Frjáls þjóð - 20.07.1967, Blaðsíða 4

Viðtal við Jean-Paul Sartre
Skömmu fyrir stjrjöWina í Vestur-Asíu tók Jean- Paul
Sartre sér ferð á hendur um þessi landsvæði m. a. til aS
safna efni í sérhefti af „Les Temps Moderne“ um deilur
ísraelsmanna og Araha. Rétt á eftir hafði hann viðtal
það við tékkneska tímaritið „Literarny Noviny“, sem hér
fer á eftir í ótdrætti.
Sartre hefur ásamt 50 frönskum menntamönnum und-
irritað yfirlýsingu, sem gerir ráð fyrir, að viðurkenning á
sjálfstæði ísraels og frjáls aðgangur þess að alþjóðlegum
siglingaleiðum séu nauðsynleg skilyrði fyrir friði.
Þér segið, að tilgangur
yðar með ferðinni hafi ver-
ið að afla upplýsinga fyrir
vinstrimenn í Evrópu. Hald
ið þér, að vinstri öflin og
þá einkum sósíalistisku rík-
in geti aðstoðað deiluaðilja
við að koma á friðarsamn-
ingum?
— Ég álít, að slik lausn
sé finnanleg, og það er stað
reynd, að þeir vilja semja
jafnskjótt og raunveruleg
þörf krefur. Það er augljóst
að vinstri öflin verða að
mynda sér skoðun á deil-
unni og ná sambandi við
báða deiluaðilja.
— ☆ —
við ísraelsku kommúnist-
ana, en einnig innan hins
vinstrisósíalistiska Mapam
er fólk, sem álítur, að nauð
synlegt sé að fjalla inn
vanda flóttamanna og finna
lausn á honum. Vitanlega
strandar framkvæmd þess
á praktískum erfiðleikum,
t. d. verður að losna við á-
kveðin hættuatriði, byrja
samninga o. fl. Ef ísrael
vildi viðurkenna rétt flótta-
manna til að snúa aftur,
myndi staða landsins í Vest
ur-Asíu breytast verulega.
Og hafið þér meðal Ar-
aba orðið varir við skiln-
— ☆ —
Það er mjög útbreidd
skoðun, að ísrael sé í nán-
um tengslum við heims-
valdasinnaða pólitík og þar
af leiðandi sé ekki til nein
raunveruleg ísraelsk vinstri
hreyfing?
— Það má deila um þessa
skoðun, en hún kom því
miður berlega í ljós í árás-
inni á Egyptaland 1956.
Hvenær sem maður talar
við Egypta, minna þeir á
atburðina 1956. Þess vegna
held ég, að ísraelsk vinstri
hreyfing eigi að stíga fyrsta
skrefið til að sýna, að þrátt
fyrir neikvæða fortíð, séu
til raunveruleg vinstri öfl,
sem vilji heyja stéttapóli-
tík.
— ☆ —
Hvernig kom ísraelsk
vinstrihreyfing yður fyrir
sjónir?
— Ég álít, að vinstriöfl í
Evrópu eigi að styðja hana.
Með því að hindra hana í
að taka þátt í alþjóðlegum
ráðstefnum er einungis ver-
ið að gera leiðina til lausn-
ar énn erfiðari. ísraelsk
á auðvitað fyrst og fremst
við vinstriöflin í Arabalönd
unum. <En þessi deila snýst
ekki um baráttu arðrændr-
ar þjóðar gegn heimsvalda-
stefnu. Ef ísraelsk vinstri-
hreyfing sýnir, að hún berst
ekki aðeins stéttabaráttu,
heldur berst einnig fyrir
rétti arabískra flóttamanna
til að snúa aftur, fyrir friði
við Egypta og fyrir því, að
ísrael tengist löndunum í
Afríku og Asíu, mun hún
að sjálfsögðu efla traust
Egypta til ísraels.
— ☆ —
Þér hafið sótt heim flótta
mannabúðirnar á Gaza-
svæðinu. Haldið þér, að
ísraelsmenn geri sér grein
fyrir þeirri aðstöðu, sem
flóttamenn þar búa við?
Flóttamennirnir búa við
mjög bág, já alveg hræðileg
kjör. Ég veit að það er mjög
almenn skoðun í ísrael, að
það sé Araba sök. Það held
ég sé alrangt. Það er sagt,
að Arabalönd láti flótta-
menn búa við þessi eymdar
kjör af ásettu ráði til að
sýna útlendingum þá í áróð
•ursskyni. Ég er ekki kunn-
mjög, því að hann er aðeins
minnihluti 300 þús. mót
tveggja milljóna meiri-
hluta. Hann hefur ekki full
fjármálaréttindi. Það er af
ýmsum ástæðum; að
nokkru vegna hins forna
skipulags arabísku fjöl-
skyldunnar og arabíska
þorpssamfélagsins. Að
nokkru eru ástæðurnar
sögulegar og eiga rót sína
að rekja til stríðsins 1948,
og enn að nokkru vegna
starfsemi ákveðinna gyð-
ingasamtaka. Til þess að
Arabar njóti sín í ísrael er
bráðnauðsynlegt, að þeir
verði viðurkenndir þar sem
borgarar með öllum rétt-
indum.
