Frjáls þjóð - 08.10.1960, Page 2

‘ "T‘ “
jifi-f.y i u i i. <
•iæ^?j^P«^i>{|^j{{n[IH|^;;gtHp:inffi!ajH:}|pHg|K{;iHy}-jgng5iH;=ji}^jj!;ji!y:j|v;=;;,« j jjjjjSjj «rb«
Nú þegar skólarnir eru að
byrja, eru margir með húgann
við þá og það, sem betur
mætti fara þar. I>að hefur ver-
ið talað um margt í því sam-
bandi, en um eitt hefur verið
fremur liljótt. En það cr það,
að liklega erum við að skapa
stéttamun í okkar stéttlausa
þjóðfélagi, þar sem börnin fá
ekki fræðslu um mannasiði og
almenna kurteisi í skóluin
landsins. En í þvi efni er að-
staða 'barna mjög misjöfn, eft-
ir því frá livaða lieimili þau
eru og verður að sjólfsögðu
aldrei hægt að jafna þann mun
alveg til fulls.
Þetta vandamál liefur ekki
barið hér að dyrum fyrr en á
síðari árum, éftir að borgar-
menning tók við af hinni
göjmlu sveitamenningu. Yíðast
annars staðar í heiminum er
svo rótgróinn stéttamunur, að
það er ætlast til að börn einn-
ar stéttar hagi sér á annan
hátt en annarrar og beri þess
merki allt lífið. Hér er borg-
frá og ekki er hægt að kcnna.
En þessu fólki mundi samt
reynast erfitt að leiðbeina
unglingum á þessu sviði, þvi
reisn þess og fáguð framkoma
er þeim eðlileg og liefur göfg-
ast af umhverfi og lífsstarfi,
en byggist ekki á kunnáttu mn
Iivað tilheyri, og ekki síður
vegna þess að ungt fólk tekur
varla ráðleggingum úr þeirri
átt — það heldur að allt sé
betra úr kaupstöðunum.
Skrílslæti margra unglinga
stafa af minnimáttarkennd.
Þeir vita ekki hvernig þeir
eiga að haga sér og reyna að
breiða yfir |)að með þvi að
liaga sér kæruleysislega.
Séu almennar kurteisisregl-
ur kenndar í megindráttum
lrá barnæsku, eru þær svo
auðlærður lilutur, að það er
sköinm að því, að nokkurt ís-
lenzkt barn þurfi að verða sér
til minnkunar vegna van-
kunnáttu í þeim efnum.
Því ættu t. d. unglingar að
skera sig úr liópi annarra með
Hvar eiga börnin okkar
að iæra mannasiði?
armenning svo ný, að varla er
hægt að ætlast til þess að for-
eldrar, setn í æsku ólust upp
við hörð kjör og erfið skil-
yrði, geti allt i einu kennt
börnum sínum nútíma um-
gengnisvenjur — jafnvel þó
þeir af eðlisbundinni liáttvísi
kunni þær sjálfir óg framkoma
jæirra, eins og flests alþýðu-
fólks á íslandi verið til sóina.
En þeir gcta ekki hamlað upp
ó móti skrílsáhrifum borgar-
lífsins, m. a. vegna þess að
þeir vita kannski ckki svo
gjörla hvers krafizt er nú á
tímum.
Margt fólk er aðfl itt í bæ-
ina úr sveitunum, og varla er
liægt að finna fallegri fram-
komu en hjá mörgu gömlu
sveitafólki hér á landi, sem er
í senn frjálsmannhg og lát-
laus, og það sem e'r mest um
vert, mótuð af þeirri hlýju og
tillitssemi, sem kenuir innan
því að bora í nefið iiinan um
fólk, þegar það tekur ekki
nema örfáar mínútur að gera
þeim ljóst, live ógeðslegl það
er fyrir annað fóllc að snerta
söinu liluti og þeir koma við
með óhreinum höndttnum, og
segja þeim dæmi um smitun
úr þcssu líffæri og að fjöldi
manns liafi oft veikst hættu-
lcga af fæðu, scm sýkJar úr
nefi liöfðu borizt í. Eða notk-
un á sömu greiðu og aðrir —
dæmi eru til að unglingar hafa
verið hafðir að háði og spolti,
vegna þess að þeir framfylgdu
þeirri sjálfsögðu hreinlætis-
reglu að lána ekki greiðuna
sína. Ætli það hafi ekki
tíðkazt víðar en í skrítlum að
fleiri liafi notað sama tann-
burstann, svo skyldur sem
]>essi hugsunarliáttur um
greiðulán er sameiginlegri
tannburstanotkun? Fallegt
ungt fólk var um daginn inni

KVENNASÍÐA
á matsölustað, — reyndar var
a. m. k. cinn af þeim frá svo-
kölluðu finu heimili, — það
hélt á hnífapörunum eins og
spjóti upp í loftið og veifaði
þeim, þegar það vildi leggja
áherzlu á orðin. Má reyndar
segja að enginn sé verri mað-
ur, þó hann kunni ekki al-
menna borðsiði, en er nokkur
þörf á því að konia fólki í
vandræði, þó það matist með
siðuðu fólki? Margir greindir
og hóttvísir unglingar læra
þetta af sjálfum sér þegar út
í lífið kemur, en eftir að liafa
roðnað oft yfir klaufaskap sin-
um. Efnilegúr ungur náms-
maður kom fyrir nokkrum ár-
um til útlanda, ]>ar sem liann
hugðist stunda framhalds-
nám, en hann vakti meiri at-
hygli við matborðið en fyrir
námsafrek. Margir unglingar
eru afskræmdir i framan af
því að tyggja tyggigúmmí og
af alls konar géiflum, sein
þeir halda að séu „smart“.
