Frjáls þjóð - 21.05.1960, Blaðsíða 8

Hellumálið kallað réttarhneyksli
Almenningur á heimtingu á viðunandi skýringu
Gerðardómurinn frægi, sem nefndur er Hellumálið
hefur valcið geysimikla athygli meðal almennmgs síð-
ustu tvær vikurnar, og er um fátt meira rætt. Bæði
■dómurinn og meðferð málsins veldur fólki miklum
heilabrotum, og því er ekki að leyna að sumir hafa
viljað kalla mál þetta réttarhney’ksli. Það er vissulega
hæpið að taka sér í munn svo ákveðnar fullyrðingar,
en hitt er staðreynd að fáist ekki fliótlega viðunandi
skýring frá viðkomandi ráðherrum og hæstaréttar-
dómurum er virðing og álit þessara manna í bráðri
hættu. Afsakanir Mbl. s.l. sunnudag og miðvikudag eru
nánast samhljóða og gefa enga skýringu á alvarlegustu
atriðum málsins.
Málsatvik.
Fyrir tæpum sex árum byggði
Kaupfélagið Þór á Hellu verzl-
unarhús við þjóðveginn austur
ií sveitir í samræmi við staðfest
skipulag Hellukauptúns. Nú á
að koma ný brú og breyta á veg-
inum, svo að verzlunin lendir
úr þjóðbraut. Ingólfur á Hellu
heimtar skaðabætur af ríkinu.
Ráðamennirnir, flokksbræður
Ingólfs, setja þá málið í gerðar-
dóm, sem dæmir Ingólfi háar
skaðabætur en dómararnir fá
57000 kr. í laun.
Málið er afgreitt með for-
gangshraða á undan öllum
j öðrum málum, dómsstigun-
■■ um tveimur er sleppt, en
engar viðunandi skýringar
fásit. Skaðabæturnar eru
dæmdar og greiddar löngu
áður en tjónið verður!
Vantar Ingóif
rekstrarfé ?
Mbl. telur upp sl. sunnudag
(og í styttu formi á miðviku-
dag) fimm röksemdir, sem
hafðar eru eftir fjármálaráðu-
| neytinu, fyrir því að málið-sé
^sett í gerðardóm.
j 1) „Úrslit málsins fengust
miklu fyrr með þessu móti,“
er f yrsta röksemd Gunnars
Thoroddsen, fjármálaráðherra.
;Nú spyr almenningur: Hvað lá
'á? Allir vita, að brú þessi verð-
fram á einum degi — það tekur
Ingólf mánuði og ár að verða
fyrir þvá tjóni,. sem hann fær
nú bætt. Er það nema von, að
fólk spyrji, hvort viðreisn rík-
isstjórnarinnar sé tekin að
sverfa svo að kaupfélaginu á
Hellu, að Ingólfur verði þegar
í stað að fá rekstrarfé?
Gunnar
rökræðir.
2) - „Fyrir gerðardóminum
var fjallað um nákvæmlega1
sömu atriði og gert hefði verið
fyrir hinum reglulegu dóm-1
stólum, það er skaðabótaskyldu
og bótahæð."
Stórmerkilegt. Og hvernig
gat málið litið öðruvísi út? Eða I
á þetta að heita röksemd fyrir
því að gerðardómur væ
heppilegri.
Laugardaginn 21. maí 1960
Síðbúin tillaga
ur ekki tekin í notkun fyrr en
eftir nokkra mánuði, en skaða-
bæturnar eru greiddar út strax.
Og ekki kemur tekjumissirinn
LÍTIÐ FRÉTTABLAÐ
Laugardaginn í 5. viku sumars.
Nýju peninga-
seðlarnir
I sambandi við nýju
peningaseðlana er sú
aðfinnsla almennust
og alvarlegust, að 100
krónu og 1000 krónu
seðlarnir séu svo svip-
aðir á stærð og blæ-
líkir fljótt á litið, að
veruleg hætta geti
verið á misgripum.
