Frjáls þjóð - 02.04.1960, Blaðsíða 3

frjáls þjóð
Tjtgeíandi: Þjóðvarnarflokkiir Islands.
Rit.stjórn annast: Jón úr Vör Jónsson. ábm.
Gils GuOnmndsson.
Framkvæmdastjóri: Ingiberg J. Hannesson.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 8. — Simi 19985. — Fósthólf 1-419.
Askriftarg. kr. 9.00 á mán. Árgj. kr. 108, í lausas. kr. 3.00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Herleiðing vinstri manna
Þegar litið er til baka yfir íslenzka stjórnmálasögu síðari
ára, hljóta að vekja sérstaka athygli þau örlög, sem
búin hafa verið vinstri sinnuðum kjósendum. Heita má, að
vegferð þeirra hafi nú urn hríð verið samfelld eyðimerkur-
ganga. Að vísu hafa verið reyndar^’msar leiðir til að fj'lkja
3iði vinstra megin, en árangurinn hefur orðið næsta bág-
borinn. Afleiðingin er sú, að hægrisinnaður flokkur pen-
ingamanna hefur náð óeðlilega miklu fylgi og lengi haft
meiri áhrif á þjóðmálaþróunina en nokkur annar.
Um eitt skeið var Alþýðuflokkurinn helzta von róttækra
vinstri manna, en það er gömul saga. Nú stendur sá flökkur
eða forysta hans við hlið íhaldsins, og keppir við það um
hægrafylgið. Margir vinstri menn hafa fyrr og síðar lagt
Framsóknarflokknum lið, en jafnan átt við ramman reip
að draga, þar sem voru hin sterku öfl áfturhalds og her-
mangs innan flokksins. Tilraun Héðins ValdimarssOnar og
fleiri til að sameina verkalýðsflokkana í öflugri sósíaliskri
lýðræðisfylkingu heppnaðist ekki, þar eð línukommúnistum
tókst að ná yfirráðum í Sósíalistaflokknum og halda þeim
fram á þennan dag. Sömu örlög hlaut tilraun Hannibals
Valdimarssonar og félaga hans, er þeir gengu til samstarfs
við kommúnista um stofnun Alþýðubandalagsins. Það hefur
ekki orðið sá vettvangur, þar sem vinstri menn gátu sam-
einast i voldugri fylkingu, af þeirri einföldu ástæðu, að
Moskvutrúarmenn höfðu þar frá upphafi bæði tögl og
hagldir og réðu mestu um starfsaðferðir og stefnu. — Um
Þjóðvarnarflokkinn er það að segja, að honum hefur ekki
tekizt að safna undir sitt merki nema mjög takmörkuðum
hópi vinstri sinnaðra kjósenda, og þvi skort bolmagn til að
verða sú brjóstvörn gegn íhaldi og hernámi, sem nauðsyn-
leg er.
Höfuðmein íslenzkra stjórnmála er enn sem fyrr það,
að hér er ekki til öflugur, þjóðhollur og stefnufastur
vinstriflokkur, búinn öllum skilyrðum til að fylkja undir
merki sitt þorra alþýðufólks og menntamanna. Oft hefur
þörfin fyrir slíkan flokk verið brýn, en aldrei meiri en nú,
þegar mæta þarf ákafri sókn afturhaldsins með ríkisvaldið
að bakhjarli.
■VTmsir töldu, að innan Sósíalistaflokksins væri vaxandi
skilningur ó því, að eina færa leiðin til að koma hér
upp öflugum og róttækum íslenzkum stjórnhiálasamtökum,
væri sú, að dýrkendur kreddubiindins kommúnisma kæmu
þar hvergi nærri. Þess vegna var frétta af, nýioknu þingi
Sósíahstaflokksins beðið með nokkurri forvitni. Lýðræðis-
sinnaðir sósíalistar innan flokksins höfðu að þessu sinni
tækifæri til að láta koma tii uppgjörs við kreddumennina
að 'bjarga samtökum sínum úf langvinpri herleiðingu. En
þeir létu það ógert. Brynjólfur Bjarnason og félagar hans
fóru þar með sigur af hólmi.