Að einhverju leyti er reynt
að Iagfæra í kcnnslustundum
alls konar latmælgi og annar-
legt málfar, en varla lögð næg
áherzla á það, að benda ungl-
ingum á, að með þessu skeri
þeir sig úr i hópi sæmilega
uppaldra barna, og að fólk
muni taka eftir þessu og
ilæma þá eftir því. Fæstir vilja
vera öðrum minni eða til at-
hlægis. Það þarf lika að gera
þeim ljóst, að blót og ragn er
ekki aðeins fordæmanlegt af
trúarlegum ástæðum, heldur
lika vegna þess hve gróft það
er og ber vott um takmarkað-
an orðaforða. Það þarf að
brýna fyrir þeim að kurtcisi á
ekkerl skylt við tilgerð — lát-
leysið er aðal einkennið á
fallegri framkonm. Stundum
halda þau, að kurteisi útlend-
inga bendi til þess, að einhver
tilgerð þurfi að fylgja hátt-
vísri framkomu. Þau þurfa að
læra að slíkt er mikill mis-
skilningur og að hver þjóð
hefur sina sérstöku framkomu,
og að það er kjánalegt að
reyna að stæla hana. Handa-
pat Frakkans og hneigingar
og beygingar ýmissa annarra
þjóða eru ekki neinar alþjóða
kurteisisreglur, heldur þjóð-
areinkenni. Vissar hrcinlætis-,
fegurðar- og framkomureglur
eru alls staðar algildar og mót-
ast ekki af framkomu neinn-
ar einnar þjóðar, og að það
er hrein tilgerð ef íslending-
ar leggja sér til útlendingslegt
fas og halda að það sé kurt-
eisi. Öll tilgerð ber vott um
heimsku og öryggisleysi.
Hér hefur aðeins verið
stiklað á örfáum atriðum og
iná telja upp fjölda annarra
miklu veigameiri. Það má
royndar segja, að allt, sem liér
hefur verið upp talið sé að-
eins yfirborðs kurteisi, og að
Úr skólastofu í Reykjavík.
RITSTJÚRI: GUÐRÍÐUR GÍSLAÖÖTTIR

sú eina sanna kurteisi komi
frá hjartanu. Það er liverju
orði sannara, en er ekki ein-
liver viðurkenndur rammi ut-
an um flestar okkar athafnir,
og er það ekki ininriimáttar-
kennd, að það eigi endilega að
sleppa þekktum reglum í
þessu sambandi, en lialda sér
við aðrar? Skyldi það vera
vegna þess, að ýmsir þekkja
ekki þessar reglur og þykjast
því setja sig' út yfir þær?
Barnaskólarnir hafa börnin H
í sinni vörzlu í (i ár. Á þeiin
tíma. er margt hægt að kenna
og láta börnin finna. Fáguð
framkoma getur lika smitað
inn á við eins og snyrtileg
liúsakynni koma oft í veg fyrir
dólgslega framkomu. Þessi ytri
rarnnii á að vera til þess að
innri maðurinn fái að njóta
sín, en leiðinleg framkoma
skyggi ekki á liina raunveru-
legu kurteisi.
Það þyrftu annað hvort að
vera sérstakir menn, sem þessa
fræðslu önnuðust í barna- og
jafnvel unglingaskólunUm,
eða þá, sem væri auðvitað
lang-árangursrikast, að kcnn-
ararnir önnuðust þennan sjálf-
sagða þátt í uppcldi barna,
því greinilegt er, að fjölda-
mörg heimili eru ekki fær um
það, og ekki hægt að ætlast ]
til þess af þeim.
Takmarkið er, að allir ís-
lendingar standi jafnfætis á
sem flestum sviðum, hvaða
störf sem þeir vinna. A. m. k.
ætti ekki jafn ómerkilegt at- j|
riði og ]>etta er í eðli sinu að
standa i vegi fyrir því. Maður-
inn er dæmdur af framkomu
sinni, og eins og flestir vilja
snyrta útlit sitt, gera sér far
um að vera vel klæddir og
lialda húsakynnum sinum
hreinum, ætti framkoman ekki
að sitja á hakanum.
Látum vera, þó einliverju
sé áfátt hjá börnum í þessu
efni, en þetta helzt fram á
unglingsár og jafnvel alla ævi.