Fyrir fáum dögum
var höfundur þess-
ara lína staddur i
mjólkurbúð, þar sem
þrjár stúlkur voru
önnum kafnar við af-
greiðslu. Inn kom
kona, sem sneri sér
að einni afgreiðslu-
stúlkunni og hafði þá
sögu að segja, að hún
hefði fyrir nokkrum
minútum keypt þar
mjólkurvörur og borg- I
að þær með 500 kr. ;
seðli. Þegar heim |
kom, hefði hún þegar
veitt því athygli, að
sér hefði verið gefið
skakkt til baka. I
stað fjögurra hundr-
að króna seðla, hefði
hún fengið þrjá, en
hinn fjórði var þús-
und króna seðill. Af-
greiðslustúlkan var
fljót að leiðrétta mis-
tökin, þreif þúsund
krónurnar af konunni
og fleygði á nf-
greiðsluborðið göml-
um og lúnum hundr-
KrúkaieiA
Þegar ameriski
landherinn hvarf með
hafurtask sitt af
Keflavikurflugvelli,
skildi hann eftir nær
200 jeppa, og voru
margir þeirra nýleg-
ir. Bílar þessir voru
boðnir Sölunefnd
setuliðseigna til
kaups. — Vildi hún
greiða 100 dollara
fyrir jeppann. Þetta
þótti hinum banda-
rísku seljendum smán-
arboð og brugðust
reiðir við. Seldu þeir
Útákast
Isfirðingar hafa
ekki fengið hafra-
graut í langan tíma,
og er ástæðan sú, að
engin hafragrjón hafa
sézt þar í 3 mánuði.
Að vísu mun einn
kaupmáður þar vestra
hafa lumað á nokkr-
um pökkum, sem
hann miðlaði kunn-
ingjum sinum — um
bakdyrnar—en nú er
fokið i öll skjól.
Isfirðingar eru þó
alténd orðnir reynsl-
irnni ríkari um frjálsa
verzlun rlkisstjórnar-
inpar.
að króna seðli. — Það síðan borgaraklædd-
er syo önnur saga, að i um amerískum vallar-
ekki þótti afgreiðslu- starfsmönnum jeppa
stúlkunni taka því að þessa, að minnsta
þakka konunni með kosti hina beztu, og
einu orði fyrir skilvis- Var söluverðið 100
*na- I dollarar og 10 sent!
Upp skal það
Útvarpsstjóri er j nú illa um tima fyrir
höfðingi mikill, þegar þessari hugsjón. En
þvi er að skipta og vill j útvarpsstjóri er harð-
gera veg stofnunar I ur karl, ef svo ber
sinnar sem mestan.1 undir, og dag einn var
Þannig var það, að skiltið komið og
þegar útvarpið flutti
í hin nýju og glæsi-
legu húsakynni vildi
útvarpsstjóri láta
koma upp risastóru
ljósaskilti til að allir
mættu sjá hvar þetta
óskabarn þjóðarinnar
væri hýst.
En þegar til kom,
neituðu bæði húsráð-
endur og byggingar-
meistari —. og hafn-
arstjórn vegna inn-
sigUngarinnar í höfn-
ina um leyfi, og horfði
skyldi nú hafizt
handa hvað sem hver
segði. En allt kom
fyrir ekki, leyfið
fékkst ekki og skiitið
komst aldrei upp.
Væri ekki þjóðráð,
að tylla því á einn
vegginn í skrifstofu
útvarpsstjóra?
Að lokum má geta
þess, svona til gam-
ans — að skiltið mun
hafa kostað allt að
eitt hundrað þúsund
krónur.
Gunnar
sparar.
3) „Þessi málsmeðferð var
ódýrari en ef málið hefði verið
flutt fyrir tveim dómstigum og
hefur því sparað ríkissjóði
verulegt fé.“
Ef þessi hugsunarháttur á að
ráða, hvers vegna er þá ekki
öllu dómstólakerfinu breytt úr
tveim dómstigum á eitt? Myndi
það ekki spara ríkinu mikið fé?
