Eintak - 30.03.1994, Blaðsíða 10

EINTAK
Gefið út af Nokkrum íslendingum hf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Framkvæmdastjóri: Níels Hafsteinsson
Auglýsingastjóri: Örn ísleifsson
HÖFUNDAR EFNIS í ÞESSU BLAÐI
Andrés Magnússon, Árni E. Bjarnason, Bonni, Davíð Alexander,
Einar Örn Benediktsson, Gerður Kristný, Guðbergur Bergsson,
Hallgrímur Helgason, Hilmar Örn Hilmarsson, Kristján E. Karlsson,
Jói Dungal, Jón Óskar Hafsteinsson, Jón Kaldal, Jón Magnússon,
Júlíus Kemp, Loftur Atli Eiríksson, Óttarr Proppé, Ragnhildur
Vigfúsdóttir, Sigurjón Kjartansson, Styrmir Guðlaugsson
og Þorvaldur Þorsteinsson.
Setning og umbrot: Nokkrir íslendingar hf.
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi.
Verð í lausasölu kr. 195. Áskriftarverð kr. 700 á mánuði.
Forstjórar og
stj órnmálamenn
ímyndir eru ekki merkilegt fyrirbrigði. Ekki nema sem eins
konar mælikvarði á geðsveiflum í þjóðarsálinni. Það má
mæla þær á hversu góð ímynd þessa eða hins mannsins eða
fyrirtækisins þykir hverju sinni. En ímyndir eru ekki merki-
leg fyrirbrigði í sjálfu sér. Og ekki frekar þótt bændur hafi átt-
að sig á að það sé sársaukaminna fyrir þá að ráða mann til að
bæta ímynd sína heldur en að koma framleiðslu sinni í það
horf að neytendur geti lifað með henni.
En samt er hér ætlunin að skrifa um ímynd Eimskips.
Eimskip er stórmerkilegt fyrirtæki. Það er tákn um sjálf-
stæði þjóðarinnar. Stofnun Eimskips var eitt af fyrstu skref-
um þessar þjóðar til sjálfstæðis. Samsetning hluthafanna í
Eimskip er einstök. Um fjórtán þúsund einstaklingar eiga
hlut í fyrirtækinu og litlir hluthafar eiga meirihluta þess.
Þrátt fyrir að fáeinir stórir hluthafar fari með öll völd í Eim-
skip eiga þeir í raun minnihluta í fyrirtækinu.
Af þessum tveimur ástæðum hefur Eimskip verið þjóðar-
eign í tvennum skilningi. Saga fyrirtækisins er samofin sögu
þjóðarinnar og stór hluti þjóðarinnar á fyrirtækið í bókstaf-
legri merkingu.
Þrátt fyrir þetta hefur ímynd Eimskips hrunið á undan-
förnum árum. Æ færri landsmenn líta á það sem óskabarn
þjóðarinnar. Eimskip hefur orðið að tákni um vald fámennr-
ar klíku yfír nokkrum af stærstu fyrirtækjum landsins og
tákni um auðsöfnun þessarar sömu manna.
Þeir sem hafa gagnrýnt Eimskip út frá þessum sjónarhóli á
undanförnum árum eru fjölbreytt flóra. Allt frá samsæris-
kenningarsmiðum, sem gerðu Eimskip að erkióvininum eftir
að Sambandið koðnaði niður, og til manna sem hafa viljað
heimfæra vandamál samfara aðstöðu stjórnenda í stórum
hlutafélögum erlendis upp á íslenskar aðstæður.
Um leið og gagnrýni á stjórnendur Eimskips komu fram
risu aðrir upp til varnar þeim. Menn sem sögðu gagnrýnina
sprottna af öfund gagnvart velgengni þar sem Eimskip væri
eitt fárra fyrirtækja á íslandi sem rekið væri að einhverju viti.
Og menn sem sögðu að ef stjórnendur Eimskips auðguðust
væri það vegna þess að þeir stæðu sig vel og ættu umbun sína
skilið.
í sjálfu sér ætti það ekki að koma neinum á óvart að stjórn-
endur stórra almenningshlutafélaga séu umdeildir. Og ekki
heldur að um þá sé skrifað, verk þeirra gagnrýnd og jafnvel
að menn væni þá um óheiðarleika. Það er fráleitt að þeir eða
fylgisveinar þeirra snúi upp á nef sér ef færðar eru aðrar frétt-
ir af stórum fyrirtækjum en þær sem sendar eru út af faxvél-
um þeirra.
Stjórnendur stórra almenningshlutafélaga eru í raun í ná-
kvæmlega sama hlutverki og stjórnmálamenn. Þeim er treyst
fyrir sjóðum sem innihalda fjármuni almennings. Sjóðir
Eimskips eru til dæmis þeir sjóðir sem komast næst því að
vera ríkissjóður, ef til vill á eftir borgarsjóði Reykjavíkur.
