Frjáls þjóð - 11.02.1961, Side 7

Það hefði 'vcrið gaman að heyra hana hessa
Spjallað viö Dr. Pál isóifsson
bandið er feiknarlega sterkt
þar á milli, og hvað þeir gera
mikið hver fyrir annan.
TVTú, — svo við tökum aftur
” upp þráðinn eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Þegar þú
fórst frá Leipzig', komstu þá
ekki heim?
— Nú, ég settist að hér
heima 1921. Það var geysi-
legur munur á því að hefja
músíkstarf hér heima þá og
nú. Það trúir því enginn hve
miklar breytingar eru þar á
oi'ðnar.
Fyrsta konsertinn minn
hélt ég nú hér i Dómkirkj-
unni 5. marz 1916. þá var allt
útselt og svo var í öll fyrstu
skiptin, enda miklu færra við
að vera. En fyrstu árin varm
ég eingöngu fyrir mér með
prívatkennslu. Það var ákaf-
lega lýjandi starf og ég sleit
kröftum mínum út á því.
Eftir nokkur ár tók ég við
Lúðrasveit Reykjavíkur og
tel að hún hafi alveg bjargað
mér í mörg ár. Ég minnist
alltaf samverunnar við þessa
vini mína í Lúðrásveitinni
mcð mikilli ánægju. Áhuginn
í þessum mönnum var ódrep-
andi, þeir mættu alltaf á æf-
ingar klukkan 6, sumir í
vinnugallanum, og mér
finnst einhvern veginn að á-
huginn hafi verið hvað mest-
ur þá, þegar allt var unnið í-
sjálfboðavinnu. Þetta var erf-
itt, við.héldum upp í 20 kon-
serta á AusturveJIi yfir sum-
arið og fórum út um land
bæði sjóleiðis og landleiðis,
en þetta var allt saman ákaf-
lega skemmtilegt. Svo varð
ég organisti í Frikirkjunni og
var það til ársins 1939, þegar
Sigfús Einarsson lézt, þá
varð ég dómorganisti. Þegar
Ríkisútvarpið tók til starfa
varð ég tónlistarstjóri þess
og gegndi því starfi þar til
nú fyrir skömmu, . að Árni
Kristjánsson tók við því, að
undanskildu einu ári, sem
Jón Leifs gegndi því.
En — með stofnun Tón-
listarskólans gerbreyttist allt
v ðhorf í tónlistarmálum hér_
lendis. Áður höfðu að visu
verið hér góðir prívatkenn-
arar, en það var samt sem
áður lítið músiklíf hérna, það
vöru helzt karlakórarnir og
lúðrasveitin og stundúm kór-
konsertar, sem góðir menn
eins og Sigfús Einarsson og
Brynjólfur Þorláksson héldu
uppi, en það komst ekki veru-
legur skriður á þetta fyrr en
skólinn tók til starfa.
Ég' varð fyrsti skólastjóri
hans, og var það þangað til
Árni Kristjánsson tók við því
fyrir nokkrum árum og nú
síðast Jón Nordal, þegar Árni
fór til útvarpsins.
It/irarkmið það, sem Tónlist-
arskólanum var í upp-
hafi sett, var þríþætt. í fyrsta
lagi að efla almenna tónlist-
armenntun, í öðru lag'i að
undirbúa efnilega nemendur
til framhaldsnáms og í þriðja
lagi að skapa sinfóníuhljóm-
sveit.
Eins og ég sagði áðan ger-
breyttust öll viðhorf í tón-
listarmálum við stofnun Tón-
listarskólans og eiginlega eru
bæði skólinn og hljómsveitin
afsprengi Lúðrasveitarinnar,
þótt einkennilegt sé, því það
voru menn úr Lúðrasveitinni,
sem stóðu að stofnun skólans
og mynduðu Tónlistarfélagið.
Núna hefur tónlistarlífið
blómstrað ákaflega mikið,
þótt mörgu sé ennþá ábóta-
vant. Við verðum að gæta að
því að við erum mjög fá-
menn þjóð og það er feyki-
legt Grettistak að koma upp
sinfóníuhljómsveit.