Sósíalistaflokkurinn eggjar nú vinstri menn lögeggjan
að sameinast undir merkjum hans og Alþýðubandalagsins
til baráttu gegn hægri öflunum og ríkisstjórn þeirra. Vissu-
lega er engin nauðsyn brýnni í íslenzkum stjórnmáium en
öfJugur vinstri flokkur, sem fær sé um að taka upp bar-
áttu fyrir bættu stjórnarfari í landinu og leiða hana til
sigurs. En Jýðræðissinnar innan SósíalistafJokksins verða
að slviJja það, að flokkur eða fJokkasamsteypa, þar sem
kommúnistar eru einhvers ráðandi, vinnur aldrei tiltrú
fjöldans og er í eðii sínu allsendis ófær um að gegna því
hlutverki, sem róttækut', íslenzkur flokkur einn getur gert.
Hve lengi ætla vinstri menn að dreifa kröftunum og láta
halda sér i herleiðingu? Sú spurning er áleitnari nú en
nokkru sinni fyrr. Þjóðvarnarflokkui'inn tjáir sig reiðu-
búinn til að draga strik yfir gamlar væringar og ágreining
um minni háttar atriði, ef verða mætti til að flýta fyrir
þeirri þróun, sem verður að eiga sér stað og hlýtur að
koma, fyrr eða siðar. Hann hefur jafnan lýst sig fúsan til
þess að eiga aðild að myndun nýrra stjórnmálasamtaka,
sem hefðu skilytði til að halda á lofti merki róttækrar vinstri
stefnu af fullum myndugleik. Innan slíkra samtaka mun
menn að sjálfsögðu greina á um ýmis atriði, en því aðeins
getur vinstri flokkur orðið öflugur og áhrifaríkur, að hann
sé óháður erlendu valdi. Honum má hvorki fylgja grýla
kommúnismans né fjötrar hernámsstefnunnar. En takizt
að mynda á breiðum grundvelli flokk, sem er laus við þessa
höfuðannmarka, bíður hans mikil framtíð.
Eldlands og Islands
Dr. Björn Sigfússon:
Fjárbúamunur
Við verðum sælli, íslend-
ingar, við að hugsa hlýtt til
aumari landa en við eigum.
Það hitar á þorra að hugsa til
fjarlægari báginda með Jón-
asi:1
Þar er eí nema eldur og ís,
allt í h .. . brennur og frýs.
Frá bernsku höfum við
margir kjörið Grænland og
Eldland til að aumka og vor-
kennt eirrauðu stríplingunum
þar syðra, þangað til þeir dóu
út eða hurfu í Andesfjöll af
feimni. Enn er þar talsvert um
jökla á fjöllum. Vestangarr-
inn mæðir mjög á suðurenda
Ameríku. Þar er fjallgarður
þessi siginn svo í sjó. að vatn-
ar í miðjai' hlíðar og ekkert
er undirlendi lengur. Sé ekki
súld eða slydda, er það af því,
að hann er að skella á með
rok í staðinn og lengstum er
ekki hundi út sigandi fyrir
rigningu. Þannig lýsa menn
kjarri klæddri suðvestur-
strönd Eldlands og tilheyrandi
smáeyjum, og una þar ekki
óneyddir nema vitaverðir.
Austan fjalla tekur við
beitiland með hér um bil
frostlausri veðráttu árið um
kring bæði á Eldlandi sjálfu
og um Austursléttuna miklu
norðan Magellansunds, en hún
er sneið, sem Chile á sunn-
an af hinni argentínsku Pata-
góníu. Argentína á jafnstóra
sneið austan af Eldlandi, og
fellur hún utan greinar minn-
ar. En ég ræði hér eft-r urn
Magellanfylki allt, sem er
dálítið stærra en ísland og
liggur að einum þriðja á Eld-
landi. Þetta er svðsta land-
stjórnarumdæmi í Chile.
