Vikublaðið - 05.07.1996, Qupperneq 2

2
VIKUBLAÐIÐ 5. JÚLÍ 1996
Vikubl
Útgefandi: Tilsjá ehf.
Ritstjóri og ábm.: Páll Vilhjálmsson
Fréttastjóri: Friðrik Pór Guðmundsson
Púsundþjalasmiður: Ólafur Pórðarson
Auglýsingasími: 552 8655 - Fax: 551 7599
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: 552 8655 - Fax: 551 7599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: ísafoldarprentsmiðjan hf.
Verkefni Ólafs Ragnars,
verkefoi vinstrimanna
Sagan leiðir í ljós hvort forsetakjörið 1996 verði tíma-
mót. Við þurfum hins vegar ekki að bíða efdr úrskurði
sögunnar um þau verkeíni sem blasa við efrir glæsilegan
sigur Olafs Ragnars Grímssonar. Þau eru tvö, aðskilin
og sjálfstæð.
Nýkjörinn forseti þarf að sameina þjóðina á bakvið
sig. Þótt kjör Ólafs Ragnars hafi verið afgerandi og um-
boð hans ótvírætt kaus meirihluti þjóðarinnar hann
ekki. Af orðum nýkjörins forseta að dæma mun hann
gera sér far um að vinna sér traust og tilrú allrar þjóðar-
innar. Vandinn og vegsemdin verður Olafs Ragnars og
eiginkonu hans Guðrúnar Katrínar Þorbergsdóttur.
Ekki er að efa að þau munu axla þá ábyrgð af alvöru og
takast á við verkefnið af festu og öryggi.
Kosningabarátta Olafs Ragnars var rekin á þeim
grundvelli að annars vegar væri hann rétti maðurinn til
að takast á við þær aðstæður sem nú eru að skapast á al-
þjóðlegum vettvangi og hins vegar maður sem gæti
túlkað þau gildi er þjóðin vill að forseti lýðveldisins
heiðri. Stór hluti þjóðarinnár félst á þessi sjónarmið og
lét sér fátt um finnast þó að einstakir aðilar hafi reynt að
gera Olaf Ragnar tortryggilegan vegna stjómmálabar-
áttu hans undanfarin ár og áratugi og formennsku hans
fýrir Alþýðubandalaginu.
Með Ölaf Ragnar á Bessastöðum eignast vinstrimenn
ekki áttavita heldur tákn um mátt samstöðunnar. Og
fjölmargir vinstrimenn mtmu eiga minningu um árang-
ursríkt samstarf þótt þeir hversdagslega starfi innan vé-
banda Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Þjóðvaka eða
Framsóknarflokks. Þorri Kvennalistakvenna vann að
kjöri Guðrúnar Agnarsdóttur sem, eins og listinn á sín-
um tíma, var valkostur við vinstri og hægri pólana í ný-
afstöðum kosningum. I pólitísku starfi er mun styttra á
milli Kvennalistans og vinstriflokkanna heldur en á
milli Kvennalistans og Sjálfstæðisflokksins.
Hvað vinstrimenn varðar er sigur Olafs Ragnars sam-
bærilegur við sigurinn sem vannst í síðustu borgar-
stjórnarkosningum. Munurinn er sá að vinstrimenn
kusu Ólaf Ragnar út af vettvangi stjómmálanna en þeir
bjuggu til nýtt stjórnmálaafl með Reykjavíkurlistanum.
Utan um forseta lýðveldisins þarf ekki að skipuleggja
pólitískt starf en framtíð Reykjavíkurlistans veltur á því
hvemig tekst til með starfið á næstu misserum.
Olíkt því sem margir spáðu tókst Reykjavíkurlistanum
að verða samstæður borgarstjórnarhópur og kemur
fram sem ein heild. Eins og komið hefnr ffam í síðustu
tölublöðum Vikublaðsins er borgarstjórnarmeirihlutinn
með mörg jám í eldinum. Allt stendur til þess meiri-
hlutinn geti kinnroðalaust lagt ffam verk sín fýrir dóm
kjósenda eftir tvö ár. Eina sem gæti veikt stöðu Reykja-
víkurlistans er óeining innan raða hans. Reynslan sýnir
að fátt er stjórnmálaöflum eins hættulegt og misklíð
vegna röðunar á ffamboðslista. Mikilvægt er að breið
sátt náist um ffamboðslistann og þá er ekki ráð nema í
tíma sé tekið.
Verkefni vinstrimanna er að sjá til þess að það sem
þeir í sameiningu hafa skapað nái að vaxa og dafna. Eff-
ir að hafa gefið þjóðinni forseta og endurnýjað meiri-
hlutann í höfuðborginni er tímabært að huga að lands-
stjóminni.
Félagi Hayek,
félagi Hannes
Friðrik Agúst von Hayek var forða-
búr í hugmyndabaráttu frjálshyggju-
manna á síðasta áratug. Margrét
Thatcher aðlaði hagfræðinginn sem
kom frá Austurríld á millistríðsárun-
um og varð kennari við London
School of
Economics. Hann
skrifaði Leiðina til á-
nauðar á stríðsárun-
um og varð sú bók
að heilagri rimingu
frjálshyggjumanna
síðar meir.
