Eintak - 13.06.1994, Blaðsíða 26

j yioiuöiuKoni ra 10 prósenta afslátt.
Aðstoðarmenn
settir á embættismenn
Meðal þess sem komið hefur upp í undirbúningi nýkjörinna
borgarfulltrúa R-listans fyrir valdatöku sinni er sú hugmynd að
ráða Stefán Jón Hafstein sem umboðsmann borgarbúa, en stofn-
in þess embættis mun hafa verið eitt af kosningaloforðum list-
ns. Það er full ástæða til að gagnrýna þá ráðstöfun og nægir að
ninna á ráðningu Vilmundar Gylfasonar á flokksbróður sínum,
Finni Torfa Stefánssyni, í embætti umboðsmanns almennings í
dómsmálaráðuneytinu. Sú pólitíska ráðning drap það embætti í
fæðingu. Ef menn vilja koma á fót umboðsmannastarfi í Reykja-
vík ættu þeir að taka mið af stofnun embættis umboðsmanns Al-
^ingis. Þegar það embætti var sett á laggirnar var óumdeildur
maður ráðinn sem var haFinn yfir alla flokkadrætti, Gaukur Jör-
undsson. Stefán Jón Hafstein var innsti koppur í búri í kosninga-
^aráttu R-listans og er því einfaldlega óhæfur sem umboðsmaður
allra Reykvíkinga. Hann yrði aldrei annað en pólitískur aðstoðar-
maður Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur.
En þar liggur sjálfsagt hundurinn graFinn. Hugmynd R-lista-
manna er sjálfsagt ekki sú að gera Stefán Jón Hafstein að umboðs-
manni borgarbúa heldur einmitt að pólitískum aðstoðarmanni.
Ef sú er raunin, á forystusveit listans að gera einmitt það og kalla
embætti Stefáns Jóns réttu nafni.
I sjálfu sér er skiljanlegt að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir taki
með sér samverkamenn inn í embættismannakerFi Reykjavíkur.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið lengi þar við völd og ráðið til
^ sín her eigin flokksmanna. Ef Ingibjörgu Sólrúnu á að takast að
^eera þær breytingar sem hún ætlar sér í stjórn borgarinnar er því
eðlilegra en að hún vantreysti þessum mönnum og þurFi á
^irmonnum að halda sem hún getur borið fullt traust til.
^^fTþess má benda á að embættismannakerfi Reykjavíkur er í
raun þannig byggt upp að pólitískur borgarstjóri sjálfstæðis-
manna hefur þar þrjá sérstaka aðstoðarmenn sem heyra beint
undir hann og hafa ekki svo ýkja ákveðin verkefni; borgarlög-
mann, borgarverkfræðing og borgarritara. Gallinn fyrir Ingi-
björgu er sá að þessir menn eru fastráðnir og hverfa ekki á braut
þegar húsbóndi þeirra fellur í kosningum. Ef hún ætlar að ná
sömu skilvirkni í stjórn borgarinnar og borgarstjóri Sjálfstæðis-
flokksins getur þá þyrfti hún að taka með sér eina þrjá aðstoðar-
menn.
Þetta er í raun sama vandamál og í ríkiskerfinu. Þar hleður einn
áðherrann sínum pólitísku félögum í allar lykilstöður og þegar
iann fellur í kosningum og nýr ráðherra úr öðrum flokki tekur
■ið er einna líkast því að hann þurfi að sinna hlutverki sínu af
lokkskontór stjórnarandstöðunnar. Oftast grípa menn til tveggja
ða. Annars vegar að koma með sína eigin aðstoðarmenn með
r og tæma borð flokksgæðinga fyrirrennara sinna og hins Megar
vinna hægt og bítandi að því að sparka flokksgæðingAum
p á við í kerfinu í stöður þar sem þeir eru vellaunaðir og
lausir.
^að siálfsögðu fráleitt. Á hverjum tj

LESENDt
Um sk 1
Hr. rítstjóri EINTAKS,
Gunnar Smári Egilsson
I blaði yðar mánuj
er samantekt viðtalj
stað í miðju blaði og
sögn með stærsta letri!
