Frjáls þjóð - 12.07.1958, Page 3

i
fnjáls
þjóö
AFGREIÐSLA:
INGÓLFSSTRÆTI 8
SlMI 19985
PÓSTHÓLF 1419
cJ^au^arclaginn !2. jil(í 1958
Útgefandi:
ÞjóÖvarnarfloklcur Islands,
Ritstjóri:
Jón Hélgason, sínii 1-6169,
Framkvæmdarst jóri:
__Jón A. Guómundsson.
Áskriftagjald kr. 7.50 á mdnuði.
kr. 90 á ári.
Verð í lausasölu kr. 2.00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
_______________________________________________3
3*aul líessnt»s«*irivh :
Við fermingu barna í Braftahlið
1‘ííi* sem fyrniöi h|ú Eiríkair rauði, eiga
|
i
1
|
|
j
I
í-
I
i
\
l
!
P
ir
grænlenzkir bændur mi 5ÖÖ0 fjtir.
Hermsfiig, leppmennska
og hlutleysi
TJrottflutningur erlends
hers af íslandi og end-
urreisn íslenzkrar hlutleys-
isstefnu, þ. e. a. s. fráhvarf
frá þeirri utanríkisstefnu,
sem fyrrverandi og núver-
andi ríkisstgórn hafa fylgt,
er enn á ný nokkuð á dag-
skrá á málþingum. Stuðn-
ingsmenn þeirrar stefnu —
og henni fylgir að sjálfsögðu
þetta blað — komast fljót-
lega að raun um, að ekki er
vant málefnalegra raka til
að sannfæra menn um rétt-
mæti hennar. Á kjarnorku-
og eldflaugaöld væri herseta
5 þúsund dáta á Keflavíkur-
flugvelli nánast orðin hláleg
skrýtla — ef henni fylgdi
ekki sú alvara, að einmitt
dvöl þeirra kallar tortíming-
arhættu yfir meginþorra ís-
lenzku þjóðarinnar. Og ekki
skortir síður rök, ef rætt er
um efnahagsleg og siðferði-
leg áhrif hersetunnar, og
gerist ekki þörf að orðlengja
um þau atriði að sinni.
★
’IT'n hvað er það þá, sem
veldur því, að ekki hef-
ur tekizt að hrinda fram til
sigurs stefnu, sem jafnauð-
velt er að finna gild og góð
rök? Höfuðnauðsyn er, að
allir fylgismenn stefnunnar
geri sér það atriði Ijóst, og
jafnframt, hvað til þess þarf,
að breyting megi á verða.
Sigur hernámsstefnunn-
ar á Islandi til þessa dags er
þannig fenginn, að tæplega
verður sagt, að ástæða sé til
fyrir fylgismenn hennar að
bera höfuðið hátt. Leikurinn
hefur sannarlega verið ójafn.
Allir vita, að þeir stjórn-
málaforingjar og flokkar,
sem ábyrgð bera á herset-
unni, hafa frá upphafi tekið
afstöðu til þess máls frá
annarlegu og ósæmilegu
sjónarmiði. Þeir hafa þá al-
geru sérstöðu meðal þjóða
Atlantsháfsbandalagsins ’ að
hafa haft svonefndar varnir
þjóðar sinnar að féþúfu.
Fjárhæðina má nefna —
gjaldeyristekjur af hermang-
inu nema um 2000 milljón-
um íslenzkra króna síðan
1951. Fyrir þessar sakir
skortir núverandi og fyrr-
verandi valdamenn á íslandi
í rauninni allan siðferðileg-
an rétt til að taka þátt í mál-
efnalegum umræðum um
hersetu í landinu. Hitt er svo
annað mál, að áhrif hins illa
fengna gróða á íslenzkt efna-
hagslíf hafa orðið önnur og
verri en hina skammsýnu
stjórnmálamenn mun hafa
órað fyrir í öndverðu.
