Eintak - 11.08.1994, Blaðsíða 8

Þótt Davíð Oddsson hafi lýst því yfir að ekki verði gengið til kosninga í haust er langt frá því að það sé allt
fallið í Ijúfa löð innan ríkisstjómarinnar. Sjálfetæðismenn hafa enn sömu ástæður fyrir því að vilja kosningar
frekar fyrr heldur en seinna og Alþýðuflokksmenn hafa sitthvað í pokahorninu.
Jón Kaldal rýndi í hvað var og er á seyði innan flokkanna.
Torbyggni
vex a milli
sliómarflokkanna
Davíð Oddsson tilkynnti á rík-
isstjórnarfundi á þriðjudaginn að
ekki verði gengið til kosninga í
haust heldur verði kosið í vor eins
og gert var ráð fyrir. Ýmsir hafa
undrað sig á þessari ákvörðun Dav-
íðs og hefur það verið haft á orði að
umræðan hafi verið komin of langt
til þess að aftur væri snúið. Einnig
hafa spurningar vaknað um hvað
sjálfstæðismenn sáu í því að kjósa í
haust og hvað varð til þess að þeir
hættu við. Davíð segir að andstaða
Alþýðuflokksins hafl ráðið þar um
en Jón Baldvin Hannibalsson
segir að óvænt niðurstaða í skoð-
anakönnunum um fylgi flokkanna
hafi haft afgerandi áhrif á ákvörðun
hL «É\v| vafa haft mikil
™ áhrifá að hann
ákvað að kanna grundvöll fyrir
haustkosningum. Því er haldið
fram að svo miklir brestir séu
komnir í ríkisstjórnarsamstarfið
að stjórnin treysti sér ekki í fjár-
lagagerðina.
Davíðs.
Davíð hratt umræðunni um
haustkosningar af stað fyrir alvöru
þegar hann tilkynnti á blaða-
mannafundi fyrir hálfum mánuði
að hann gæfi sér tveggja vikna frest
til þess að ákveða hvort hann
myndi rjúfa þing og boða til kosn-
inga um mánaðamótin september
október. Vangaveltur um haust-
kosningar hóíust hins vegar mun
fyrr, eða snemma í vor, en þá hafn-
aði Davíð alfarið öllum hugmynd-
um þar að lútandi.
Orðrómurinn um haustkosning-
ar fékk aftur aukinn byr undir báða
vængi eftir flokksþing Alþýðu-
flokks þar sem Jóhanna Sigurðar-
dóttir tapaði fyrir Jóni Baldvini
Hannibalssyni í formannskjöri. í
framhaldi þeirra úrslita sagði Jó-
hanna af sér embætti félagsmála-
ráðherra og setti Alþýðuflokkinn á
annan endann. Á þessum tíma tók
að bera á ýmsum merkjum þess að
hugur Davíðs til kosninga í haust
væri að breytast. Eitt af þessum
merkjum var blaðamannafundur
sem Davíð hélt ásamt Þórði Frið-
jónssyni forstjóra Þjóðhagsstofn-
unar. Þar lýsti hann því yfir að
botni kreppunnar væri náð og nú
myndi leiðin liggja upp á við. Þótti
ýmsum þetta sýna að Davíð væri
kominn í kosningaham. Ekki spillti
heldur fyrir að Sjálfstæðisflokkur-
inn hafði fengið ágætt fylgi í skoð-
anakönnunum sem voru gerðar
skömmu fyrir þennan fund.