„Sálfræðingurinn
frá í skýrslunni til bl
nefndar". Niður undirj
sögn er önnur með ögi
„Móðirin fær því el
Megnið af lesmálinu
tvær konur sem segja ój
af samskiptum sínum
málayfirvöld og þó m<
greindum einstaklin[
beint eða óbeint tengja^
aðstoð og barnavernd.
þar stutt viðtal við undiri1
sem honum er gefinn kl
svara þeirri spurningu h
þröngvi einstökum koi
leita aðstoðar félagsmálas
fóstureyðingu. Undirritac
í textanum sakaður um (
og verður ekki hjá því 1
svara því í nokkrum liðui
Fullyrt er í lyrirsögn
blaðsins og í opnu að un
segi ekki rétt frá í skýrsli
uðum inngangstexta s<
framt að skýrsla undirr
verið lögð til grundvallai
umráðarétti konunnar yfi
hennar. í textanum kemi
svo áhrifamikil skýrsla I
„fáeinar ábendingar varð
gengni og símhringingar.
fásinna ein að halda þv
samantekt af slíku tagi
grunnur að forsjársvipi
tengst henni með ei
hætti.
1 viðtali við umræddai
■ ■íli f.iiil .MiááÉá—
Gunnar Smári:
Áhrifamaður í
heimi ímyndunar
Stefán Jón Hafstein skrífar.
í EINTAKI 9.6. er mín persóna
dregin inn í siðbótarræðu leiðara-
höfundar blaðsins. Markmiðið
virðist að stöðva hneyksli í uppsigl-
ingu. Fyrir þá örfáu sem hugsan-
lega hafa misst af þessari atlögu
gegn óorðnum skandal má vitna í
upphaf leiðarans: „Meðal þess sem
komið hefur upp í undirbúningi
nýkjörinna borgarfulltrúa R-listans
fyrir valdatöku sinni er sú hug-
mynd að ráða Stefán Jón Hafstein
sem umboðsmann borgar-
búa.. .Það er full ástæða til að gagn-
rýna þá ráðstöfún... “
Full ástæða? Það er nákvæmlega
engin ástæða því þessi „ráðstöfun"
hefur aldrei komið til álita. Eflaust
má draga fram margar góðar
ástæður fýrir því að ég og margir
aðrir séu mismunandi hæfír eða
óhæfir til starfans, sem þó er að lík-
indum ótímabært þar sem eftir er
að skilgreina verksvið væntanlegs
umboðsmanns. Það skiptir þó
minnstu máli. Aðalatriðið er að ég
hef aldrei haff minnsta áhuga á
þessu starfi og er af þeirri ástæðu
einni algjörlega óhæfur. Þar við
bætist að enginn „nýkjörinna borg-
arfulltrúa" eða nokkur þeim ná-
kominn hefur orðað þetta starf við
mig. Skandallinn er ímyndun rit-
stjórans. En aðferðin er snjöll fyrir
blað sem þarf að sanna sig: fýrst að
ímynda sér hneyksli, svo að ráðast
gegn því, og því næst að stæra sig af
því að hafa stöðvað það. Gunnar
Smári: velkominn í hóp áhrifa-
manna.
Ps. Ekki dugar að bera á borð
gömlu lummuna um „áreiðanlega
heimildamenn blaðsins.“ Málið er
della frá upphafi.
Stfeán Jón Hafstein
Blaðamenn hafa engin áhrif
Ég er ekki og mun aldrei verða
áhrifamaður, hvorki í heimi
ímyndunar né öðrum heimum. Ég
er blaðamaður. Og það er alveg
sama þótt Stefán Jón Hafstein
líti á sig sem áhrifamann þegar
hann stjórnar fjölmiðli (það á
reyndar líka við þegar hann stjórn-
ar spurningaþáttum og notar tæki-
færið til að skjóta inn pólitískum
áróðri) eða þótt Ingvi Hrafn
Jónsson telji stöðu fréttastjóra
ígildi forsætisráðherra. Ef þessir
menn vilja hafa áhrif misnota þeir
stöðu sína.
Blaðamenn eru ekkert annað en
eyru og rithönd. Góðir blaðamenn
hafa eitthvað af almennri skynsemi
þar á milli. Þeir blaðamenn sem
druslast með einhverja valds-
mannstilburði þarna á milli eru
slæmir.