•Hannes Hólm-
stemn Gissurarson
hefur í hálfan annan
áratug og gott betur
verið helsti boðberi
frjálshyggjunnar á
Islandi þótt hann
hafi síðustu árin ver-
ið auðsveipnin upp-
máluð, sökum ná-
inna tengsla við for-
sætisráðherra.
Hannes endurvarp-
aði mörgum ldisjum
sem hafðar voru eftir
Hayek og samsinn-
tmgum hans. Meðal
annars þeirri að
hvert nýtt verkefhi á vegum hins op-
inbera væri skref á leiðinni til ánauð-
Hayeks um sjálfsprottið samfélags-
skipulag gagnlegar til að greina tak-
markanir ríkisvaldsins.
Sjálfssprottið sldpulag var til um-
ræðu þegar Hayek flutti fýrirlestur
hér á landi árið 1980 í boði Félags
Heimfœrt upp á ísland gœti hugmyndin um
sjálfsprottið skipulag verið þarfaþing í póli-
tískri greiningu, Beitt á flokkakerfið getur hún
útskýrt hvers vegna það hefur staðið af sér
ótal atlögur á síðustu áratugum, Kerfið hefur
ágœtlega þjónað tvíþœttu meginhlutverki sínu,
annars vegar að vera vettvangur stjórnmála-
umrœðu og hinsvegar að búa til starfhœfar
ríkisstjórnir. Bráðlœti vinstrimanna hefur aft-
ur á móti torveldað þeim að nýta sér kosti kerf-
isins. ístað þess að byggja upp staif og stjórn-
málagrundvöll í þeim flokkum sem fyrir eru
rjúka vinstrimenn upp til handa og fótá með
fárra missera millibili og œtla að bjarga heim-
inum í einu vetfangi
the Political and Economic Trans-
formation of Our Tirne eftir Karl
Polanyi sem útskýrði þátt ríkisvalds-
ins og embættismannakerfisins í því
að gera alþjóðlega verslun ffjálsa.
Fræðilega mótsögnin felst í þeim orð-
um Hayeks að fá-
mennir hópar hafi
tamið sér vinnu-
brögð, til að halda lífi
í fleiri mönnum en
áður, og að þetta
verklag sé sjálfsprott-
ið. Ef samfélag til-
einkar sér ákveðin
vinnubrögð, t.a.m.
markaðsskipulag, til
að ná tilteknu mark-
miði - halda lífi í sem
flestum - er samfélag-
ið miklu nær því að
teljast skipulagt en
sjálfssprottið.
cHugniyndin ; um
sjálfsprottið " fyrir-
kdtnólág ' ér' áliuga-
’vefð’,' þótt 'ekkí’ verði
hún nöhíð til að rétt-
læta markaðassldpu-
lag, nema að . tak-
mörkuðu leyti.
Gamble bendir á í
sinni grein að sjálfsprottið sldpulag
Frjálshyggjumenn eru í stölaistu
vandræðum ,með ríldsvaldið. Fæstir
þeirra þora að leggja til að það verði
afnumið og skilgreining á lágmarks-
ríkinu vefst fyrir þeim. Þeir eiga
fjarska erfitt með að kyngja augljósum
sannindum eins og þeim að sum verk-
efni verða ekld leyst nema fyrir tilstilli
hins opinbera. Forsenda fyrir því að
markaðurinn sé starfhæfur er t.a.m.
vegakerfr sem óhugsandi er að einka-
aðilar geti sldpulagt og reldð svo vel
sé.
Hugmyndir Hayeks og Hannesar
eru á hröðu undanhaldi á Vesturlönd-
um og vinstrimenn eru óðum að ná
frumkvæðinu sem áður var í höndum
frjálshyggjumanna. Vinstriumræðan í
dag er að mestu laus við hátimbraðar
kenningar og kredduhugsun sem ein-
kenndi hana síðast þegar hún náði sér
á strik, fyrir aldarfjórðungi eða svo.
Til marks um það er afstaða Andrew
Gamble til Hayeks í ritgerð í vetrar-
hefti Political Quarterly (endurprent-
uð í marshefti Prospect). Gamble sem
er virkur í umræðunni á vinstri kanti
breskra stjómmála, skrifar m.a. í New
Left Review, telur að hugmyndir
fijálshyggjumanna (nema hvað). Þar
gagnrýndi
iMtmé --r. im-----------------—- —J .
sjáljsprottiðisIdpuíagsíiQ ogsátnþjöþ^úil'á^tðs en‘þijð ták-
samképp
hefði aíþjóðlég verkaskipting aldnei
komið til sögu; og hún er ekki fram-
'kvæmanleg, nema samkeppnin stjómi
áffarn vérðmynduninni. Ef við ætlum
að fá þörfum okkar fullnægt og halda
milljónum manna á lífi, hljótum við
að treysta á sldpulag, sem spratt af
sjálfú sér, en við smíðuðum ekki sam-
kvæmt neinni vinnuteikningu. Þetta
skipulag varð til við úrval sögunnar og
Ianga þróun, þar sem teldn voru upp
þau vinnubrögð, sem fámennir hópar
höfðu tamið sér, því að með þeim
reyndist unnt að halda lífi í fleiri
mönnum en áður.”
