Frjáls þjóð - 11.06.1960, Síða 12

Sprengingin í New Jersey:
Lærdðmsríkur atburður fyrir
Islendinga
Otti heríoringjanna sannar, hvílik hætta stafar
af kjarnorkustöövum
Hin gífurlega sprenging, sem átti sér stað á her-
flugvelli í Bandaríkjunum síðast liðið þriðjudagskvöld
sýnir, að stöðug hætta er á einhverjum þeim mistökum
í meðferð kjarnorkuvopna, sem gætu koslað þúsundir
manna lífið. Enn er því tímabært að spyrja: Eru kjarn-
orkuvopn geymd í Keflavík? Sveima bandarískar her-
flugvélar með atómsprengjur yfir höfðum okkar? Eru
kannski meðlimir íslenzku ríkisstjórnarinnar engu fær-
ari að svara þeim spurnmgum en aðrir borgarar?
Laugardaginn 11. júní 1960
Ríkisstjórnin kaus þögnina.
Nýlega var njósnaflug Banda-
ríkjamanna í Rússlandi helzta
stórmálið á vettvangi alþjóða-
mála. Það sannaðist, að vernd-
Ætrar okkar stunda njósnir frá
ýmsum bækistöðvum sínum,
Og fljótt varð ijóst af yfirlýs-
inigum ráðamanná í Sovét, að
álíkt athæfi kallaði ægilega
lhættu yfir löndin, þar sem
njósnastöðvarnar væru staðsett-
ar.
FRJÁLS ÞJÓÐ krafðist þá
svars við þeirri spurningu, hvort
Keflavíkurflugvöllur væri not-
aður við njósnir; spurði, hvað
ríkisstjórnin vissi um það mál
Og hvort hún hefði ekki í hyggju
að rannsaka það.
Ekkert svar fékkst við spurn-
ingum blaðsins. Sama dauða-
þögnin ríkti eins og ævinlega
og málið var myrkri hulið:
Annað hvort vissi ríkisstjórnin
ekki neitt og skammaðist sín,
eða hún þorði ekki að segja
það, sem hún vissi. Á sama
tíma mótmælti Noregsstjórn
þessum atburði, en Bandaríkja-
menn báðust afsökunar og lof-
uðu að nota ekki norska flug-
velli til slíkra verka. Mann-
dómur Norðmanna varð til að
strika hressilega undir ræfil-
dóm íslenzkra valdamanna.
Engin trygging er til.
Nú hafa orðið stórkostleg
mistök i meðferð kjarnorku-
vopna i Bandaríkjunum. Lengi
hefur verið hamrað á því, að
LÍTIÐ FRÉTTABLAÐ
Laugardaginn í 8. viku sumars.
Þingskáld
Sjálfstæðisflokksins
Þegar kunnugt varð
um val hins nýja full-
trúa Sjálfstæðis-
manna í úthlutunar-
nefnd listamannafjár
lét eitt frægasta skáld
flokksins sér svo við
bregða, að hann
hringdi til eins þing-
mannsins og spurði
hvort ekki hefði verið
hægt að velja neinn
sveitamann á vegum
fiokksins, sem ómót-
mælanlegri verðleika
hefði en þessi maður.
— Nú, er þetta ekki
ágætur maður, spurði
þingmaðurinn.
— Jú, til þess að
sitja á Alþingi, svar-
aði skáldið. Ég þykist
vita, að hann sé læs,
en hefur hann nokk-
urn tíma komið á list-
sýningu eða i hljóm-
leikasal. Ég hygg að
jafnvel af Sandsætt-
inni hefði mátt finna
Aðstoðarmaðui
Alþýðublaðið má
fara að vara sig. Vísir
er i sókn i fréttaþjón-
ustunni. Nýlega lás-
um vér þar:
„Tony Wright kvik-
myndaleikari fékk í
fyrri viku skilnað frá
konu sinni JanetMun-
tó kvikmyndaleik-
konu. Skilnaðarsök:
Janet hafði tekið
fram hjá honum með
Geald nokkrum O’-
Hara aðstoðarkvik-
myndaframleiðanda,".
einhvern, sem örugg-
lega hefur gert það.
Þá snéri þingmað-
urinn við blaðinu og
sagðist viðurkenna,
að þetta hefði nú
hálfvegis farið í
handaskolum. Þegar á
málið var minnst í
þingmannahópi hefði
Jón Pálmason sagt:
— Við kjósum auð-
vitað skáldið okkar,
hann Bjartmar, og
byrjaði um leið að
klappa og þá tóku
hinir ósjálfrátt undir.
— Þið hafið nátt-
úrlega ætlað að kjósa
Pétur sjómann, sagði
skáldið og skellti tól-
inu á.