Þetta var það sem ég vildi segja.
Ef einhverjir vilja lesa leiðarann
sem Stefán Jón finnur í þessar út-
spekúleruðu tilraunir til áhrifa þá
er þeim sama bent á Eintak síðast-
liðinn fimmtudag. Og þeim er jafn-
framt bent á að þar var margt
skemmtilegra efni en umræddur
leiðari.
Annars vil ég þalcka Stefáni mót-
tökurnar þegar hann býður mig
velkominn í hóp áhrifamanna þótt
ég hafi ekki gert mér grein fyrir því
áður að hann væri í þeim hópi.
Gunnar Smári Egilsson
ritstjóri
Opið bréftil
Þorsteins Pálssonar
dómsmálaráðherra
Sævar Ciesielski skrifar
Guðmundar- og Geirfinnsmál
hafa verulega sérstöðu í íslenskri
réttarfarsögu. Refsidómar voru upp
kveðnir í Hæstarétti, byggðir á
sundurlausum játningum ákærðu.
Ákærðu héldu því fram að þau
hefðu sætt löglausri meðferð og
játningar væru komnar frá rann-
sólcnaraðilum. Hæstiréttur kvað á
um á sínum tíma í sinni niðurstöðu
að það hefði ekki við rök að styðj-
ast, þrátt fyrir að ýmislegt í gögnum
málsins benti til þess.
1 bréfi mínu til yðar, dagsett 27.
september 1993, varðandi Geir-
finns- og Guðmundarmál gerði ég
kröfu um að ég yrði hreinsaður af
öllum sökum fýrrnefndra mála.
Inngangur ásamt greinargerð, dag-
sett 19. september sama ár, fýlgdi
beiðninni.
í bréfi mínu 27. september er
áréttað um lagatálma.
Þar segi ég varðandi endurupp-
töku: „Hallvarður Einvarðsson
vann við rannsókn þessara mála á
sínum tíma og yrði þá að skipa sér-
stakan ríkissaksóknara sbr. III.
kafla, um ákæruvaldið 22. gr. sbr. 2.
mgr. 20. gr.
Ég fékk svar við beiðni minni,
dagsett 12. apríl s.l., hálfu ári seinna
þar sem mér var þá uppálagt að
senda Hallvarði Einvarðssyni
beiðnina.
Ég óska hér með eftir að fá ljósrit
afþessari bókun ráðuneytisins.
Mál sem er merkt 450. Til að fá
að sjá hvort hér sé eðlilega að af-
greiðslunni staðið. Með vísan til III.
kafla 11. gr. stjórnsýslulaga „Við úr-
lausn mála skulu stjórnvöld gæta
samræmis og jafnræðis í lagalegu
tilliti. Óheimilt er að mismuna að-
ilum við úrlausn mála á grundvelli
sjónarmiða byggðum á - þjóðerni,
þjóðfélagsstöðu, ætterni eða öðrum
sambærilegum ástæðum.“
Bæði vegna þess að erindi barst
svo seint og einnig tel ég að ráðu-
neytið hefði átt að skipa sérstakan
ríkissaksóknara. Með vísan til:
Vanhæfnisástæður, stjórnsýslulaga
1. tölulið 3.gr. í.janúar 1994
„Ef hann er aðili máls, fýrirsvars-
maður eða umboðsmaður aðila“ 4.
tölulið sömu laga, í öðrum lið. „Það
sama á við um starfsmann sem fer
með umsjónar- eða eftirlitsvald
hafi hann áður haft afskipti af mál-
inu hjá þeirri stofnun sem eftirlitið
lýtur að.“ Samkvæmt 6. tölulið
sömu laga. „Ef að öðru leyti eru fyr-
ir hendi þær aðstæður sem eru
fallnar til þess að draga óhlut-
drægni hans í efa með réttu.“
Samkvæmt 4. gr. sömu laga um
„Áhrif vanhæfis". „Sá sem er van-
hæfur til meðferðar máls má ekki
taka þátt í undirbúningi, meðferð
eða úrlausn þess.“
Svar við beiðninni barst þann 12
apríl s.l. „Yður er því rétt, ef þér
óskið að freista þess að fá málið
endurupptekið, að senda beiðni
um það til ríkissaksóknara. I þessu
efni skiptir engu máli þótt þér teljið
að Hallvarður Einvarðsson sé van-
hæfur, beiðnina skal eftir sem áður
senda til ríkissaksóknara. Sé talið
að um vanhæfi sé að ræða, verður
ráðið fram úr því eftir að erindi
berst frá yður.“
En samkvæmt III. kafla, Um
ákæruvaldið. 1. tölulið 22. gr. „Þeg-
ar ríkissaksóknari er svo riðinn við
mál eða aðila“...“Nú berst ráð-
herra slík tilkynning eða hann fær
vitneskju með öðrum hætti og
skipar hann þá vararíkissaksóknara
eða annan löghæfan mann, sbr.
