Vikublaðið - 22.10.1993, Qupperneq 12

Munið
áskriftarsímann
77500
Pierre Sané^ framkvtemdastjóri Amnesty Intemational var hér á landi á
dögunum. I samtali við blaðatnann Vikublaðsins kom jram að hann telur
vinnubrögð Ulendingaeftirlitsins ekki í samrcemi við alþjóðakröfur.
egar stofnandi Amnesty
Intemational hélt því
fram að hægt væri að fá
samviskufanga lausa úr haldi
með bréfaskriftum einum saman
var hugmyndum hans vísað á
bug sem „einni mestu vitfirr-
ingu okkar tíma.“ Rúmlega þrjá-
tíu ára starf Amnesty félaga út
um allan hcim hefúr sýnt firam á
að hér var ekki um neina vitfirr-
ingu heldur friðsama en jafn-
framt árangursríka leið að ræða.
Félagar í Amnesty International
em nú orðnir ein milljón í um 160
löndum. Félagar í Islandsdeild
Amnesty eru um fjögur þúsund.
Amnesty berst fyrir rétti fólks til
þess að láta í ljós skoðanir sínar og
að fangelsunum, pyntingum og
drápum á fólki sem hefur aðrar
stjórnmálaskoðanir, trú eða þjóð-
erni en stjórnvöld linni. Samtökin
krefjast réttlátra réttarhalda og
berjast gegn dauðarefsingum. Og
þörfin virðist aldrei brýnni en nú.
Villimennskan heldur
áfram
' I árskýrslu Amnesty 1993 kemur
fram að á árinu 1992 var vitað um
4.400 samviskufanga í 62 löndum. I
öðruin 32 löndum er líklegt að
samviskufangar séu í haldi. A.m.k.
300.000 fangar í meira en 60 lönd-
um eru í haldi án dóms og ákæru.
Yfir 1500 eru í haldi eftir óréttláta
dómsmeðferð í a.m.k. 30 löndum. I
110 löndurn er fólk pyntað og sæt-
ir slæmri meðferð í fangelsum,
leynilegum fangageymslum og
lögreglustöðvum. Rúmlega 500
einstaklingar létust af völdum
pyntinga og ómannúðlegra að-
stæðna í fangelsum í 48 löndum. I
45 löndum var fólk tekið af lífi án
dóms og laga, hversu margir er
ekki vitað. Vitað er að 950 einstak-
lingar hafa „horfið" effir handtök-
ur öryggissveita í a.m.k. 25 lönd-
um, í 27 löndum er enn ekki vitað
um afdrif „horfinna“ frá fyrri tíð.
Vitað er um affökur 1.708 fanga í
35 löndum, 2.697 voru dæmdir til
dauða í 62 löndum. 82% ailra af-
taka eiga sér stað í Kína og Irak.
Það er óhætt að taka undir orð
Amnesty-manna, „villimennskunni
linnti ekki í heiminum árið 1992.“
Ríki kunn fyrir mannréttindabrot,
s.s. Chad, Kína, Irak, Líberíu,
Perú, og Siri Lanka héldu upp-
teknum hætti og ný bættust í hóp-
inn, þ.á m. Sómalía og fyrrum
Júgóslavía. I Tyrklandi voru menn
pyntaðir á lögreglustöðvum og í
fangelsum, í Kína héldu aftökur
vegna stúdentauppreisnarinnar '89
áfram og í Bandaríkjunum var 31
fangi sem hlotið hafði dauðadóm
tekinn af lífi, svo eitthvað sé nefht.
íslendingar geta haft
áhrif
Bréfaskrifir hafa verið og munu
halda áfram að vera ein helsta bar-
áttuaðferð Amnesty International.
En Amnestydeildirnar út um allan
heim nota margar aðrar leiðir til
þess að vekja athygli á baráttu
sinni. Arið 1992 voru 500 ár síðan
Kristófer Kolumbus kom til Amer-
íku. Af því tilefni var í Noregi farin
kyndlaganga til að minnast látinna
frumbyggja í Ameríku. A Irlandi
reistu fangar í sex fangelsum tákn-
ræna stöpla til þess að sýna sam-
stöðu með innfæddum föngum í
Ameríku og svona mætti lengi
telja.
I fyrirlestri sem Pierre Sané,
framkvæmdastjóri Amnesty Inter-
national, hélt hér um síðustu helgi
talaði hann um nýjar leiðir sem Is-
landsdeildin gæti farið. Stór hluti
innflutnings okkar kemur ffá Jap-
an, Bandaríkjunum og nokkrum
Evrópuþjóðum. Hann benti á að
með efhahagsþvingunum getum
við þrýst á að þessar þjóðir standi
vörð um mannréttindi. Hefur hann
eflaust haff þar í huga að dauða-
refsingar eru bæði leyfðar í Banda-
ríkjunum og Japan og að Bandarík-
in eru eitt sex landa í heiminum þar
sem lög heimila að börn séu dæmd
til dauða.
