Eintak - 30.03.1994, Síða 22

Draumurinn um að geta flogið hefur fylgt manninum allt
frá því hann fór að standa í fæturna. Sá draumur er
ekki síst efnisgerður í táknmyndum engla
og í hetjum eins og Superman og Batman.
Loftur Atu Eiríksson ræddi við átta íslendinga sem hér
lýsa afskiptum sínum og hugmyndum um engla.
Goðsagnir um engla
hafa heillað lærða og leika
frá örófi alda. Þessar Ijós-
björtu verur sem eiga sér
samastað í hcimi anda og
ímyndunar, og hugsanlega
himingeimnum, hafa töfra-
mátt sem hefur valdið
því að listamenn, guð-
fræðingar og sálfræð-
ingar eru seinþreyttir að
spá í tilvist, tilgang og
uppruna þeirra.
Sagnir af vængjuðum
verum ná langt aftur fyrir
Kristsburð og þær flögra í
gegnum mannkynssöguna
allt fram á okkar daga. í
fljótu bragði mætti ætla að
allt sem maður vildi vita um
engla væri í biblíunni en þar
eru í raun mjög takmarkaðar
lýsingar á atferli þeirra.
Um það bil tveimur öld-
um fyrir fæðingu Krists safn-
aði maður að nafni Enok
saman í þrjú bindi ýtarlegri
lýsingu á englum úr ýmsum
eldri heimildum. Bækurnar
geisla af englalífi og segja á
nákvæman hátt frá skipulagi himn-
anna og hlutverkum engla, en þær
voru ákvarðaðar apokripílskar eða
leyndar á kirkjuþingi fjórum öld-
um eftir fæðingu Krists. Allt fram
að þeim tíma höfðu þær verið í há-
vegum hafðar og taldar innblásnar
af spámönnum en í þeim koma
fram lýsingar sem samrýmast ekki
seinni tíma skilningi kirkjunnar á
skipulagi veraldarinnar. Enok lýsir
fjálglega ferðum sínum um hina tíu
himna þar sem hann sá meðal ann-
ars risastóra engla sem gættu sér-
stakra refsisvæða. Þetta gengur
þvert á skilning kirkjunnar á hinum
þremur tilverustigum, jörðinni,
himnaríki og helvíti. Því hurfu
bækur Enoks af sjónarsviðinu allt
fram á 18. öld er þær komu aftur
upp á yfirborðið. í biblíunni er að-
eins talað um serafa og kerópa en
serafar eru þeir englar sem lof-
syngja drottin og standa næst hon-
um. Samkvæmt lýsingum Enoks
eru serafarnir aðeins fjórir,
hver með fjögur höfuð
og sex vængi. Ker-
óparnir gæta kór-
ónu guðs og
hafa jafnmörg
höfuð en aðeins
fjóra vængi. Þeir
englar sem við heyrum
hins vegar oftast um eru erki-
englarnir fjórir Mikael, Gabri-
el, Rafael og Uriel að ógleymdum
verndarenglum og öðrum óskil-
greindum englum.
Englafræðin eru í mikilli sókn
innan nýaldarinnar og æ fleiri hug-
myndafræðingar sem láta sér mál-
efni engla einhverju skipta koma
Himinninn yfir Berlín
Margir tóku þennan engil í misgripum fyrir
draug í myndinni Börn náttúrunnar. Hér er
leikarinn Bruno Ganz í hlutverki sínu í kvik-
myndinni Himmel uber Berlin eftir
Wim Wenders.
nú fram í sviðsljósið. Draumurinn
um frelsið sem er fólgið í því að
geta flogið á sér djúpar rætur í
mannssálinni og guðsvitundin er
kannski hlutgerð í englavængjum. I
Gallup könnun sem gerð var í
Bandaríkjunum kom fram að
meirihluti þjóðarinnar trúir á
engla. Ekki er kunnugt um að slík
könnun hafi verið gerð hér á landi
en hér segja átta Islendingar sem
tengjast englum með einum eða
öðrum hætti frá kynnum sínum af
þessum goðsagnaverum.
Karl Sigurtoiörnsson
Sitji Guðs
englar
„Orðið engill merkir sendiboði,
boðberi Guðs,“ segir Kar| Sigur-
björnsson sóknarprestur í Hall-
grímskirkju. „Englar Guðs eru
verkfæri vilja hans. 1 biblíunni hafa
hugtökin engill Guðs og Guð oft
samstæðar merkingar. En oftar er
engill vera sem lifir í návist Guðs,
augliti til auglitis við hann, anda-
vera, sköpuð af Guði eins og mað-
urinn, en án jarðnesks líkama.