Það varð síðan ennfremur til að
kynda undir umræðunni um
haustkosningar þegar Jóhanna Sig-
urðardóttir lagði í Iiðskönnun um
Björn
Bjarnason
„Ég held að
þessi skrifAI-
þýðublaðsins
snúist ekki beint
um haustkosn-
ingarnar heldur
fremur að verið
sé að draga athyglina frá vand-
ræðamálum Alþýðuflokksins. “
IánS^mHm3j5íT)ulmn!amal,fima
og hrikti í ríkisstjórnarsamstarfinu
þegar forsætisráðherra og Björn
Bjarnason, formaður utanríkis-
málanefndar, gerðu lítið úr orðum
Jóns Baidvins um hugsanlegar að-
ildarviðræður íslands við Evrópu-
sambandið. I því samhengi sagði
Björn Bjarnason í eintaki að hon-
um fyndust allar hugleiðingar um
aðildarviðræður íslands og ESB
vera „eins og eitthvað absúrdleik-
hús“, og Davíð kallaði málið sum-
aruppákomu.
A þessum tíma var spurningin
um haustkosningar orðin svo heit
að Davið var ítrekað spurður um
það hvort til greina kæmi að kjósa í
haust. Hann vísaði þessum spurn-
ingum frá allt þar til á blaðamanna-
fundinum fyrir tveimur vikum
þegar hann lýsti því yfir að hann
tæki ákvörðun um kosningar innan
tveggja vikna.
Brestir í ríkisstjórn
ástæða vangaveltna
um haustkosningar
Davíð tilkynnti að hann væri að
skoða kosningar í haust eftir langan
þingflokksfund sjálfstæðismanna
þar sem stjórnarsambandið og Evr-
ópumálin voru skeggrædd. Ymsar
kenningar hafa verið á loffi um það
hvaða kosti sjálfstæðismenn sáu í
því að kjósa í haust fremur en í vor.
Ein meginröksemd forsætisráð-
herra var að það væri veðurfarslega
hagkvæmara að kjósa í haust en í
vor þar sem veðurfar í febrúar og
mars gæti hamlað kosningabaráttu
flokkanna. Davíð lýsti einnig þeirri
skoðun sinni að hann teldi, hvort
sem kosningar yrðu í haust eða vor,
að ríkisstjórnin hefði setið út kjör-
tímabilið og sagði að þetta væri
bara spursmál hvort ætti að hag-
ræða kosningum um þrjá, fjóra
mánuði. Enn fremur sagði Davíð
að ríkisstjórnin hefði náð fram
flestum sínum baráttumálum, nú
væri ríkjandi stöðugleiki í þjóðfé-
laginu og því upplagður tími til
kosninga.
Þetta þykja hins vegar frekar létt-
væg rök og auðvelt að nefna mun
líklegri ástæður fyrir kosninga-
áhuga sjálfstæðismanna.
Samstarfsörðugleikar Sjálfstæð-
isflokks og Alþýðuflokks hafa til að
mynda haft mikil áhrif á að Davíð
ákvað að kanna grundvöll fyrir
haustkosningar. Það hefur lengi
verið vitað að mjög hefur kólnað
milli Davíðs og Jóns Baldvins og er
því haldið fram að svo miklir brest-
ir séu komnir í ríkisstjórnarsam-
starfið að stjórnin treysti sér ekki í
fjárlagagerðina, en talið er að halli
fiárlaga verði um 15 til 20 milljarðar
að öllu óbreyttu. Er sú tala af áður
óþekktri stærð og ljóst að til að ná
henni niður þarf sparnaður og að-
hald á öllum sviðum að koma til,
en niðurskurður þykir aldrei líkleg-
ur til vinsælda. Að sama skapi þykir
ekki heldur fysilegt að fara í kosn-
ingabaráttu með glænýja kjara-
samninga á bakinu. Hefur sú
hræðsla verið nefnd sem ein af
ástæðunum fyrir kosningavilja inn-
an Sjálfstæðisflokks. Þingmenn úr
röðum sjálfstæðismanna tóku
reyndar undir þetta og nefndu
meðal annars sem rök fyrir haust-
kosningum að sú stjórn sem væri
við völd um áramót yrði að hafa
fast land undir fótum þegar kæmi
að kjarasamningum. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði einnig fengið góða
útkomu úr skoðanakönnunum
sem varð ekki til að letja vilja Dav-
íðs til kosninga.