Höfuðstaður fylkis og mið-
stöð alls, sem hrærist, er Sand-
eyri, Punkta Arenas á
spænsku landsmanna, ný-
tízkulegui' 45 þúsunda bær á
miðri norðurströnd hins 550
km langa Magellansunds, sem
er skipaleið milli Atlantshafs
og' Kyrrahafs. Veðrátta á
Sandeyri er hóti mildai'i á vetr-
um en er í Vestmannaeyjum
og sumarhiti sami og í Reykja-
vík, en sólfar oft meira. Regn-
belti fjallanna nær ekki alveg
að borginni.
Hvað kjósa lesenaur að vita
um þetta fylki rneð íslenzkt
veðui’far? Eigum við að skaða
nánar sameiginleg auðkenni
lands og sameiginlegar rán-
yrkjuaðfei’ðir tveggja mikilla
sauðfjárþjóða? Hugsa um
beitai’þol og á hvorum staðn-
um kind þarf rýmra land?
Ekki er rúm til þess ahs í
blaðinu. Og það sparar rúm að
taka fram strax, að við þurf-
um ekkert að læra af Eldlend-
ingum í búfræði, en erum
skyldir að játa, að hinn kapí-
talski rekstur fjárbúa þar er
miklu háþróaðri en hér hefur
þekkzt, og við skulum hætta
að aumka þá.
Frá Sandeyi’i má aka um
öldótt land eða slétt og kollótt-
ar hæðir, sem skriðjöklar ís-
aldar hafa heflað, norður til
Puerto Natales, sem er menn-
ingárlítil hafnai'stöð, Kyrra-
hafsmegin, og nýtur veður-
blíðu allt árið. Láglendi þetta
austan fjalls væri ágætt til
margvíslegs búskapar og xnun
ekki vera minna en allar
byggðir á Suðurlandi og kring
um Faxaflóa, en auk þess eru
ískógóttu, tindafjöllin, sem
enginn notar til neins. Víða
mætti i’ækta þarna korn með
sama árangi’i og austan fjalis í
Noregi og jafnvel hveiti bregzt
ekki mjög (hætta á haust-
frostum engin).
Eldland er varla miklu lak-
ara fyrir fé en Austursléttan,
en meðalhiti sumarmánaðanna
lágur, sífelldir næðingar og
landið óblómlegt. Til eru væn-
ir beykiskógar. Hm grýtta
slétta er mikinn hluta árs eins
og sviðin væri ,en með gras-
toppum hér og hvar.
Um gi'óðui’far og einkura.
með tilliti til tegundaflutn-
ings þaðan til íslands má
vitna til Sturlu Friðriksson-
ar grasafræðings í Ársriti
skógræktarfélagsins 1952.
Öll eru landsvæði þessi
óræktuð og fábyggð. Þrátt fvr-
ir öi'an innflutning hvítra
manna í nokkra mannsaldra
og eigi sízt um miðju 20. ald-
ar, er hið ágæta Mageilan-
fylki stórum fámennara en ís-
land.
Nautgi'iparækt, akuryrkja,
skógarhögg og fiskveiðar
landsmanna eru miðuð við
heimalandsnotkunina eina og
þurfa lítillar frásagnaf. Sama
er að segja um rafvirkjanir
og námugröft, þótt miklu hafi
ráðið um myndun borga í
landinu á tímabili. En merk-
ustu útflutningsvörur eru
sauðfjárafurðir, og hefur kapp
verið' lagt á ullarframleiðsl-
una.
