Vikublaðið


Vikublaðið - 29.11.1996, Side 6

Vikublaðið - 29.11.1996, Side 6
T VIKUBLAÐIÐ 29. NÓVEMBER 1996 - eða fórnarlömb þess? Arlega eru milljarðar sviknir undan skatti, það er vitað. Árið 1992 kom út skýrsla sem áœtlaði að umfang skattsvikanna vœri um 11 milljarð- ar. Skattrannsóknarstjóri hefur ekki ástœðu til að œtla að þessi tala hafi minnkað. En hvað um svik í félagslega kerfinu. Hvað um svindl hjá félags- málastofnun, atvinnuleysistryggingasjóði eða Trygg- ingastofnun? Gegnt gráu Alþingi stendur Jón Sig- urðsson, sómi Islands sverð þess og skjöldur. Hann er táknmynd sjálf- stæðisbaráttu stoltrar þjóðar. Tákn- mynd sjálfstæðis sem segir frekar en nokkuð annað; við sjáum um okkar fólk. Það skal enginn svelta á ís- landi, það skal engan skorta klæði og húsaskjól á Islandi. Trúin á sjálf- stæðið er og innbyggð í vitund ís- lendinga. Þessi trú birtist í rikri ein- staklingshyggju íslendingsins sent segir; ég er jafngóður og hver annar. Við viljum sjá um okkar fólk, en við viljum ekki láta sjá um okkur. Það er erfitt að fara á féló og biðja um fjár- hagsaðstoð - stolt þjóð, sterk þjóð. Það er erfitt að fara á atvinnuleysis- bætur - stöndug þjóð, sjálfstæð þjóð. Svona hefur það verið. En heimurinn er að breytast. í hörðum heimi liggur táknmynd sjálfstæðis á hliðinni, hrint af stalli vegna lífskjara alþýðunnar. Alvarlegri málum vísað til rannsóknarlögreglu. Fólk reynir í auknum mæli að fara fram hjá kerfinu, svindla á því. Á síðasta ári sóttu 4000 einstaklingar um fjárhagslega aðstoð til Félags- málastofnunar Reykjavíkur, 658 milljónum var þá varið í íjárhagsað- stoðina. Hæsta mögulega upphæð einstaklings er rúmlega 53.000 krón- ur á mánuði. Ef einstaklingur hefur einhverjar tekjur þá dragast þær frá, en það sem snýr að bömum eins og t.d. meðlag, bamabætur eða bama- bótaauki kemur ekki til frádráttar. Ef um er að ræða hjón eða sambýlisfólk þá fara bætumar hæst í 96.000 krón- ur á mánuði. Lára Bjömsdóttir hjá Félagsmálastofnun reiknar með að í ár fari heildarupphæðin upp í 730 milljónir. En hvað um svindl? Lára Bjömsdóttir: „Það era auðvitað alltaf einhver dæmi um það í öllum kerfum að fólk reyni að fara framhjá þeim, en við höfum alveg ákveðin farveg sem slík mál fara í. Ef fólk verður uppvíst að þessu þá er því vísað til yfirmanns fjölskyldudeildar á fund með lögfræðingum okkar. Og fólk er kallað til viðtals hér og ef okkur þykir ástæða til þá er það kraf- ið um endurgreiðslu. Stundum stafar þetta af miskilningi. Menn hafa kannski ekki fengið upplýsingar eða að menn telja að það sé allt í lagi að vera með tryggingabætur og fá líka aðstoð hér. Þetta eru ekki háar upp- hæðir og ef um misskilning er að ræða þá kemur það fyrir að við telj- um réttlætanlegt að láta málið niður falla. En í alvarlegri málum þá höf- um við vísað þeim til rannsóknarlög- reglu. Þannig að þetta er metið í raun og vera í hvert sinn. Og auðvitað er það mjög erfitt og leiðinlegt þegar slíkt kemur upp. Eftirlitsaðili hjá okkur er fjármála- og rekstrardeildin sem gerir tékk á málum en það getur auðvitað alltaf eitthvað farið fram- hjá, en það á ekki að vera mikið um þetta nema menn séu vísvitandi að blekkja og það er nátlúralega lítill hluti af þeim aragrúa sem hingað kemur”. Atvinnuleysisbætur svindlaðar út Margrét Tómasdóttir hjá Atvinnu- leysistryggingasjóði segir það hafa aukist mjög á þessu ári að fólk væri að reyna að komast framhjá kerfinu. „Það eru örugglega um 20 manns á þessu ári sem hafa raunveralega við- urkennt það. Þetta er þá bara fólk sem er í launavinnu sem er borguð öll gjöld af, samhliða því að vera á atvinnuleysisbótum.” En era það ekki bara mistök sem valda þessu? „Nei, þetta eru ekki bara mistök. Það era alls kyns skýr- ingar í gangi. Fólk heldur að ef það vinnur á kvöldin eða um helgar þá komi engum það við og heldur að það sé bara atvinnulaust á milli 8 og 5. Og svo er það af því að þetta var svo lítil vinna og skipti ekki neinu máli. Svo byrjar fólk í sumum tilfell- um að vinna en fær ekki útborgað fyrr en eftir mánuð og spyr því sjálft sig að því á hveiju þau eigi að lifa þangað til. Þannig að það era margs konar skýringar sem koma. Þetta hefur aukist og ég held að þetta sé farið að skipta einhverjum tugum til- fella”. Era þetta háar upphæðir sem fólkið er að ná út úr kerfinu með þessum hætti? „Menn hafa orðið