Hvernig verða þá börn þessa
fólks uppalin, og erum við þá
ekki komin í sama farið og
aðrar þjóðir — stéttaskiptingu
eftir framkomu? En í okkar
fámenna þjóðfélagi, með
skyldleikabönd og vináttu-
bönd innan allra stétta, ætt-
um við að varast það í lengstu
lög.
Framh. af 3. síðu.
miðað við þarfir fyrirtækja
í þeim landshlutum. þar sem
rekstrarskilyrði eru verst, en
almennur rekstraihalli, ef
gengið fyrir við'.iomandi
grein væri miðað við þarfir
fyrirtækja í þeim landshlut-
um, þar sem rekstra skilyrði
eru bezt. Fram hjá þessum
vanda yrði komizt mcð skipt-
ingu landsins í nokkur verð-
lagssvæði sjávarafla. Þetta
vandamál er raunar óháð
fyririkomulagi gengisskrán-
ingarinnar.)
Þjónusta. Tekjur af liðum
1 í þessum flokki breytast
tæplega, svo að nokkru
nemi, þótt erlendur gjald-
eyrir í íslenzkum Lrónum
verði nokkru ódýrcri en
ella. Fyrirkomulag gengis-
kráningarinnar, eins og að
ofan getur, -snertir þannig
litið flokk þennan.
2
Lántökur. Fyrirkomulag
gengisskráningarinnar, eins
'og lagt er til hér að ofan,
hefði ekki áhrif á töku er-
lendra lána, þar eð álíta
verður, að þau séu ekki tek-
in til greiðslu innlends kostn-
aðar.
II.
Fast gengi býr sjávarút-
veginum ekki varanlegan
reksturgrundvöll, jafnMel
við stöðugan innlendan til-
kostnað, þar eð sjávarútveg-
inum safnast ekki á árum
mikils afla og hás afurða-
verðs varasjóðir, sem gripið
verður til á erfiðum árum.
Vandamíi þetta hefur verið
margrætt og að þvi er vikið
hér að framan. í síðasta
hefti Fjármálatíðinda, frá
júní 1960, farast Jóhannesi
Nordal bankastjóra Lands-
bankans þannig orð: ,,í
þessu sambandi er ástæða til
að minna á, að íslendingum
hefur enn ekki tekizt að
leysa á viðunandi hátt þau
vandamál, sem eru samfara
hinum miklu sveiflum, sem
hljóta ætíð að eiga sér stað
í tekjum þjóðarinnar vegna
mismunandi aflabragða og
verðbreytinga 'erlendis.
Reynslan hefur yfirleitt ver-
ið sú, að í góðærum hefur
verið tilhneiging til of örr-
ar fjárfestingar og engir
varasjóðir því verið fyrir
hendi til að mæta áföllum,
þegar á móti hefur blásið. Ef
teyggja á jafnvægi í íslenzk-
um efnahagsmálum í fram-
tíðinni, er nauðsynlegt, að
fundin sé viðunandi lausn á
þessu vandamáli, t. d. í formi
einhvers konar tekjutil-
flutnings milli ára.“
Ef ríkið tekur að sér
myndun slíks varasjóðs fyr-
ir sjávarútveginn allan (að
undanskildum vinnslustöðv-
um), getur sjávarútvegur-
inn sennilega starfað all-
mörg ár við hið sama fasta
gengi, ef innlendur tilkostn-
aður hækkar ekki. (En
stofnun sjóðs sem þessa
dregur ekki úr nauðsyn
þess, að landinu verði skipt
í fiskverðsvæði eða á annan
hátt verði bætt upp misjöfn
aðstaða til útgerðar, nema
stefnt sé að tilfærslu nær
alls sjávarútvegs til Suð-
vesturlands.) Fjár til slíks
varasjóðs rr.æiti afla jöfn-
um hönnym með skatti á út-
fluttum sjávarvörum og
gjöldum á innflutningi. Um
greiðslur úr sjóðnum gætu
gilt áþekkar reglur, aðeins
miklu rýmri, og um greiðsl-
ur úr Hlutatryggingarsjóði,
(þ. e. á hverju ári yrði að-
eins greitt til einhverrar
greinar sjávarútvegsins, ef
hún hefur sem heild borið
úr býtum verulega innan
vdð meðallag updanfarinna
ára, og þá aðeins til skipa,
sem orðið hafa fyrir tals-
verðu tapi). Með athugun á
afla og erlendu afurðaverði
um nokkurt árabil, 15 ár eða
lengur, fæst að öllum lík-
indum allgóð hugmynd um
væntanleg árleg meðalút-
gjöld og þá um leið nauðsyn-
legar árlegar meðaltekjur
slíks varas.jóða eða jöfnun-
arsjóðs sjavarútvegsins. ,
Rvík 25. sept. -96.0.
Haraldur Jóhanusson.
Kr jáJs hjóð — Lauvrardagjnn 8. okióber 1960
Gengi krónunnar