★
arna hefur verið og er að
finna skýringuna á veldi
hernámsstefnunnar á fs-
landi. Allir núverandi þing-
flokkar bera ábyrgð á því,
að stórfé hefur verið og er
þegið fyrir, að erlendur her
situr í landinu. Einn þeirra,
sem nú kallar sig „Alþýðu-
bandalag“, hefur að vísu
óneitanlega nokkra sér-
stöðu. Annars vegar hefur
hann þótzt vera andvígur
hernámsstefnunni, en tekið
þó síðustu tvö árin fullan
þátt í framkvæmd hennar
með því að láta ráðherra
sína vinna það til stólanna að
samþykkja áframhaldandi
hersetu og þiggja milljóna-
framlög fyrir, en það athæfi
flokksins er mesta tilræði,
sem málstað hernámsand-
stæðinga hefur verið sýnt til
þessa dags. Hins vegar er
svo flokkurinn í öllu dagfari
algert handbendi annars
þeirra stórvelda, sem nú
togast á um heimsyfirráð, og
nýtur beins og óbeins styrks
þess heimsveldis eins og aðr-
ir slíkir flokkar. Allt tal full-
trúa slíks flokks um her-
námsandstöðu og hlutleysi
hlýtur því að hljóma í eyrum
meginþorra landsmanna eins
og fölsk nóta j tónvei'ki.
* _
g þá er komið að siðari
spurningunni: Hvað þai'f
til, að stefnuhvörf megi verða
í þessu vandamáli? Ef við
lítum til hlutlausra þjóða
úti um heim, svo sem íra,
Svía, Svisslendinga eða Ind-
verja, sjáum við, að hlutleys-
isstefna þessara þjóða er boi’-
in uppi af stjórnmálaflokk-
um og foringjum, sem ekki
eru á mála hjá erlendum
stórveldum. Frumskilyrði
þess, að sama stefna megi á
ný verða ofan á á íslandi, er
að sjálfsögðu, að nægilega
öílug stjórnmálasamtök öðl-
ist þann siðferðisstyrk og
temji sér þá sjálfsafneituix,
sem þarf til að standa sjálf-
stæð og óháð frammi fyrir á-
gengum erlendum stórveld-
um. Hins vegar er að sjálf-
‘sögðu engin von til, að úr
rætist, meðan allir íslenzkir
þingflokkar, sem til vaida
komast, gerast samsekir um
að þiggja fé fyrir hersetu í
landinu og njóta sjálflr fvíð-
inda fyrir, — og eini þing-
flokkurinn, sem í orði kveðnu
er andvígur hernámsstefnu
og fylgijandi hlutleysi, er
leppflokkur erlends stór-
veldis.
★
A ðeins ein tilraun hefur
verið gerð hér á landi
til að stofna stjórmnálasam-
tök, sem fær væru um að
knýja fram sjálfstæða, ís-
lenzka utani’íkisstefnu. Sú
tilraun var gerð með stofn-
un Þjóðvarnarflokks íslands.
Allir landsmenn muna, hve
/ augum sóknarbarna
sinna í Narssaq á Grœn-
landi er séra GERTH
EGEDE spámaður og mikils
metinn, enda er hann af
œtt Norðmannsins ANDR-
ÉSAR OLSENS, en það er
þar um slóðir nœstum jafn-
gildi aðalstignar i öðrum
löndum. í eftirfarandi grein
srgir danskur hlaðamaður
frá þvi, er séra Egede bauð
konum að vera viðstaddur
fermingu fimm barna í
Kagssiarssuk. Fyrir hér um
bil þúsund árum bjó á þeim
sama stað Eiríkur hinn
rauði, og þar hét þá í
BRATTAHLÍÐ.
Eftir sex stunda siglingu
náum við ákvörðunarstað. Það
er langt milli bátsferðanna til
Brattahlíðar, en þó hafa íbú-
arnir þar haft gleggra auga en
nokkrir aðrir á þessari stærstu
eyju í heimi fyrir háttum
hvítra manna. Hinum megin
við fjörðinn sér á ljósgráa
rönd, það er flugvöllurinn í
amerísku herstöðinni Bluie
West 1, Narssarssuaq, þar sem
fyrir fáum ái'um voru saman
komnir kringum 2500 ein-
kennisklæddir Kanar, en nú
eru þar aðeins þyrpingar af
yfirgefnum hei’mannaskálum
og um fjörutíu manna starfs-
lið eftir.