2.mgr. 20. gr.“
I dagblaðinu Eintaki, dagsett
7.apríl, var ýtarlegt viðtal við mig.
„Ég ásaka“. Ég held því fram að
Hallvarður hafi stuðlað að því að ég
var dæmdur fyrir glæp sem ég kom
hvergi nærri. Þar sagði ég. „...að
Hallvarður lét hjá líða að gera það
sem honum bar skylda til og eins
hvatti hann til þess að ákveðnar
niðurstöður yrðu þvingaðar fram.
Hann hvatti til þess að hamrað væri
á sekt okkar og hann hvatti til harð-
ræðis.“
Þessar ásakanir eru vitaskuld
rannsóknarverðar, og ber að rann-
saka. Ef svo gæti orðið þá verður að
rannsaka hvernig staðið var að
málinu. Það er einmitt það sem ég
fer fram á við ráðuneytið í fram-
haldi af bréfi þess, dagsett 12. apríl.
Beiðni min er dagsett 4. mai. s.l.
og hef ég ekki fengið svar við henni
þrátt fyrir ítrekun. 1 millitíðinni
sendi ég ráðuneytinu bréf, dagsett
6. maí, þar sem ég bendi á að það
mætti hafa upp á gögnum sem
höfðu ekki fýlgt málinu á sínum
tíma, til að auðvelda þá ráðuneyt-
inu að afmarka sviðið sem rann-
sóknin ætti að beinast að.
Ég hafði þá notfært mér þann
rétt 15. gr. stjórnsýslulaga,
„Aðili máls á rétt á því að kynna
sér skjöl og önnur gögn er málið
varðar...“
Nú hefur orðið dráttur á svari
ráðuneytisins.
Samkvæmt III. kafla 9. gr. stjórn-
sýslulaga, þar segir: „Ákvarðanir í
málum skulu teknar svo fljótt sem
unnt er“...“Þegar fýrirsjáanlegt er
að afgreiðsla máls muni tefjast ber
að skýra aðila máls frá því. Skal þá
upplýsa um ástæðu tafana og hve-
nær ákvörðunar sé að vænta.“
Það var ekki gert vegna beiðni
minnar dagsett 12. sept. 1993 en svar
barst 12. apríl 1994. Þá í kjölfar
blaðagreinar er birtist 7. apríl 1994.
Svar ráðuneytisins samrýmist ekki
ákvæðum stjórnsýslulaga um
„Vanhæfisástæður" sem ég gat um
hér að ofan.
Ef ráðuneytið hefur sent ríkissak-
sókara beiðni mína dagsetta
4. maí, ásamt viðbæti 6. maí, þá
samrýmist það ekki stjórnsýslulög-
um og er ámælisvert. Ég hef ekki
fengið svar, þrátt fyrir ítrekun, og
það samrýmist ekki 9. gr. III. kafla.
I bréfi mínu dagsett 19. maí s.l. ít-
reka ég beiðni mína.
„Mig er farið að lengja eftir svari
frá yður við kröfum mínum, dag-
sett 4-og 6. sl.
Ef þér óskið eftir frekari greinar-
gerð, eða til viðtals þá mun ég verða
við því eins skjótt og óskað er.“
I bréfi mínu dagsett 4. maí s.l.
byggist krafa mín á eftirtöidum at-
riðum. „Ég fer þess á leit við ráð-
herra, sem yfirmann dómsmála og
lögreglu að hann láti fara fram op-
inbera rannsókn á því hvernig stað-
ið var að lögreglurannsókn í G.G.
málunum sem fór fram í Síðu-
múlafangelsi á árinu 1976. Ekki síst
þar sem virðulegur dómsmálaráð-
herra er yfirmaður fangelsismála.