uppvísir af því að hafa verið á atvinnuleysisbót- um í nokkur ár samhliða því að vera í vinnu og þá með rekstur. Þannig að það er komið yfir milljón kannski hjá einum einstaklingi sem þá er gert að endurgreiða allt að tvöfalt þeirri upphæð sem hann hefur fengið greiddar með því að gefa rangar upp- lýsingar. Og það hefur verið þó nokkuð um það að fólk sé kært til rannsóknarlögreglunnar af sjóðnum eftir því hvers eðlis brotið er. Að megninu til era þau tilvik sem upp hafa komið á þessu ári komin til vegna upphringinga frá fólki sem bara sættir sig ekki við það lengur að horfa upp á þetta. Við höfum líka fengið upplýsingar frá skattinum, vegna þess að atvinnuleysisbætur era nú orðnar staðgreiðsluskyldar en Ung kona, sem ekki vill íata nafns síns getið, viðurkennir að hafa frestað því að segja sig af atvinnuleysisbótum í fimm mánuði. „Ég var á atvinnuleysisbótum og fékk þar um 22.000 krónur á hálfsmánaðarfresti. Síðan skráði ég mig í Háskólann og það liðu fimm mánuðir þar til ég sagði mig af atvinnuleysisbótum.” Spurð að því hvort þetta hafi verið alveg nauð- synlegt sagði hún: „Annars hefði ég aldrei gert þetta. Maðurinn minn var atvinnulaus á þess- um tíma. Við eigum tvær dætuf og við vorum að deyja.” Prestur aðstoðar vora það ekki áður. Þetta auðveldar okkur að sjá það ef að fólk er að vinna einhversstaðar og greiðir þar kannski skatta á sama tíma og það er að þiggja atvinnuleysisbætur,” segir Margrét. Skúli Eggert Þórðarson, skattrann- sóknarstjóri segir að þau hafi haft einhver afskipti af atvinnurekendum sem eru með fólk í svartri vinnu og að í einhverjum tilfellum sé það fólk líka á atvinnuleysisbótum. Skúli Eggert: „Atvinnuleysistrygginga- sjóður hefur komið með mjög at- hyglisverðar ábendingar til okkar sem reynst hafa á rökum reistar. Þá hafa þeir sent okkur bréf og vakið at- hygli á tilteknum fyrirtækjum eða einstaklingum. Það er mikið samstarf þama á milli þó ekki sé það beint ná- ið en við höfum hist á fundum og samstarfið hefur verið árangursríkt.” Þegar Skúli Eggert var spurður að því hvort hann teldi skattsvik hafa minnkað frá því árið 1992 þegar áætlað var að 11 milljarðar væru sviknir undan skatti árlega, svaraði hann því til að hann hefði engar for- sendur til að fullyrða hvort skattsvik hefðu aukist eða dregist saman. Hverjir svindla? Margrét Tómasdóttir: „í langflestum tilfellum eru þetta einstaklingar sem koma inn sem launamenn en hafa kannski jafnhliða því að vinna hjá öðram verið með einhvem rekstur en láta ekkert vita af því þegar þeir skrá sig og halda þeirn rekstri bara áfram þannig að þeir eru í raun ekkert at- vinnulausir. Þetta er svona smárekst- ur sem er nú samt í sumum tilvikum ansi mikill.” Lára Bjömsdóttir segir FR ekki hafa skoðað það hvort ákveðnir hópar umfram aðra séu uppvísir að svindl- inu: „Við vitum það að í öllum kerf- um, hversu góð og pottþétt þau era, t.d. í skattkerfinu og félagsmálakerf- inu þá eru alltaf einhverjir sem verð- ur hált á hinni mjóu braut. En það hefur verið okkar skoðun að menn eigi ekki að byggja kerfið upp frá því að það séu einhverjir sem svindla heldur alveg öfugt því almennt eru menn heiðarlegir og segja rétt og satt frá. Svo er heimurinn að breytast, við vitum það. Þegar ffkniefni og annað er til staðar þá brestur siðferð- iskenndin”. Blóðsugur Tryggingastofnunur; Læknar? „Tryggingastofnun hefur tvenns kon- ar kúnna”, segir heimildarmaður Vikublaðsins innan Tryggingastofn- unar ríkisins. „Annars vegar erum það við öll sem fáum niðurgreidd lyf og lækniskostnað, fæðingarorlof og slíkt og hins vegar eru það sérfræð- ingamir. Það era lyfjafræðingamir, sérfræðilæknamir, heilsugæslulækn- amir og sjúkraþjálfaramir. Fagfólk, sem er kannski að hætta í samnihg- um og reynir skiljanlega að ná sem mestu. Þarna er eitthvað sem meira mætti hugsa um og þama er kannski frekar hægt að spara.” En það er ýmislegt í kerfinu sem beinlínis ýtir undir að fólk fari fram- hjá því. Þannig nefnir viðmælandi okkar hjá Tryggingastofnun muninn á því að vera einhleypur öryrki og svo aftur giftur öryrki eða í sambúð. „Hér er dæmi: Maður sem er ein- hleypur getur farið upp í 60 - 70.000 krónur með öllu. Svo hittir hann

x

Vikublaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vikublaðið
https://timarit.is/publication/310

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.