Það bæri því vott um sjúkleika í samfélaginu ef gæslumenn
þess sjóðs yrðu ekki beittir sömu gagnrýni í opinberri um-
ræðu og til dæmis stjórnmálamenn. Þeir sem telja þessa
menn eiga að vinna verk sín fjarri augum almennings mis-
skilja annað hvort stærð fyrirtækjanna, eru haldnir einhverri
glýju gagnvart bisnessmönnum eða vanmeta almenning.
Og þar sem ætlunin var að skrifa um ímynd Eimskips þá er
niðurstaðan sú að ástæðan fyrir hruni hennar sé einmitt sú
að stjórnendur fýrirtækisins hafi gert sig seka um að líta svo á
að almenningi kæmi hreint ekki við hvað þeir aðhefðust. Þeir
sem hugsa svo eru yfirleitt með glýju gagnvart eigin ágæti. ©
Ritstjórn og skrifstofur
Vatnsstíg 4,
101 Reykjavík
sími 1 68 88 og fax 1 68 83.
LETTVIQT
OT
o
2
CD
<
Z
o
Ef til vill ræður stærðin því en ekki fjöldi lyklanna hvort lyklabarnið komist inn.
HUN SEQIR
Sameign
okkar allra
HANN SEQIR
Skylduáskrift,
nei takkl
Nýlega voru stofnuð samtök
sem hafa það helst á stefnuskrá
sinni að afnema skylduáskrift við-
tækjaeigenda af Ríkisútvarpinu.
Aðdáendur innihaldslausrar sí-
bylju og sápuópera voru vonum
seinna á ferðinni með þessa kröfu
sína. Það var nokkuð ljóst að þetta
yrði næsta krafa eftir að útvarps-
frelsið svokallaða komst á.
Talsmenn afnáms einokunar
Ríkisútvarpsins notuðu það sem
eina helstu röksemd sína að frelsið
á öldum Ijósvakans þýddi aukna
íjölbreytni. Raunin hefur orðið sú
að ódýrt ómerkilegt efni er megin
uppistaðan í dagskrá þvagrásanna
eins og sumir kalla „frjálsu" stöðv-
arnar. Nú er ég svo sem ekki tals-
kona þess að skrefið verði stigið til
baka, en ef á að svipta Ríkisút-
varpið þeirri stöðu, með afnámi
skylduáskriftar, að sinna menn-
ingarmálum og halda uppi vits-
munalegri umræðu um dægur-
mál, þá segi ég stopp.
Frelsi í þessari umræðu getur
tekið á sig undarlegustu myndir.
Það er útilokað að ég geti hlustað á
allar „frjálsu" stöðvarnar og fylgst
með því hverjir auglýsa, til þess að
ég komist hjá því, næst þegar mig
langar í pizzu, að borga örlítið af
verði pizzunnar til styrktar mál-
helti og þvoglulegu innihaldsleysi
á öldum ljósvakans. Fjölmiðlar
búa ekki til peninga, heldur borg-
um við heríegheitin með vörum
sem við kaupum hvort sem okkur
líkar betur eða verr.
Ríkisútvarpið þarf á tekjustofn-
um sem ekki koma beint frá rík-
inu að halda, til að geta sinnt
skyldum sínum og haldið úti
menntandi og uppbyggilegu efni
handa þjóðinni. Færu framlögin
beint í gegnum ríkiskassann glat-
aði það fljótlega menningarlegu
sjálfstæði sínu og yrði fjótlega
skorið við trog, nóg er nú samt
eins og núverandi ráðamenn haga
sér í málefnum þess. Islenska út-
varpsfélagið hefur sýnt að það er
ekki til þess fallið að halda úti
uppbyggingu íslenskrar menning-
ar. Það vill skila eigendum sínum
arði og fmnur til þess farveg í inn-
haldslausri afþreyingu og svo sem
ekkert við því að segja. Afþreying-
in er ágæt sem slík, en sem uppi-
staða í andlegri neyslu landans
veldur hún auðvitað dauða vits-
munalegrar
hugsunar. Og
nú vilja hinir
vannærðu end-
anlega losna
við allt sem
vakið gæti það
af vímusvefni
innihaldslausr-
ar afþreyingar.
Það er því
nokkur léttir
að sjá að nefnd
sem fengin var
til að endur-
skoða útvarp-
slögin lét ekki
glepjast af
harmagráti þeirra sem helst vilja
bera mannlegan harm sinn á torg í
einum þættinum og vinna ham-
borgara í getraun í öðrum.