Jónas Árnason
á dönsku
Síðastliðinn vetur
birtist smásaga eftir
Jónas Árnason rithöf-
und í sænska bók-
menntatímaritinu
BLM. Þetta var sag-
an „Stríð", sem flestir
íslenzkir bókavinir
muna eftir úr fyrstu
bók höfundar, Fólk,
en á sænsku nefnist
sagan „Konvoj". Ný-
komið hefti af danska
bókmenntaritinu Poli-
tikens Magasin virðist
sanna, að smásaga
Jónasar hefur vakið
nokkra athygli, hún
er þar *þýdd úr
sænsku og fylgir
stór og skemmtileg
teikning henni.
Hlufleysisþátlur í
úivarpíhu
Tveir ungir menn,
annar blaðamaður við
Morgunblaðið, hafa
tekið að sér nýjan út-
varpsþátt, sem mun
eiga að gegna líku
hlutverki yfir sumar-
ið og þættir Sveins
Skorra í fyrra. •—•
Fyrsti þátturinn var
algjört hneyksli.
Þeir tóku til með-
ferðar endalok París-
arfundarins og fengu
tvo þjóðkunna menn
til að segja álit sitt, er
Þeir höfðu sjálfir
reyfað málið með
hæfilegu hlutleysi.
Öttu þeir saman séra
Sigurði Einarssyni og
Hendrik Ottóssyni.
Komu þar ekki fram
persónuleg sjónarmið,
rök annars voru vest-
urheimsk, hins rúss-
nesk, örlaði ekki á
sjálfstæðri skoðun.
Nú hefur frétzt að
Hendrik Ottósson
þykist illa svikinn.
Þeir Sigurður höfðu
kapprætt um efnið í
tæpan klukkutíma, en
strákarnir klippt
þráðinn svona lögu-
lega, að Hendrik varð
enn ofstækisfyllri, en
þurft hefði að vera.
Morgunblaðið fékk
aðalfyrirsögn á for-
síðu.
atomsprengjur gætu ekki !
sprungið nema þær ættu að
springa. í þetta sinn sprakk þó
greinilega einhver kjarna-
hleðsla, sem alls ekki átti að
springa. Að vísu varð ekki full-
komin sprenging, og eftir á
hafa herforingjarnir, sem yfir
staðnum ráða, vilijað gera sem
allra minnst úr þessum atburði.
En breytir það nokkru? í
fyrsta lagi er öruggt, að hvað
sem komið hefði fyrir, hefðu
herforingjárnir í New Jersey
gert allt sem þeir gátu til að
þagga málið niður. Atvikið er
hneyksli, sem skaðar álit banda-
riska hersins. í öðru lagi er at-
vikið jafn merkilegt, hvort
sem nokkur atómsameind hef-
úr sprungið eða ekki. Viðbrögð
hers og lögreglu sýndu, að þeir
óttuðust hið versta ,og fullyrð-
ing þeirra sjálfra, að atóm-
sprenging gæti. ekki átt sér
stað, var þeim sjálfum ekkert
traust. Enda augljóst, að slíka
tryggíngu er ekki unnt að gefa.
Eiga ekki að springa
— og springa!
Samkvæmt opinberum upp-
lýsingum er þriðjungur banda-
ríska flugflotans stöðugt á lofti,
hlaðinn atom- og vetnisvopn-
um og tilbúinn að fljúga inn
yfir landamæri Sovétríkjanna,
ef Bandaríkíamenn telja ör-
yggi siínu ógnað. Blaðinu er
ekki kunnugt um, hýar þessi
flugkostur hefur helzt; aðsetur,
en reikna verður með því, að
hann sé aðallega í ýmsum
„varnarstöðvúm“, t. d. þeirri,
sem varð fyrir sprengingunni
miklu á þriðjudagskvöldið.
Svo sem Reykvíkingar og
aðrir Sunnlendingar vita, er það
vani bandarískra flugmanna að
leika listir siínar á sólbjörtum
dögum yfir helzta þéttbýli
landsins og hnita þar hina
furðulegustu hringi. Hvað flug-
vélar þéírra hafa að geyma í
búk sínum, er hins vegar fæst-
um kunnugt.
Hiítt viita alli|', eftír þau
mörgu mistök, sem orðið
liafa í eldflauga og kjarn-
orkutækni á síðustu árurn,
að bessi flóknu mannanna
smíð eru síður en svo óskeik-
ul. Margbrotin tæki eiga
ekki að bila, en bila nú samt.
Flugvélar eiga ekki að hrapa
og hrapa nú samt. Sprengj-
Frh. á 9. síðu.
Þannig fór um
sparnaðinn
Gengisfelling, nýir tollar og
skattar, sú ráðstöfun sem nú á
tímum ber nafnið „viðreisn rík-
isstjórnarinnar“ var upphaf-
lega gerð að sögn ráðamanna
til bess að bjarga þjóðinni af
barmi gjaldþrots. Þeir báðu
þjóðina að sýna manndóm, þeir
eggjuðu fólkið í landinu til
sparnaðar, það var lögeggjan,
og sjálfir stigu þeir á stokk með
Gunnar Thoroddsen í broddi
fylkingar og strengdu þess heit,
að nú skyldi sparað hjá ríki og
bæ. Það urðu margir glaðir við
þær fréttir.