1 ársskýrslu Amnesty er bent á
óheiðarleika flestra ríkja þegar
mannréttindi eru annars vegar.
Leiðtogar allra þjóða tali fallega
um mannréttindi á tyllidögum en
off sé minna um efndir. Alþjóðleg-
ur þrýsdngur gegn mannréttinda-
brotum einkennist einnig um of af
hentistefnu. Ef það ógnar hags-
munum ríkis gagnrýnir það ó-
gjarnan mannréttíndabrot annars
ríkis. Það var hægt að túlka orð
Sané svo að Islendingar taki þátt í
þessum óheiðarleika og geri með
þögninni öðrum kleift að halda ó-
dæðisverkunum áfram.
Þróun, mannréttindi og
þátttaka fólksins
Pierre Sané er stjórnmálafræð-
ingur að mennt og starfaði um 15
ára skeið sem þróunarráðgjafi í
Afríku. Það var gegnum þau störf
sem áhugi hans á starfi Amnesty
kviknaði. En hvemig tengjast þró-
unaraðstoð og mannréttindi?
„Það er sannfæring mín að þró-
un sé um leið pólitísk framþróun.
„Þróunin" getur ekki komið ofan
frá, frá stjórnvöldum, heldur ein-
ungis með þátttöku fólksins. Það
mun auðgast eða þjást vegna þró-
unarstefnu stjómvalda. Eigi þró-
unarverkefhi að skila árangri er því
nauðsynlegat að fólkið taki þátt í
þróunarverkefnum af fúsurn og
ffjálsum vilja. Til þess að það sé
mögulegt verður að tryggja ffjáls
skoðanaskipti og að fólki sé frjálst
að skipuleggja sig tíl að tryggja
hagsmuni sína og rétt sinn. Barátta
Amnesty er þannig nátengd bar-
áttu fyrir þróun. Hún ýtir undir
þátttöku fólks og mátt þess til þess
að berjast skipulega fyrir hagsmun-
um sínum“, segir Sané.
Aðspurður sagði Sané að sant-
fara þróunarverkefhum sem væri
einhliða ákvörðun stjórnvalda gætí
verið hætta á mannréttindabrotum.
„Þróun er off í andstöðu við ríkj-
andi hefðir og siði og hætt við að
stjórnvöld sem vilja koma henni á
meini fólki að sýna andstöðu sína
við hana. Við höfum séð þetta ger-
ast í einræðisríkjum Mið- og Suð-
ur-Ameríku og í einræðisríkjum
Afríku. Þróun getur haft þessi áhrif
vegna þess að fólk vill taka þátt í á-
kvörðunum um eigið líf, það vill
ekki láta stjórnvöld taka ákvarðanir
og þröngva þeim upp á sig.“
Amnesty International em óháð
samtök. Þau þiggja ekld fé ffá opin-
bemm aðilum og halda fram hlut-
leysi sínu. En em samtökin hlut-
laus? Sané telur það sanna
hlutleysi Amnesty að ólfk stjórn-
kerfi hafa sakað samtökin um að
vera á mála hjá óvininum. A dögum
Sovétríkjanna ásökuðu stjórnvöld í
Moskvu Amnesty um að vera fram-
vörð CIA, í Mið-Ameríku hefur
Amnesty verið sakað um að vera á
mála hjá marxistum og í ferð Sanés
til Egyptalands og Alsírs fyrir
skömmu fékk hann að heyra að
samtökin væm hliðholl bókstafs-
trúarmönnum. „Það sem þessir
menn þurfa að skilja er að allir eiga
rétt á að hafa sínar skoðanir og sína
trú, láta skoðanir sínar í ljós og iðka
trú sína. Þann rétt er Amnesty að
verja, sama hver hlut á að máli“,
segir Sané.
Sané telur ekkert stjórnkerfi geta
tryggt að mannréttindi séu virt.
„Mannréttindi eru brotin í þjóðfé-
lögum sem eiga sér langa lýðræðis-
hefð. Og ég er ekki að segja að t.d.
kommúnískt stjómkerfi geti ekki
tryggt mannréttindi en það er
fólksins að velja hvernig kerfi það
vill. Við segum ekki að eitt kerfi sé
betra en annað en hvert sem kerfið
er verður það að virða rétt fólksins,
það sem við köllum mannréttíndi."