Við verðum nefnilega að
hafa sömu gæði upp á að
bjóða og aðrir, en fólkið, sem
á að rísa undir þessu er svo
fátt. Þetta verða menn að
skilja, þegar þeir eru að
dæma um þessi mál, þeir
mega ekki dæma of hart. Það
eru sumir, jafnvel tónlistar-
menn, sem vilja dæma hljóm-
sveitina hart, en mundu á-
reiðanlega ekki hafa gert
betur sjálfir.
Sá árangur, sem náðst hef-
ur, er engum einum manni
að þakka, heldur fjölmörgum
og ekki svað sízt þeim, sem
á undan voru og undirbjuggu
jarðveginn.
"BjTvað viltu segja um fram-
tíð hljómsveitarinnar?
— Ég held að allir séu
sammála um, að hún megi
ekkí leggjast niður. Náttúr-
lega vantar mikið á að hún
fái nægilegt fé, því sinfóníu-
hljómsveit er ákaflega fjár-
frekt fyrirtæki og má í raun-
inni ekkert til hennar spara,
en ég held nú að henni sé
borgið úr þessu.
Hún á, að mínu áliti, að
vera „undir einum hatti“, ef
svo má að orði komst, þ. e.
a. s. annaðhvort eingöngu á
vegum útvarpsins eða sjálf-
stæð stofnun. Svo tel ég að
taka þurfi upp áskrifenda-
hljómleika hjá henni, eins og
er hrá Tónlistarfélaginu, og
reyndar víðast í heiminum,
þá yr'ðu hljómleikarnir miklu
betur sóttir og það þarf að
trjrggja, að svo sé. Það er
eftir að koma þessu á, en
það hefur þegar verið rætt.
Við höfum verið héppnir
með stjórnendur, að öðru
leyti en því, að við höfum
ekki haft nógu lengi sama
stjórnandann. Það, sem er
mest áríðandi fyrir svona
unga hljómsveit er, að hafa
sama stjórnandann, eða
þjálfarann lengi, svo geta
gestir komið þar að auki. En
nú höfum við ágætan stjórn-
anda, Wodizco, og ég er ekki
vonlaus um að hann verði
jafnvel hjá okkur í nokkur
ár. Það er reyndar ekki búið
að ganga frá þessu ennþá, en,
sem sagt, mér finnst það
liggja í loftinu, að úr því geti
orðið. Það væri líka vissu-
lega mjög æskilegt, því eins
og ég sagði áðan er vont fyr-
ir svona unga hljómsveit að
vera alltaf að skipta um
stjórnanda, þeir hafa hver
sín sjónarmið og skoðanir og
menn „tætast í sundur“ á því.
TT’yrst eftir að þú komst
heim ferðaðistu mikið
um landið, var það ekki?
— Jú, jú, ég ferðaðist
töluvert um. Ég man t. d. eft-
ir því að fyrir eitthvað 38 ár-
um var ég boðinn norður í
Húnavatnssýslu til að halda
þar 10 hljómleika á har-
moníum. Ég fór ríðandi um
allt héraðið með tvo til reið-
ar og konan með mér, og ég
hafði BÖðvar gamla Þorláks-
son, organista á Blönduósi,
sem meðreiðarsvein. Það var
mjög skemmtilegt, ég kynnt-
ist fólkinu vel og fékk ágætar
viðtökur. Ég hélt til dæmis
2 hljómleika á Blönduósi.
Þá kom ýmislegt skemmti-
legt fyrir. Ég man t. d. að ég
spilaði í sláturhúsinu á Borð-
eyri og' í samkomuhúsinu á
Hvammstanga var hljóðfær-
ið hreinlega tekið af mér, þ.
e. a. s. það var svo þröngt þar
inni að þeir lágu utan í hljóð-
færinu og ýttu því frá mér og
ég varð alltaf að færa stólinn
með á meðan ég var að spila
minn Bach. Þar sá ég ein-
hvern skemmtilegasta fót-
bolta, sem ég hef séð á ævi
minni. Þetta var á þjóðhátíð
og' eitt skemmíiatriðið var
fótboltaleikur. Ui'ðu áhorf-
endurnir svo æstir, að þeir
stukku að lokum inn á völl-
inn og spiluðu með. Allt end-
aði það þó stórslysalaust.