Raunar verður að játa, að
mörgum þótti undarlegt, þegar
sparnaðarpostulinn sjálfur lét
af embætti borgarstjóra, að þá
skyldu vera ráðnir tveir nýir í
hans stað. Þótti mörgum það
furðulegur sparnaður. En menn
reyndu auðvitað að fyrirgefa
þetta í hljóði — sögðu sem svo,
að þetta sýndi ljóslega, að
Gunngr væri tveggja manna
maki og þess vegna mættum við
eiga von á sérstökum afrekum
í sparnaðarmálunum. í raun-
inni voru margir fegnir, að
slíkur vitnisburður fékkst.
Að nokkrum tíma . liðnum
kom einnig í Ijós, að Gunnar
ætlaði ekki að láta sitja við
orðin tóm. Norskur sérfræðing-
ur var kominn til landsins á
vegum stjórnarinnar og átti að
athuga ríkisreksturinn og gera
tillögur um sparnað. Mörg rík-
isfyrirtæki voru látin senda
honum skýrslur og plögg, og
bunkarnir hlóðust upp. Starfs-
menn í tolli og stjórnarráði biðu
eftir stói-kostlegri endurskipu-
lagningu.
Norðmenn eru gleðimenn eins
og við íslendingar. Að vísu eru
engar nákvæmar fréttir til iim:
gleðskap þann, sem sérfræðing-
urinn norski tók þátt í, en hitt
er víst, að margar veizlur og
kokkteilboð varð maðurinn að
þýggja> áður en hann kvaddi
þetta land. Og því miður gat
liann ekki staðið lengi við. Hann
hafði aðeins sex daga til stefnu
til að skipuleggja sparnaðinn.
Þegar nokkrir dagar voru
liðnir þóttist sá norski skilja, að
bezta leiðin til sparnaðar væri
að halda fyrirlestur um efnið
yfir starfsmönnum ríkisins. Á
sjötta degi var ríkisstarfsmönn-
um tilkynnt, að þeir mættu
koma í Iðnskólann þenuan eft-
irmiðdag og hlusta á fyrirlest-
ur.
Allmargir munu hafa tekið
þessu boði, því að salurinn hjá
Iðnaðarmálastofnuninni var
þéttskipaður, þegar sá norski
hóf mál sitt. En eftir nokkra
stund fóru menn að hypja sig
á brott og salurinn tæmdist
fljótt. Klukkan var sem sé orð-
in fimm og vinnutímanum lok-
ið. Sérfræðingurinn norski sá
sér ekki fært að messa yfir tóm-
um sal og hætti.
Daginn eftir flaug hann út.
En hefur nokkur heyrt minnzt
á sparnaðinn?
Þjóðvarnarfélag Reykjavíkur —
Félag ungra bjóðvarnarmanna
FUNDUR
í Baðstofu íðnaðarmanna, Vonarstræti 1, íöstudag-
inn 10. júní n.k., kl. 8]/2 e.h.
Fundarefni:
Eftirmæli Alþingis 1959—1960.
Málshefjandi: Gils Guðmundsson.
Þjóðvamarfélögin.
Bankastjórasíöður -
Frh. af 1. síðu.
ráðstöfun. Eins og kunnugt er,
hefur það orðið aðalhugsjón Al-
þýðuflokksforingjanna í seinni
(tíð að koma sjálfum sér í góðar
stöður og vel launuð emþætti,
og með þá stefnu í huga hefur
þeim tekizt flestum að krækja
sér í ýmsa þitlinga svo sem for-
stjórastöðu við opinber fyrir-
tæki og sendiherraembætti.
Benedikt Gröndal, þingmað-
ur, er ungur og upprennandi
leiðtogi, sem enn hefur ekki
komizt í feitt. Nú á að slá tvær
flugur í einu höggi, auka banka-
vald Alþýðuflokksins og útvega
Gröndal rólegt starf, og því hafa
ráðherrar Alþýðuflokksins í
níkisstjórninni krafizt þess, að
Benedikt yrði settur í banka-
stjórastöðu við Búnaðarbank-
ann. Nokkur töf varð á því, að
frumvarpið um bankann yrði að
lögum, vegna þess að ekki varð
samkomulag um þetta atriði, og
neituðu sjálfstæðismenn að láta
Hilmar víkja fyrir Benedikt.
Frumvarpið var loks samþykkt
á sðustu stundu, þótt deílan
væri óútkljáð.
Alþýðuflokkurinn gerir nú
kröfu til þess, að bankastjórum
verði fjölgað við Búnaðarbank-
ann, ef ekki reynist unnt að
láta Hilmar víkja úr stöðunni,
og mun Benedikt þá væntan-
lega fá ósk sína uppfyllta. Þau
endalok yrðu sem sagt enn eitt
dæmi um sparnaðarviðleitni ís-
lenzkra stjórnarvalda.