Smábænda- og veiðimanna-
stéttin, sem kom fótum und-
ir þessar byggðir á 19. öld og
var mun íneir kynjuð frá
Júgóslavíu, Skotlandi, Wales
og víðar úr Evrópu en úr C.hile
sjálfu, hlaut að lifa af fram-
leiðslu sinni sjálf, en skorti
bolmagn til stórfyrirtækja og
einbeitingar að útflutnings-
framleiðslunixi. Til þess að
valda því hlutvei’ki voru
mynduð hlutafélög með er-
lendu fjái’magni, sem komst
síðar a. m. 1. í hendur manna
í höfuðstað Chilerikis, sem
hlóð undir félögin með séi’-
leyfum og hagstæðri land-
leigu. og skal þess getið bet-
ur.
Alls ekki samyrkjubú
— og þó?
Fjárjarðir í Magellanfylki
hafa þá stærð, sem Rússar
mæla með nú fyrir samyrkju-
bú á gresjum sínum. En þessu
kom amerisk hugsjón í verk
miklu fyrr í gósenlandinu
norður af Sandeyri. Það var
1901, að til valda kom sú
Chilestjórn, sem sagði, að all-
ir bændur á leigulitlum ríkis-
jörðum þarna syðra m.ættu til
að verða sjálfstætt fólk, og
auglýsti allar jarðir til sölu.
Salan fór fram noi’ður í höfuð-
stað landsins og í stórslumpum
til hæstbjóðanda, og var ábú-
endum sagt, að ef þeir væxu
ekki tilbúnir að kaupa og
greiða (stjórnin þurfti pon-
inga), gætu þeir eins keypt
býlin seinna af hlutafélögun-
um, sem af ríkhiu hefð'u
keypt; lifi fijjáls samkeppni.
Árin 1903—06 seldi ríkið
þannig um 4.400 þús. ekrur
eða 1650 ferkílómetra af
grónu landi í þessum hluta
fylkisins einum, og í stað 3
shillinga meðalvei’ðs á ekru
til að byi’ja með voru félögin
komin 1907 upp í 10 shillinga
meðalvei’ð á ekru (umreikn-
að í enskt gengi; gengisfall
varð í Chile á meðan). Þeir
vildu raunar heldur eiga land
en selja það ábúendum íyrir
það verð. Aðeins liðlega 20
munu þeir bændur hafa vei’ið
á svæðinu, sem náðu ábýlum
sinum til eignar á þessu ára-
bili. Og verðbólga þjáði»þá.
Flestum öðrum þótti létttaær-
ara að ráða sig lausamenn í
ýmsa atvinnu.
Fimm hlutafélög, sem enn.
eru að starfi og eiga lönd víð-
ar en þetta (m. a. á leigu frá
ríkinu, mest af Eldlandsslétt-
unni), náðu þá eða síðar und-
ir sig nær öllu landi, sem hag-
bezt var. Þau lögðu niður
fjölskylduábýlin og samein-
uðu þau í stærri og stærri býli
með mikla f járfesting í húsum
og vegum og áberandi ofbeit
í mílnafjarlægð út frá hvei’ju
stórbýli. Tvö af félögunum
áttu þegar 1906 rúma 5/9 af
öllu sauðfé'fylkisins. Svo í’ót-
tæk var sameiningin, semx
auðfélögin framkvæmdu, að
í 50 ár hefur hún sett sinr*
svip á alla hagþi'óun landbún-
aðar. félagsmál og stjórnmál
landshlutans.1) Eftir geysi-
hraða fjárfjölgun um alda-
mótin stóð sauðfjártala nokk-
uð í stað, með tilviljunarsveifl-
um einum, frá því eignabylt-
ingin 1903 var hafin og fram
yfir 1930, enda alls ekkert
aukin ræktunin á landi sauð-
jarða og kindum ekkert hey
ætlað. Nú hefur fjölgun sein-
ustu 25 ára numið að jafnaði.
1% á ári og ekki sökum rækt-
unar, heldur gei'nýtingar á
beit, því að tíðari tilfærsla
fjái’hópanna milli girðingar—
hólfa og jafnvel milli. lands-
i) G. J. Butland: Thé humam
geographý of Southern Chile-
London 1957, bls. 61.
Frh. á 4. siðu.
l
Prjáls þjöS — Laugardaginn 2. apríi 1960