Jú, en þó er sú leið ekki farin.
Vegna þess að núverandi kerfi
er talið öruggara og réttlátara.
Vegna þess að menn óttast, að
á einu dómstigi yrðu stundum
gerð þau mistök, sem aldrei
fengjust leiðrétt. T. d. ef vörn- j
in í máli stendur sig iila, getur >
það haft mikil áhrif jjá úrslit- j
in. Með gerðardórrjsleiðinni.
fæst slíkt aldrei leiðréjt. Gunn-,
ar Thoroddsen lét flokksbróður I
sinn standa undir vörninni í
Hellumálinu fyrir hönd ríkis-
sjóðSj en maður þessi er fyrrv.
ritstjóri Mbl. og góðvinur Ing-
ólfs á Hellu. Sumum finnst
þetta heldur vafasamur sparn-
aður. Og hve mikið skyldi svo
ríkissjóður hafa sparað á papp-
írnum. Undir- og hæstaréttar-
dómarar eru á föstum launum
hjá ríkinu. Hæstaréttardómar-
arnir þrír fengu rúmlega 50 000 (
krónur fyrir ómakið. Var það
sparnaður?
Þykist ekki vita.
4) „Gerðardómurfinn var
skipaður þrem hinna föstu dóm-
ara Hæstaréttar. Niðurstaðan
hlaut því að verða jafn örugg j
og þótt Hæstiréttur hefði um I
málið fjallað." Þetta er fjórða'
röksemd Gunnars, fjármálaráð-
herra. Hann var eitt sinn pró-
fessor í lögum við Háskóla ís-
lands. Nú þykist hann ekki vita,
að hæstaréttardómarar eru van-
ir að ræða vandlega málsatriði
sín á milli áður en gengið er til
atkvæða og þess vegna er vel
hugsanlegt að afstaða og rök-
semdir eins dómai;a geti haft
áhrif á skoðanir samdómara.
Gildir þetta ekki sízt um upp-
hæð skaðabóta.
Það er ekkert sem mælir gegn
því, að niðurstaðan hefði orðið
allt önnur, ef málið hefði fengið
venjulega meðferð.
Alþýðubandalagsþingmenn-
irnir tíu hafa nýlega flutt á
alþingi tillögu . til þingsálykt-
unar um brottvísun hersins.
Það gléður sahn'árlégá flesta
mæta íslendinga, þegar fréttist,
að slík tillaga er borin upp við
Austurvöll. Samt sem áður er
ekki laust við, að tillaga þessi
komi ýmsunv á óvart. Sumarið
er á næstu grösum, ef ekki
komið, og þingstörfum að
ljúka. Hvað hefur dvalið þessa
tíu þingmenn í vetur? Eitt sinn
var það kappsmál sósíalista að
verða sem fyrstir að flytja slíka
tillögu. Nú má engu muna að
þeir missi af strætisvagninum.
Tillagan er borin fram í þing-
lok, hent fram í hálfgerðu
kæruleysi og kannski af göml-
um vana.
í greinargerðinni, sem fylg-
ir þessari tillögu, er öll áherzla
lögð á, að alþingi beri að segja
upp herstöðvasamningnum
vegna framferðis Breta í ís-
lenzkri landhelgi. Varla er mál-
inu unnið gagn með þessum
hætti. Það er rétt, að land-
helgismálið liefur sýnt okkur,
hverrar hjálpar við megum
vænta af bandamönnum okkar í
NATO, þegar í harðbakka slær.
En er það ætlunin að gera brott-
för liersins að tæki okkar í land-
helgismálinu, svipu okkar á
bandamennina? Landhelgismál-
ið er mikið liagsmunamál fyrir
þjóðina, en hermálið er bó enn
mikilvægara. Rökin fyrir broti-
för hersins eru einföld og skýr
og Alþýðubandalagsmenn þurfa
ekki að halda, að þjóðin sé svo
spillt af fjáraustri úr Keflavík,
að hún skilji ekki mikilvægi
herstöðvamálsins, án þess að
fjárhagslegt hagsmunamál sé
við það tengt — án þess að
þorskurinn sé nefndur í sömu
andrá. Það er óþarfa vantraust.