Ég vísa til viðtals við fýrrum
fangavörð er birtist í Eintaki 14.
apríl s.l. og annarra blaðagreina
sem hafa birst um sama efni.“
Hér er vitanlega farið fram á að
skipaður sé sérstakur setudómari
eða ríkissaksóknari, enda er beiðn-
in stíluð upp á að opinber rann-
sókn fari fram. Ég ætlast ekki til að
hún verði send Hallvarði Einvarðs-
syni.
í bréfi mínu 4. maí koma fram
harðar ásakanir á hendur lögreglu-
manna, fangavarða og sakadóms-
fulltrúa.
Með tilliti til þeirra hörðu viður-
laga sem getið er um
í 130. gr. XIV., kafla um brot í op-
inberu starfi, þá ber dómsmála-
ráðuneytinu skylda til að láta rann-
saka það. En samkvæmt 130. gr.
segir: „Ef handhafi dómsvalds eða
annars opinbers úrskurðarvalds
um lögskipti gerist sekur um rang-
læti við úrlausn máls eða meðferð
þess í því skyni, að niðurstaðan
verði ranglát, þá skal hann sæta
fangelsi allt að 6 árum.“ 2. tölulið
„Hafi verknaðurinn haft eða verið
ætlað að hafa í för með sér velferð-
armissi fýrir nokkurn mann, þá
skal refsingin vera fangelsi ekki
skemur en 2 ár og allt að 16 árum.“
Fangavörður sem starfaði í Síðu-
múlafangelsi á meðan á rannsókn
Guðmundar- og Geirfinnsmálanna
stóð, segir í viðtali við Eintak 14.
apríl s.l. að fangavörðunum hefðu
verið sigað af rannsóknarlögreglu-
mönnum.
1 greininni kemur fram að alls
konar hlutum var logið að sak-
borningum í því skyni að brjóta þá
niður og fá þá til að játa. Haldið var
uppi hávaða og látum með því að
berja hurðir og veggi klefanna að
utan. Hann segir: „Þegar ég var ný-
byrjaður að vinna í Síðumúlafang-
elsi var þetta til dæmis gert við klefa
Sævars, bæði til að halda fýrir hon-
um vöku og eins til að hræða hann.
Svo var nánast allt tekið af honum,
tóbak, skriffæri, bækur og fleira.
Það miðaði allt að því að knýja
fram játningar." Hann segir einnig
að rannsóknarmennirnir hafi kom-
ið á hverjum degi og lögðu þeim
línurnar, ræddu fram og aftur
hvaða taktík skyldi beitt.
Annar fangavörður tók undir
þessa frásögn Hlyns. Hann vildi
ekki láta nafns síns getið þar sem
hann starfar enn í dag sem fanga-
vörður.
Samkvæmt 131. gr. XIV. segir: „Ef
dómari eða annar opinber starfs-
maður, sem á að halda uppi refsi-
valdi ríkisins, beitir ólöglegri aðferð
til þess að koma manni til játningar
eða sagna, framkvæmir ólöglega
handtöku, fangelsun eða rannsókn
eða leggur að ólögum hald á skjöl
eða aðra muni, þá varðar það sekt-
um, varðhaldi eða fangelsi allt að 3
árum.“
1. Ég var handtekinn á heimili
mínu 12. desember 1975 og úr-
skurðaður í gæsluvarðhald vegna
póstsvikamáls en síðan yfirheyrður
um allt annað mál. Mér var ekki
gerð gein fýrir því hvað þeim gekk
til. Það var ekki fyrr en 11. janúar
1976 sem úrskurðinum var síðan
breytt vegna Guðmundarmáls.
2. Áður en nokkrar skýrslur voru
komnar í þessu máli fóru rann-
sóknarlögreglumenn með mig út í
Hafnarfjarðarhraun og ásökuðu
mig um að hafa farið þangað með
lík.
3. Rannsóknarlögreglumenn
lögðu hald á mína persónulegu
muni að Þverbrekku 4, Kópavogi.
MÁNUDAGUR 13. JÚNÍ1994