Ólafur Ragnar Grímsson, for-
maður Alþýðubandalagsins, er á
því að ríkisstjórnin muni ekki valda
þeim verkefnum sem eru framund-
an og að sú von Davíðs að festa og
samheldni verði ríkjandi í stjórnar-
samstarfinu, eins og hann orðaði
það eftir að hann féll frá áformum
um haustkosningar, sé tálvon.
„Þessi ríkisstjórn hefur breyst í
hreinan farsa, hún hefur verið að
gera það stig af stigi og heldur
greinilega áfram að gera það eins og
Alþýðublaðið á miðvikudag sýnir.
Ég held að skynsamir menn hafi séð
að slíkt fyrirbæri gæti ekki tekið á
ríkisfjármálum, kjarasamningum,
viðræðum við Evrópusambandið
um tvíhliða samning eða annað
sem gera þarf,“ segir Ólafur.
Jón Baldvin
Hannibalsson
/ Alþýðublaðinu
ígær beinir
hann orðum sín-
um fyrst og
fremst að for-
sætisráðherra
og spyr um
ið kjósa. í sama
viðtali kallar Jón helsta ráðgjafa
Davíðs, Björn Bjarnason, leikrita-
höfund Sjálfstæðisflokksins.
SegirJón að leikflétta Bjarna
hafi mistekist og kallar hana ab-
súrdleikrit.
Átti að þurrka
Alþýðufíokkinn út?
I samtölum blaðamanns EIN-
TAKS við Alþýðuflokksmenn kem-
ur fram að mikillar reiði gætir inn-
an flokksins í garð sjálfstæðis-
manna vegna áætlana um haust-
kosningar. Segja Alþýðuflokks-
menn að kosningar í haust hafi ekki
síst verið hugsaðar til höfuðs Al-
þýðuflokknum. Þannig hafi sjálf-
stæðismenn talið að samstarfs-
flokkurinn stæði tæpt eftir harðvít-
ugan viðskilnað Jóhönnu, að flokk-
urinn væri klofinn og ætlunin hafi
verið að þurrka hann út af korti
stjórnmálanna. Þessi reiði Alþýðu-
flokksmanna sést vel í Alþýðublað-
inu í gær, bæði í löngu viðtali við
Jón Baldvin á forsíðu þess og líka í
mjög svo harðorðum leiðara. I við-
talinu segir Jón að fylgismönnum
haustkosninga hafi ekki tekist að
færa fram trúverðug rök fyrir
nauðsyn haustkosninga. Beinir
hann orðum sínum fyrst og fremst
að forsætisráðherra og spyr um
hvað hefði átt að kjósa. í sama við-
tali kallar Jón Baldvin helsta ráð-
gjafa Davíðs, Björn Bjarnason, leik-
JÓHANNA SlG-
URÐARDÓTTIR
Átökin innan Al-
JLs ■ j þýðuflokksins
og liðskönnun
Jóhönnu varð til
þess að gefa umræðunni um haustkosningar
byr undir báða vængi. Segja Al-
þýðuflokksmenn að kosningar í
haust hafi ekki síst verið hugs-
aðar til höfuðs Alþýðuflokknum.
ritahöfund Sjálfstæðisflokksins, og
segir að honum hafi verið í mun að
valda Halldór Ásgrímsson með
því að biðla til Alþýðubandalagsins.
