans. Síðan ritaði
hann langa lýsingu á Danahirð
og er hluti hennar lýsing á þvf,
að hann hafi fíflað drottningu
hins danska konungs. Lýsir hann
f þvf sambandi undrun sinni á
því hve konur eru frjálsar meðal
norrænna manna og mikill mun-
ur á stöðu þeirra eða meðal mú-
hammeðstrúarmanna. „Ég fékk
meira hjá henni en ég hefði leyft
mér að vona“ segir A! Gazal. en
tekur síðan fram, að öðru máli
hefði gegnt ef drottningin hefði
haldið við þræl eða lágstéttar-
mann. Þá hefði verið litið á hana
sem saurgaða.
+
j þessum og fleirum frásögnurn
Araba koma fram langar og
athyglisverðar lýsingar á þjóð-
háttum norrænna manna, sem
hvergi eru skráðar annars stað-
ar, en virðast koma vel heim við
fornleifafundi. Það eru ýtarlegar
lýsingar á fjölskyldulffi, skenjmt
unum, útförum höfðingia og óta!
margt fleira.
Þessar arabísku lýsingar leiða
f ljós svo ekki verður um vili :.
að það var algengt að norrænir
menn ferðuðust til Bagdað og öf-
ugt. En ferðuðust þeir kannski
Iengra, kannski til Indlands ef
til vill sigldu vfkingaskip um Inn
landshaf. Nei kunna menn
segj.a nú gengur husmyndaflúgio
of iangt. Lfm víkingaferðir á Ind
landshafi er auðvitað ekkert vit-
að. I fyrrnefndri Yngvarssögu er
talað um að norrænir menn hafi
horfið niður á Rauðahafssvelg,
en því trúir enginn, þó vfkingar
hefðu haft meiri kunnáttu en all-
ir aðrir f þvf að draga skip sín
yfir Súez-eyði.
Nei, það er of fjarstæðukennt,
segja menn.
En sænskir fornleifafræðingar,
sem voru fvrjr nokkrum árum að
vinna við fornleifagröft á Helgu-
ey skammt frá Stokkhólmi, trúðu
heldur ekki sínum. eigin augum,
fannst það fjarstæðukennt-'þegar
þeir grófu sérkennilegan hlut frá
víkingatímum úr jörðu. Það var
fallegasta Búddalfkneski úr kop-
ar. Svo eitthvert samband hefur
verið við India-land eins og það
er kallað í fornnm íslenzkum rit-
um.
Einn hinna mörgu arabfsku silfurpeningasjóða, sem fundizt hafa í Svfþjóð.