Ríkisútvarpið hefur fjölbreytt
hlutverk, uppeldis, menntunar og
menningar. Það þarf að gera
mörgum til hæfis og fer þá aldrei
hjá því að einhver verði óánægð-
ur. Fólk þarf stundum að láta sér
leiðast til að læra eitthvað, eða
hvernig væri komið fyrir oltkur, ef
við hefðum komist upp með það
að læra bara það sem okkur fannst
skemmtilegt í skólanum? Ætli hér
byggi þá ekki þjóð sem væri býsna
glúrin í boltaleikjum, en kynni fátt
annað? Við gætum þá ef til vill
orðið heimskasta og hamingju-
samasta þjóð í heimi.
Sumir segja
skylduáskrift
Ríkisútvarpsins
tímaskekkju
sem ekki eigi
lengur við, en
ég segi að hún
sé í eðli sínu
röng, hafi aldrei
átt nokkurn
rétt á sér og að
það muni aldrei
koma upp sú
staða að skyldu-
áskrift að RÚV
— frekar en
nokkrum öðr-
urn hlut —
verði réttlætanleg.
En samt viðgangast þessi ósköp
ár eftir ár. Mjálmið er alltaf hið
sama: RÚV gegnir ómetanlegu
hlutverki í verndun og viðhaldi ís-
lenskrar menningar, RÚV er
ómissandi öryggistæki þjóðarinnar
allrar, RÚV flytur hlutlausar fréttir,
RÚV er umræðuvettvangur þjóðar-
innar og sameiningartákn í senn og
blablabla.
RÚV hefur aldrei gegnt neinu
sérstöku hlutverki í þágu íslenskrar
menningar sem aðrir aðilar eru
ekki fullfærir um að gegna. Eða
heldur fólk kannski að íslensk
menning líði undir kistulok þó svo
RÚV verði látið róa? Ja, hvernig
fóru þeir Snorri og Egill að án Rík-
isútvarpsins?
Ef öryggissjónarmið eiga að vera
aðalrökin fýrir rekstri RTJV er rétt
að minna á að það er Póstur og sími
sem á dreifingarkerfið og Al-
mannavarnir geta rutt dagskrá allra
útvarpsstöðva hvenær sem þurfa
þykir. Öryggið kemur RÚV því ein-
faldlega ekki við.
RÚV flytur ekki hlutlausari frétt-
ir en aðrir fjölmiðlar. Ekki svo að
skilja að mér finnist það skipta
máii. Ég þori alveg að lesa fréttir
■Vikubladsins án þess að óttast það
að verða kommúnistaáróðri að
bráð og ég treysti alveg öðrum sam-
borgurum mínum til hins sama.
Fjölmiðlaneytendur eru nefnilega
ekki hálfvitar. En ef ég vil hlutlausar
fréttir hlusta ég ekki á RÚV heldur
sný ég mér að hinum ríkisfjölmiðl-
inum, Lögbirtingablaðinu.
Þó svo að í RÚV hljómi „Þjóðar-
sálin“ og að um það bil hver sem er
fái að röfla „Urn daginn og veginn"
er ekki þar með sagt að þjóðmála-
umræðan eigi sér þar stað. Eða hve-
nær spurðust síðast mikilvæg tíð-
indi í þáttum þessum? Þjóðmála-
umræðan fer fram á vinnustöðum,
kaffihúsum, á götum úti, á síðum
Morgunblaðsins og jafnvel á kaffi-
stofunni í Efstaleiti. En að íslensk
þjóðmálaumræða sé að einhverju
leyti háð RÚV er náttúrlega svo
botnlaus firra, að engu tali tekur.
Öllum finnst starf þeirra sjálfra
einstakt og ómissandi. Starfsmönn-
um RÚV finnst þeir vafalaust vera
að vinna afar merkilegt starf, sem
þorri þjóðarinnar kunni að meta.
Og það getur vel verið að það sé al-
veg satt. En þó svo að mér finnist
EINTAK Ijarskalega gott blað, sem
eigi erindi við alla þjóðina, þá fynd-
ist mér fremur hæpið hjá dreifing-
arstjóranum að senda það urn allar
trissur og gíróseðla á effir.
Þannig hagar RÚV sér og keppir
auk þess um auglýsingar við einka-
stöðvarnar með óeðlilegum hætti,
því það getur undirboðið keppi-
nautana í krafti skylduáskriftarinn-
ar og þannig gert fjölmiðlaflóruna
fátæklegri en ella. Þegar við bætist
að RÚV er óhemjuíjárfrek og illa
rekin stofnun læðist að manni sá
grunur að skylduáskriftin sé RÚV
ekki holl. Ólafur G. Einarsson
menntamálaráðherra á að sjá sóma
sinn í því að afnema þessa nauðung
þegar í stað.
Skylduáskríft
Ríkisútvarpsins
10
MIÐVIKUDAG.UR 30. MARS 1994