I þessum orðum Hayeks er söguleg
villa og fræðileg mótsögn. Villan er sú
að alþjóðleg verkskipting varð ekld til
vegna sjálfsprottinnar þróunar. Eins
og tæpt er á í Pólitísku lesmáli í dag, á
síðunni hér á móti, var ffjáls alþjóða-
verslun keyrð í gegn af breska heims-
veldinu á sldpulegan hátt. Þegar fyrir
hálffi öld, um það Ieyti sem Hayek
skrifaði Leiðina til ánauðar, kom út
bóldn The Great Transformation,
láðbæðiauði og völdum áé. dreift.
Heimfært upp á Island gæti hug-
myndin um sjálfsprottið sldpulag ver-
ið þarfaþing í pólitískri greiningu.
Béitt á flokkakerfið getur hún útskýrt
hvers vegna það hefur'-staðið af’sér
ótal atlögur á síðustu 'áranigiVni, Kerf-
- Ið hefúr ágætltíga' þjóháð' UTþættu
meginhlutvérld sínú, 'annárs'végar að
vera vettyangur stjómmálauinræðu
og hinsvegar að búa til starfhæfar rík-
isstjómir. Bráðlæti vinstrimanna hef-
ur affur á móti torveldað þeim að nýta
sér kosti kerfisins. I stað þess að
byggja upp starf og stjómmálagrund-
völl í þeim flokkum sem fyrir eru
rjúka vinstrimenn upp til handa og
fóta með farra missera milhbili og
ætla að bjarga heiminum í einu vet-
fángi. Dýpri rök hins sjálfssprottna
sldpulags gera þær fyrirædanir að
engu og eftir sitja vígamóðir og
vonsviknir Samtakamenn, BJ-arar og
Þjóðvakar.
Páll Vilhjálmsson
Pólitízkan
Bágindi Alþýðublaðsins
Á síðustu dögum kosningabaráttunnar reyndi Alþýðu-
blaðið að gera þær pólitískar með því að leggja Ólafí
Ragnari Grímssyní orð í munn - að hann útilokaði
ESB-aðild - og fá álit annarra á afflutningnum, m.a. Jóns
Baldvíns Hannibalssonar sem tók þátt í leikn-
um og talaði um þlauta tusku framan í jafnaðarmenn. Eftir
stórsigur Ólafs Ragnars heitir það í leiðara Alþýðuþlaðsins að
„persónan en ekki stjórnmálamaðurinn Ólafur Ragnar sem
sópaði til sín atkvæðum kjósenda." Samkvæmni er ekki
sterkasta hlið kratablaðsins.
Bágindi Alþýðublaðsins II
Alþýðublaðið á erfitt með að umgangast konur, sér-
staklega konur í valdastöðum. Á forsíðu miðvikudagsútgáf-
unnar var Ingibjörg Pálmadóttír spurð hvort ekki
mætti líta svo á að hún valdi ekki starfi heilbrigðisráðherra. Til-
efnið var skoðanakönnun Gallup sem sýndi að tæplega
fjórðungur landsmanna væri énægður með störf heilbrigðis-
ráðherra. í leiðara sama tölublaðs er Margrét Frl-
mannsdóttír formaður Alþýðubandalagsins
sögð strengjabrúða Svavars Gestssonar Guð-
rún Pétursdóttir er sökuð um þvælu á blaðsíðu tvö. í
miðopnunni er farið ófögrum orðum um Vigdísi Finn-
bogadóttur forseta og hún sögð hafa verið „fjarlægur
forseti, upphafinn, snobbaður, móðgunargjam.J Eitthvgð j fari
kvenna sem komast til áhrifa virðist sjúska dófngrelnd Alþýðu-
blaðsins og nægir að minna á umfjöllun blaðsins'um klæða-
burð Kvennalistakvenna. Alþýðuflokkskonur hljóta
að vera himinlifandi yfir þeim áhuga sem rriálgagníð þefrrá sýn-
ir konum í stjórnmálum og opinberu lífi.
Bágindi Alþýðublaðsins III
Meðferð Alþýðublaðsins á staðfestum upplýsingum
er aðdáunarverð. „Því var fleygt af stuðningsmönnum Guð-
rúnar Pétursdóttur, og ég hef hvergi séð það borið
til baka,“ skrifar Hrafn Jökulsson ritstjóri í.miðviku-
dagsútgáfuna, „að hún hafi snemma árs farið á fund borgar-
stjórans í Reykjavík og falast eftir stuðningi. Ég ætla að leyfa
mér að halda því fram, og Ingíbjörg Sólrún verður þá
bara að draga það til baka, að borgarstjórinn hafi.tékið.erind-
inu vel." Við bíðum bara eftir því að Alþýðublaðið.birti fréltir af
fljúgandi furðuhlutum með þeirri athugasemd að.þeir sem ekki
trúi verði bara að spyrja grænu karlana.