Nýlega voru stórmál á döfinni
úti í heimi, njósnaflugvél skotin
niður í Rússlandi, en stjórn-
málamenn um . víða veröld
brugðu við. Norðmenn mót-
mæltu til dæmis harðlega, að
Bandaríkjameim misnotuðu
flugvelli í landi sínu, og
sterkur grunur lék á að
Keflavíkurvöllur væri notaður
í sama tilgangi. Hvað gerðu
þingmenn stjórnarandstöðunn-
ar? Jú, þeir hvíldu sig í þing-
stólum. Og Guðmundur í. var
í hjarta sínu mjög þakklátur
þeim. Þessir menn mættu þó
að ósekju vita, að það er ekkí
nóg að flytja tillögu á alþingi
endrum og eins. Þess er krafizt
að þeir, sem gerast boðberar
hernámsandstöðu á alþingi, vaki
í þingstólum sínum og liggi
ekki í dvala.
Mega háttsettir bæjararkitektar og
verkfræðingar teikna stórbyggingar í
frítímum sínum og hafa síðan íhlutue
um lóðaval?
Lágt settur bæjarstarfsmað-
ur, sem ekki er stjórnarsinni, og
hefur því ekki fengið bygging-
arlóð hjá bænum, þrátt fyrir
margítrekaðar umsóknir síð-
Hættulegi
íordæmL
nr
5) „Þess eru ýmis dæmi áður,
að ríkisstjórnin hafi talið heppi-
legast að semja um, að gerðar-
dómur fjallaði um kröfur á
hendur ríkissjóði.“
Fimmta og síðasta röksemd-
in reynist loks ekki vera nein
döksemd. Fæstir munu víst
skilja, hvers vegna þessi leið
var farin, þótt þeim sé sagt, að
hún hafi oft verið farin áðurj
Eða er verið að telja almenn--
ingi trú um, að þetta sé erfða-
venja, sem látin sé hér ráða að-j
eins til þess að halda í heiðri
gamalli tradition? Má vera. Og
á hvaða tilgangi? Spyrjið Gunn-,
ar Thoroddsen. Því miður er
svarið ennþá hulið í dularfull-,
um undirheimum Hellumálsins.'
En hvað sem líður tilgangin-,
um er hitt víst, að hér er verið
að skapa hættulegt fordæmi í
meðferð dómsmála. Það erl
krafa almennings ,að fjármála-
ráðherra svari því, hvers vegna
málið var sett í gerðardóm, en;
fékk ekki þá afgreiðslu í tveim- j
Framh. & 7, sífftu
ustu sex árin, hefur beðið
Frjálsa þjóð fyrir eftirfarandi
spurningalista:i
Getur það verið, að það sé
rétt, að nauðsynlegt sé að fá
vissa bæjararkitekta og verk-
fræðinga hjá bænum til þess að
teikna eða skrifa upp á hús-
teikningar, ef von á að vera um
einhverja úrlausn _hjá bæjar-
yfirvöldunum?
Ég veit um mann, sem lét
gera eftirmynd af gamalli teikn-
ingu, sem synjað hafði verið,
fékk síðan bæjarstarfsmenn til
að skrifa nafn sitt á hana, fyrir
góða borgun. Hann fékk þegar
lóð.
Er það satt að forstjóri Síldar
og fiskjar hafi fengið hótellóð
á eftirsóttum stað í bænum m.
a. vegna þess, að hann hafi lát-
ið háttsetta arkitekta hjá bæn-
um teikna hótelið? Getur það
verið að slíkir bæjarstarfsmenn
hafi tillögu- og jafnvel atkvæð-
isrétt um húslóðir, meira að
segja á óskipulögðum svæðum?
Er hér ekki verið að bjóða
heim mútuhættu, ef þetta reyn-
ist rétt?
Frjáls þjóð kemur þessum
spumingum hérmeð á fram-
færi.