A mannréttindaráðstefnunni í
Vín nú í sumar héldu sum Asíu-
lönd, nt.a. Kína, því ffam að sögu-
leg arfleifð, menning og trúar-
brögð ýmissa þjóða samrýmist ekki
gmndvallarhugmyndum um
mannréttindi. Ilverju svarar frarn-
kvæmdastjóri Amnesty þessari
gagnrýni? <
„Eg held að deilan um algildi
muni vara svo lengi sem menn eiga
mismunandi menningu, trúa á inis-
munandi guði o.s.fr. Eg veit ekki
hvort þessi deila er tíl ills. Við
verðum að átta okkur á því að fólk
er ólíkt. En um leið tel ég að það sé
stuðningur við almenn mannrétt-
indi. Fólk sem er ólíkt á rétt á lág-
marks virðingu og sómasamlegri
framkomu frá stjórnvöldum.
Stjórnvöld í Kína og fleiri löndum
sem efuðust um algildi mannrétt-
inda á Mannréttindaráðstefnunni í
Vín tóku samt á sínum tíma þátt í
að móta mannréttindasáttmála SÞ
og hafa skrifað undir hann. Með
undirskriftínni hafa þau viðurkennt
algildi mannréttínda. Og á ráð-
stefinunni í Vín héldu fúlltrúar
þessara ríkja því ffam að ríki þeirra
hafi staðið við þessa sáttmála. Með
því viðurkenndu þau algildi mann-
réttinda,“ segir Pierre Sané.
Útlendingaeftirlitið
stenst ekki alþjóðlegar
kröfur
Enginn pólitískur flóttamaður
hefúr fengið hæli hér á landi síðan
ísland skrifaði undir sáttmála Sam-
einuðu Þjóðanna um flóttamenn
árið 1951. Hér getum við Islend-
ingar bætt um betur að sögn Pierre
Sané.
Amnesty hefur gagnrýnt vinnu-
brögð útlendingaeffirlitsins á Is-
landi. Sané fór m.a. á fund stjórn-
valda til þess að ræða þessi mál
meðan hann dvaldi hér á landi.
Hann segir að vinnubrögðin stand-
ist ekki alþjóðlegar kröfúr. Oft er
það í höndum eins manns að á-
kveða hvort viðkomandi fær að
dvelja hér. Amnesty fer fram á að
flóttamenn sem sækja um pólitískt
hæli hér á landi fái réttláta meðferð
og tryggt sé að þeir eigi ekki von á
að verða pyntaðir eða teknir af lífi
séu þeir sendir til síns heinia.
Dæmi eru urn það í öðrum löndum
að ófúllnægjandi vinnubrögð inn-
flytjendaeftírlits hafi orðið til þess
að pólitískir flóttamenn hafi vérið
sendir til baka og út í opinn dauð-
ann.
I samtali við blaðamann Viku-
blaðsins kom fram að Sané telur
okkur íslendinga líta svo á að við
séum einangruð þjóð á eyju langt
út á úthafi sem lítil áhrif getí haft á
gang heimsmála. Þetta telur hann
missldlning, með virkri þátttöku
geti almenningur haft áhrif. Það
eigi við á íslandi eins og alls staðar
annars staðar í heiminum.
KJÖRSKRÁ
til kosninga um sameiningu sveitarfélaga, er fram
eiga að fara 20. nóvember nk., liggja frammi
almenningi til sýnis í Manntalsskrifstofu Reykja-
víkurborgar, Skúlatúni 2, 2. hæð, á almennum
skrifstofutíma, frá 27. október til 20. nóvember n.k.
Kærur vegna kjörskrárinnar skulu hafa borist skrif-
stofu borgarstjóra eigi síðar en kl. 12 á hádegi lau-
gardaginn 6. nóvember n.k.
•Menn eru hvattir til að kynna sér hvort nöfn þeirra
séu á kjörskránni.
Reykjavík, 20. október 1993.
Borgarstjórinn í Reykjavík
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ í KÓPAVOGI
Aóalfundur
verður haldinn miðvikudaginn 27. okt. nk. kl. 21.00.
Dagskrá:
1. Skýrsla fráfarandi stjórnar.
Kosning stjórnar ABK.
Kosning í trúnaðarstörf á vegum ABK.
Kosning fulltrúa á landsfund Alþýðu-
bandalagsins.
2. Uppstillingarnefnd fyrir næstu
bæjarstjórnarkosningar.
Formaður nefndarinnar Heiðrún Sverrisdóttir
ræðir um störf nefndarinnar.
3. Bæjarmálin. Bæjarfulltrúar ABK fjalla um
stöðuna í bæjarmálum.
4. Önnur mál.
Félagar eru hvattir til að fjölmenna.
Stjornin