Jón segir að sú leikflétta hafi mis-
tekist og kallar hana absúrdleikrit. I
leiðara blaðsins er síðan skotið enn
fastari skeytum að Birni. Þar er
hann kallaður „hugmyndafræðing-
urinn að hinni sprungnu bólu
haustkosninga", að leikflétta hafi
gengið út á það að „endahnykkur
haustkosninga átti að vera myndun
ríkisstjórnar með Alþýðubandalagi
og viðhafnarganga Björns sjálfs í
embætti utanríkisráðherra.“ Og
leiðarahöfundur blaðsins lætur
ekki þar með staðar numið heldur
hnykkir á með því að segja: „En til
að hugsa pólitískar fléttur til enda
verða menn að hafa dómgreind í
sæmilegu lagi. Birni Bjarnasyni
tókst ekki að hugsa fléttuna til hlít-
ar.“ Og loks: „Forystumenn flokka
verða alla jafna að vanda val á ráð-
gjöfum sínum og trúnaðarmönn-
um. Sagan sýnir, að þegar óhófleg-
ur metnaður fer saman við veika
dómgreind geta draumar slíkra
manna auðveldlega breyst í svefn-
lausa martröð." Fráleitt er að halda
að þessi gagnrýni beinist eingöngu
að Birni, hann getur ómögulega
borið einn ábyrgð á vangaveltum
um haustkosningar, og ekki þarf
sérstaklega mikla innsýn í heim
stjórnmálanna til þess að sjá í þess-
urn leiðara harða árás á Davíð
Oddsson og Sjálfstæðisflokkinn í
heiid. Sérstaklega þegar leiðarinn er
lesinn í samhengi við viðtalið við
Jón Baldvin sem segir að hugmynd-
ir um haustkosningar hafi komið
fram að frumkvæði forsætisráð-
herra og verið á hans ábyrgð.
Björn Bjarnason tekur þessi skrif
hins vegar ekki mjög alvarlega og
segir að þau snúist fyrst og fremst
um innanflokksvandamál Alþýðu-
flokksins.
„Ég held að þessi skrif snúist ekki
beint um haustkosningarnar held-
ur fremur að verið sé að draga at-
hyglina frá vandræðamálum Al-
þýðuflokksins. Þetta er hnútukast í
minn garð út af öðrum málum. Það
sést best á því að Jón notar orðið
absúrdleikrit sem ég notaði yfir
upphlaupið yfir málefni Evrópu-
sambandsins í júlí.“
Erfitt þing framundan
Þessi hörðu ummæli Alþýðu-
flokksmanna í garð samstarfs-
flokksmanna gefa ekki tilefni til
þess að stjórnarsamstarfið verði
friðsamlegra á næstunni en það
hefur verið undanfarið og ýmsir
hafa orðið til þess að spá því að
Davíð Oddsson muni þrátt fyrir allt
rjúfa þing í haust og boða kosning-
ar fyrir jól. Ólafur Ragnar Gríms-
son er einn af þeim.
„Ég met það þannig að áfram-
haldandi uppákomur hjá Alþýðu-
flokknum verði kornið sem fylli
mælinn hjá Sjálfstæðisflokki. Þann-
ig mun forsætisráðherra hvenær
sem er geta sagt að hann hafi sýnt
Alþýðuflokki tiltrú í ágústmánuði
en síðan hafi Alþýðuflokksmenn
hagað sér þannig að ekki væri hægt
annað en að kjósa.“
Ólafur Ragn-
AR GrÍMSSON
„Þessi ríkis-
stjórn hefur
breyst íhreinan
farsa, hún hefur
veríð að gera
það stig af stigi
og heldur greini-
lega áfram að gera það eins og
Alþýðuþlaðið á miðvikudag
sýnir. Ég held að skynsamir
menn hafi séð að slíkt fyrírbæri
gæti ekki tekið á ríkisfjármálum,
kjarasamningum, viðræðum við
Evrópusambandið eða annað
sem gera þarf. “
Einn úr forystusveit Sjálfstæðis-
flokksins tók undir þetta og sagði
að ef Alþýðuflokksmenn yrðu með
einhvern derring myndi Davíð hik-
laust beita þingrofsheimildinni og
boða kosningar.
Össur Skarphéðinsson er ekki
hræddur við að til þessa muni
koma, en hann er þess fullviss að
komandi þing muni reynast erfitt.