Við skyggnumst um ofur-
lítið og komum þá auga á
þorpið. Fram á milli tuttugu
lágreistra timburhúsa, sem
máluð eru í rauðum, hvítum
og bláum lit, kemur flokkur
íslenzkra hesta stökkvandi
með svarthærða drengi á baki,
klædda hvítum úlpum. Eftir
þeim renna skozkir fjárhund-
ar, og á eftir þeim koma smá-
telpur með langar fléttur og
smádrengir með svört lömb á
öxlinni, en síðast fara hinir
fulloi'ðnu. Það er skyggnzt um
og veifað og hrópað á klöpp-
unuin, sem þarna koma í
bryggju stað. Fólkið heilsar
spámanninum.
Séra Egede tekur í hendur
manna og þúar alla. Börnin
skjótum og miklum árangri
þau samtök náðu í upphafi,
og enn fremur er þeim í
fersku minni, hvernig gömlu
flokkunum tókst með ein-
staklega ódrengilegum og ó-
heiðai’legum vinnubrögðum
að hefta sókn flokksins, ein-
mitt á þeim tíma, er mest
á reið í sjálfstæðismálinu.
Árangurinn af því óþurftai’-
verki blasir síðan við öllum
hernámsandstæðingum. Þeir
verða að minnast þess, að
vilji þeir í alvöru vinna
stefnu sinni gagn, geta þeir
það aðeins með einu móti:
með því að taka upp þráðinn
á ný og efla þau stjórnmála-
samtök, sem ein geta borið
sjálfstæða íslenzka utanríkis-
stefnu fram til sigurs.
bera ferðatöskuna hans með
hempunni, er hann stikar upp
sjávarkambinn að kirkjunni
og heilsar kristinfræðikennar-
anum, John Joelsen. Nú á að
hlusta á fréttirnir frá nýju út-
varpsstöðinni í Góðvon, fyi’st
á grænlenzku, síðan á dönsku.
En fréttalestui’inn heyrist illa,
og alls staðar þrýsta menn
eyrunum upp að hátalaranum.
Þá er auðveldara að ná sendi-
stöðinni í Narssarssuaq, sem
útvarpar allan daginn í sí-
bylju amerískum dægui’lög-
um.
Fyrsta kirkja á
Grcenlandi.
Kristinfræðikennarinn er
afsprengi nútímans á Græn-
landi. Hann er menntaður í
Góðvon, en síðas sendur suður
á bóginn til að koma lagi á
skólann. Andlitið á honum er
sem skorið út í rekavið. Hann
reynir m^ög til að tala rétta
og góða dönsku, en tekst það
aðeins miðlungi vel. Við höld-
um inn í miðbæinn að rauð-
máluðu, skálabyggðu húsi með
ofui’litlum turni. Suðurendi
þess er kirkja, norðurendinn
skólastofa, þar sem 26 börn-
um frá 7 til 14 ára er kennd
danska og gi'ænlenzka. í sam-
bandi við bai’nafjöldann má
geta þess, að íbúar eru þarna
alls 78. Fæðingatalan hækkar,
en barnadauði fer minnkandi.
— Þetta er ekki fyrsta
kirkjan hér, segir kennarinn
og bendir til skýringar á um-
girta steinahrúgu skammt frá.
Þegar nær er komið, greinir
maður þarna grunn undan
stóru steinhúsi og í kring tals-
vert af löngum graníthellum.
Þai’na stóð fyrsta kristna
kirkjan á Grænlandi. Sagan
segir, að Leifur heppni hafi
eftir för sína til Vínlands árið
1000 snúið heim á stórbýli
föður síns í Brattahlíð. Með
sér um box'ð hafði hann munk
nokkurn. Og svo mikil voru
áhrif hans, að Eiríkur rauði,
sem þó var óforbetranlegur
heiðingi, vogaði ekki að berj-
ast gegn hinni nýju trú. Kona
Eiriks snerist til kristinnar
trúar og skildi við mann sinn,
en var þó kyrr á staðnum og
reisti hina fyrstu kii'kju.