Þar kynntist ég Jónasi
Sveinssyni, sem ég raunar
kannaðist við áður, því hann
hafði registrerað hjá mér á
konsertum í Rvík. Já ■— hann
Jónas getur allt. Þá var hann
læknir þarna, og á meðan ég
stóð við, gerði hann sína
fyrstu St'einach-óperasjón og
bauð mér að vera viðstadd-
' 1926 fór ég-með Lúðrasveit
Reykjavíkur, til Akúreyrar.
Við fórum með „Gullfossi“
norður og héldum þar hljóm-
leika. Svo fór- helmingurinn
suður með skipinu aftur, en
helmin'gurinn fór ríðandi suð-
ur með lúðrana. Landferðin
var mjög skemmtileg. Við
spiluðum víða um allar sveit-
ir og okkur þótti sérstaklega
gaman að sjá hvernig lúðra-
þyturinn verkaði á kýr og
hesta sem voru í kring; það
dansaði allt af fjöri og kát-
ínu, þegar Iúðrarnir fóru af
stað. Mér var sagt að þegar
við spiluðum á Undirfelli i
Vatnsdal hafi allar beljur þar
í dalnum orðið nytlausar í
heilan sólarhring — ekki
veit ég hvort það er satt.
En stundum hef ég verið að
hugsa um það, þegar konsert-
arnir hafa verið illa sóttir
hjá manni, að líklega borgaði
sig betur að spila í fjósunum.
Annars er það nú ekki rétt-
látt af manni að vera að
klaga, ég held að íslending-
ar sæki konserta bara miklu
betur en aðrir, miðað við
fólksf jölda.
Já, þetta voru Ijómandi
skemmtilegar ferðir, sem ég
fór með lúðrasveitinni á þess-
um árum.
TVTú, — svo fór ég, í hljóm-
leikaferð með Stefáni
íslandi norður og austur, og
það var mjög skemmtilegt.
Davíð Stefánssön slóst í för-
ina á Akureyri til Seyðis-
fi'arðar. Við héldum tvenna
konserta á Seyðisfirði og
upplifðum margt skemmti-
legt.
Ég man að við vorum smá-
vegis að stríða hver öðrum í
bílnum. Stefán var töluvert
fljótur að yrkja, en kannskL
ekki að sama skapi háfleygur
í skáldskapnum, og hann var
stundum að kasta fram vísum
þarna úr bílnum. En meður
því að menn vissu af þjóð-
skáldinu í bílnum, þá var allt,
sem kom rímað þaðan eign-
að Davíð. Davíð var ekk-
ert sérlega hrifinn af þessu ogf
í ræðusóli „hcima“ á Stokkseyri.
ur. Ég gerði það og horfði á
hann yngja tvo karla upp.
Þetta sveif á annan karl-
inn og það urðu málaferli út-
úr því. Hann eignaðist nefni-
lega erfingja rétt á eftir, en
sveitarstjórnin var eitthvað
ósamþykk því. Þessi mála-
ferli urðu víðíræg, ég man
að ég las um þau í blaði í
Leipzig seinna og hafði gam-
an af.
vildi fá Stefán til þess a:lP
hætta, en hann hélt samt á-
fram. Þá sagði ~g við hann:
„Ef þú hættir ekki að yrkja.
hér í þessum bíl, þá skal ég:
ná mér niðri á þér.“ Og þeg-
ar hótunin nægði ekki, tók ég
upp á því, þ''gar við fórum
framhjá fólki,að syngja alveg
eins hátt og ég gat, þvi það'
vissu allii' að ef söngrödd.
Framh. á 8. siðu.
Frjals þjóð — Laugardaginn 11. íebrúar 1961
i*