„Ég var viss um að þingið yrði
erfitt áður en umræðan um haust-
kosningar hófst og þessi urnræða
kemur ekki til með að gera það
þægilegra," segir Össur og bætir því
við að það muni ekki auðvelda
stjórnarsamstarfið að prófkjör
verður hjá sjálfstæðismönnum í
nóvember.
„Ýmsir munu vilja láta bera á sér
og hliðra sér hjá því að taka afstöðu
með ríisistjórninni í erfiðum mál-
um til að vekja á sér athygli,“ segir
össur.
Björn Bjarnason er hins vegar á
því að þingið ætti að geta gengið
þokkalega því Alþýðuflokksmenn
hafi sýnt með andstöðu sinni við
haustkosningar að ríkur samstarfs-
vilji væri þar á bæ.
„Ég get ekki skilið afstöðu Al-
þýðuflokksmanna með öðrum
hætti en svo að þeir vilji ljúka
stjórnarsamstarfinu af heilindum."
Ýmsar blikur eru þó á lofti um að
stjórnin muni ekki ljúka kjörtíma-
bili sínu. Áður hefur verið vikið að
því að forsætisráðherra muni rjúfa
þing og boða kosningar fyrir jól. En
einnig eru fleiri möguleikar í stöð-
unni. Mikill titringur er í ríkis-
stjórninni vegna Evrópumálanna
og háttsettur heimildamaður EIN-
TAKS í Alþýðuflokknum segir að
Davíð hræðist mjög að ganga til
kosninga þar sem aðild að Evrópu-
sambandinu verði kosningamál. Af
þeim sökum hafi hann viljað kosn-
ingar í haust. Þessi sami heimilda-
maður segir það möguieika í stöð-
unni eins og hún er núna að Al-
þýðuflokkurinn muni kalla saman
flokksþing í janúar þar sem sam-
þykkt verði að leggja fram tillögu á
Alþingi um að sækja um aðild að
ESB. Sjálfstæðisfloldcurinn mundi
nánast örugglega fella slíka tillögu
því eins og Davíð hefur margsinnis
Iýst yfir er umsókn að ESB ekki á
dagskránni. I framhaldi af því
myndi Alþýðuflokkur ganga úr rík-
isstjórn og boðað yrði til kosninga
þar sem kosið yrði um Evrópumál-
in. Margir Sjálfstæðisflokksmenn
eru fylgjandi aðild að Evrópusam-
bandinu og óttast forysta flokksins
það mjög að missa fylgi vegna and-
stöðunnar við aðildarumsókn. Ef
Finnar, Svíar og Norðmenn sam-
þykkja í þjóðaratkvæðagreiðslu að
ganga í Evrópusambandið í vetur
mun það styrkja mjög röksemdir
Alþýðuflokks að sækja um aðild í
ESB.
Það er svo annað mál að þótt Al-
þýðuflokksmenn hafi beitt því fyrir
sig að þeir vildu klára sín verk hefur
sjálfsagt hræðslan við framboð Jó-
hönnu vegið þyngra um að þeir
Össur Skarp-
héðinsson
„Ég var viss um
að þingið yrði
erfitt áður en
umræðan um
haustkosningar
hófst og þessi
umræða kemur
ekki til með að gera það þægi-
legra. Ýmsir munu vilja láta bera
á sér og hliðra sér hjá því að
taka afstöðu með ríkisstjórninni
í erfiðum málum til að vekja á
sér athygli. “
vildu ekki haustkosningar. Það
breytir því hins vegar ekki að ef ein-
hver flokkur hefur notið góðs af
þessu sjónarspili öllu er það Al-
þýðuflokkurinn sem nú getur skír-
skotað til þess að vera flokkur sem
vill klára sín ætlunarverk en ekki
hlaupast undan merkjum. O
8
FIMMTUDAGUR 11.ÁGÚST 1994