Ummerkin um 500 ára bú-
setu norrænna manna eru
margvísleg. Rústir af gripa-
húsum sýna, að afkomendur
Eiríks héldu hesta, kýr og
kindur eins og á dönskum
herragarði, og í þá daga hefur
áreiðanlega verið jafnmann-
margt á þessum stað og hú er.
Fiskimenn gerast
bœndur.
Þessar hugleiðingar um
leifar fyrri alda verða ekki
lengri, þvi að allt í einu gell-
ur við hjólhestabjalla, og
yngsti sonur Lars Motzfeldts
hreppstjóra kemur þeysandi
eftir einu götunni í Brattahlíð.
Reiðhjólið er mikið óhófs-
merki, og reyndar er heimilið
í tölu hinna efnuðustu á
Grænlandi. Sauðfjárbóndinn
Otto Frederiksen reisti sér bæ
þarna ásamt konu sinni, Elísa-
betu, árið 1924, og þau reyndu
með hjálp annarra nýbýlinga
að gera bændur úr fiskimönn-
unum og nytja gæði landsins.
Það kom í Ijós, að umhverfið
var vel fallið til sauðfjárrækt-
ar, og tilraunin tókst. Ottó
gamli dó í fyrra, virtur og
dáður. Hann ól upp fjóra syni,
og þeir eiga nú bróðurpártinn
af þeim 5000 fjár, sem býlinu
tílheyra. Lífsbaráttan er höi’ð.
Féð gengur úti og leitar sér
beitar á landssvæði, sem er
stærra en Láland að flatar-
máli (ca. 1400 km2). Græn-
lendingar smala fcnu í rétt
tvisvar á ári, til mörkunar og
rúnings á vorin og til slátrun-
ar á haustin. Harðir vetur geta
höggvið stór skörð í stofninn,
og því hafa bændurnir byggt
sér fjárhús, en sumartíminn
fer í að rækta hafra, baunir og
kartöflur á grýttum akui’-
bleðlum, sem varla eru stærri
en vasaklútar, og veiða smá-
fiska í firðinum og þurrka, en
það er fjörefnaríkt fóðui’, og
fénu þykir það mesta sælgæti.
Á þennan hátt geta stærstu
fjárbændurnir haft allt að 20
þús. danskar kr. í tekjur á ári,
og þótt mai’gt af yngra fólk-
inu leiti til bæjanna, er það
þó önnur kynslóðin og hin
þriðja, sem nú rýr sauðféð.
Gatan litla er stolt bæjar-
ins og jafnframt ofurlítið
dæmi um afstöðu Grænlend-
inga til samfélagsins. Ómai'k-
að fé er dregið í sameiginleg-
an dilk, síðan er hjálpazt að
við rúningu þess og sláti'un,
og arðurinn af þessu rennur í
nokkurs konar hreppssjóð, er
meðal annars hefur staðið
straum af götulagningunni.
í 21 stigs hita
Séra Egede er snemma á
ferli, og sti’ax klukkan 8,45
hringir kennarinn borgarana
til messu'með gamalli skips-
klukku. Það er glampandi sól-
skin, og hitinn er með mesta
móti, 21 stig. Allir hraða sér
til fermingarinnar, búnir
spai’ifötum, og sumir hafa
gengið upp undir 10 km veg.
Dyrnar inn í skólastofuna eru
opnaðar, svo að allir komist
fyrir, því að hvert mannsbai’n
er komið til kirkju. Guðsþjón-
ustan fer fram eingöngu á
grænlenzku, því að einungis
presturinn, hreppstjórinn og
kennax’inn skilja dönsku.
Fermingarbörnunum fimm,
sem hafa verið í þrjár vikur í
Narssaq til fræðslu hjá sókn-
arprestinum, er komið fyrir á
bekkjum í kii’kjuganginum,
alveg eins og í Danmörku. En
klæðnaðurinn er ekki alveg
Framh. á 4. síðu.