Englar hafa frjálsan vilja eins og
maðurinn, og geta því fallið og
syndgað. í Gamla testamentinu
koma þeir oft fram sem menn, en
Iíka er þeim þar, eins og í Nýja
testamentinu lýst með skínandi
ásjónu og fegurð. Þeir bera þá vitni
um himneska dýrð. Þegar englar
eru sýndir með vængi í myndlist-
inni þá er það ekki líffræðileg að-
greining sem flokkar þá með fiður-
fé, heldur tákn. Vængirnir tákna að
englarnir eru fljótir í förum að
framkvæma vilja Guðs.
Englar mæta okkur sem sagt
bæði í Gamla og Nýja testa-
mentinu. Guð setti kerúba og
„loga hins sveipandi sverðs“ til
að gæta leiðarinnar til Parad-
ísar efitir syndafallið, 1. Mós.
3.24. Englar flytja boð frá
Guði, vara við, hugga í neýð,
eða koma til hjálpar. Stundum
er talað um heri engla sem
Guð hefur til ráðstöfunar og
þvi er hann kallaður „Drott-
inn hersveitanna" eða „alls-
herjar". Stundum eru englar
nefndir „synir Guðs“ og þá er
átt við að þeir séu nokkurs
konar framlenging vilja hans. í
síðari ritum Gamla testament-
isins eru erkienglarnir nefndir
með nafni og aðgreindir með
sérstökum hlutverkum.
Þekktastir erkienglanna eru
Gabríel, Mikael, og Rafael. Nafnið
Mikael merkir „Hver er sem Guð?“.
Hann er löggjafinn með logandi
sverð og lúður í hendi. Hann er
vörn sálnanna, fremstur í flokki í
orrustunni gegn hinu illa. Mikjáls-
messa, 29. september, var hátið og
messudagur á fslandi allt fram und-
ir aldamótin 1800. Gabríel, „Guðs
maður“ er boðberinn sem boðaði
Maríu fæðingu frelsarans. Ein-
kennisstafur hans í myndlistinni er
stafur með krossi eða lilja. Oft er
hann sýndur vængjalaus. Rafael,
merkir „Guð læknar".
Nýja testamentið talar víða um
engla og allir minnast englanna í
Betlehem. Þar birtist boðberinn
sem sagði að frelsarinn væri fædd-
ur, og líka fjöldi himneskra her-
sveita sem lofuðu Guð. Engill kom
og hughreysti Jesúm þegar hann
baðst fyrir í dauðans angist í gras-
garðinum á skírdagskvöld. Englar
birtust við upprisu Krists og koma
við sögu í Postulasögunni. Jesús
talar um engla Guðs á himni. Þegar
hann talar um börnin og fordæmir
þá sem hneyksla smælingjanna þá
segir hann; „englar þeirra (þ.e.
barnanna) sem eru á himni sjá jafn-
an auglit föður míns sem er á
himni.“(Matt 18.10). Útfrá þessum
orðum er dregin trúin á persónu-
lega verndarengla, sem skipar
veigamikinn sess í bæna- og trúar-
haldi kirkjunnar samanber bæna-
versin sem við lærum sem börn:“-
Sitji Guðs englar..“ Af dæmisögu
Jesú um ríka manninn og Lasarus
er sú hugsun dregin að englar beri
sál hins látna til himins.
Mikilvægt er að minnast að engl-
ar eru eins konar framlenging
Guðs, verkfæri hans og jafnvel á
stundum samheiti við Guð. Ná-
kvæm útlistuð englafræði er ekki að
finna í biblíunni. En englar Guðs
minna okkur á að lífið er vettvang-
ur baráttu góðs og ills. Guð á sér
margvísleg verkfæri og votta í þeirri
baráttu, sýnileg og ósýnileg öfl. Við
erum kölluð til að taka undir með
þeim og vera á einhvern hátt vottar
og verkfæri Guðs og hins góða. Við
segjum um gott fólk „hann/hún er
algjör engill!“ vegna þess að við
skynjum í samskiptum við gott fólk
eitthvað af áhrifum Guðs, hið
góða.“
Atli Heimir Sveinsson
„Hefheyrt
englasóng‘
Þegar Atli Heimir Sveins-
son tónskáld er spurður um hvaða
tónverk með þátttöku engla komi
honum fýrst í hug segir hann að
það sé áttunda sinfónía Mahlers
við Faust efitir Göthe. „Þar er mik-
ill englakór og í lokaþættinum er
þetta allt útmálað í tónum og mikl-
,íí
Þrír englar
Hluti af verkinu Tilbeiðsla Maríu Meyjar eftir Perugino frá 15. öld.
22,
MIÐVIKUDAQjUR 30. MARSN1994