— ☆ —
Að lokum vil ég segja
það, að framtíð Araba og
ísraelsmanna er háð fram-
vindu vinstriflokkanna. Því
sterkari sem þeir verða á
báða bóga, þeim mun betri
horfur verða á því að ná
lausn vandamála. Fram til
þessa hefur mönnum fund-
ist, án þess að vita það, að
hægriöflin báðu megin hafi
unnið saman til að koma í
um leiðina til friðar í Miðjarðarhafslöndum
Hvað er meginatriðið, að
yðar áliti, í deilu fsraels-
manna og Araba?
— Síðan 1948 hefur ekki
eitt einasta arabískt ríki við
urkennt tilverurétt ísraels-
ríkis. Frá ísraelsku sjónar-
miði er viðurkenning á ísra
el frumskilyrði fyrir samn-
ingum. Arabar vænta þess
aftur á móti, að arabískir
flóttamenn frá ísrael fái
að snúa aftur þangað. Skoð-
anir ísraelsmanna um þetta
eru mjög skiptar. Þáð er
augljóst, að af hálfu Áraba
er þetta grundvallarskilyrði
fyrir samningum.
— ☆ —
Hafið þér líitt fólk í ísra
el, sem er fúst að ganga að
skilyrðum Araba?
— Já, með fáeinum und-
antekníngum má segja, að
innan ísraelskrar vinstri-
hreyfingar er fólk, sem er
fúst á að viðurkenna rétt
flóttamanna til að snúa aft-
ur. Þetta á að sjálfsögðu
ing á kröfu ísraelsmanna
um viðurkenningu á sjálf-
stæði ísraels?
— Þannig er ekki hægt
að leggja málið fyrir. í
Arabalöndunum og í Arab-
íska sambandslýðveldinu
eru mörg ólík öfl að verki.
Sósíalistiska skipulagið er
enn aðeins'á byrjunarstigi,
og til þessa hafa ekki verið
til þar nein skipulögð
vinstrisamtök. Fólk, sem ég
hef hitt, hefur sagt, að ef til
væri skipulögð, ísraelsk
vinstrihreyfing, sem viður-
kenndi rétt flóttamanna til
að snúa aftur, myndi það
létta starf þeirra.
— ☆ —
Þér hugsið þá um viður-
kenningu á ísrael?
— Ekki nákvæmlega það.
En það er til fólk, sem álít-
ur, að hægt væri að koma
á friðsamlegri lausn, ef til
væri í ísrael sterk vinstri-
hreyfing, sem væri fús á að
viðurkenna rétt flótta-
manna til að snúa aftur.
vinstrihreyfing er ekki
sterk. Þess vegna verðum
við að styðja hana, þannig
að hún eigi auðveldara með
að koma fram nýjum hug-
myndum í þeim vandamál-
um, sem nú draga að sér at-
hygli okkar.
— ☆ —
Þér eruð mjög með hug-
ann við Víetnamstríðið.
Rétt fyrir Russellréttarhöld
in vörðuð þér heilum mán-
uði til að kynna yður deil-
ur Araba og ísraelsmanna.
Virðast yður þessi vanda-
mál áþekk?
— Það finnst mér ekki. í
Víetnam er um að ræða
þjóðernislega frelsisbar-
áttu gegn heimsvalda-
stefnu. Ástandið í Miðaust-
urlöndum er miklu flókn-
ara. Sjálfsagt hafa hin auð-
mögnuðu Vesturlönd mikil
áhrif á Israel, og vinstriöfl-
in eru þessvegna öll álíka
tortryggin á ísrael. Þetta
ugur í öllum Arabalöndum,
en ég þekki til í Egypta-
landi. Ég veit, að þetta land
er að reyna að iðnvæða og
sósíalisera sig með miklum
erfiðismunum, og það eru
engin tök á því að taka við
300.000 flóttamönnum frá
Gaza-svæðinu, þegar árleg
fólksfjölgun í landinu er
750.000.
— ☆ —
Þér hafið einnig hitt full-
trúa arabíska minnihlutans
í ísrael. Eru nokkur tök á
því, að þessi hópur geti
tengt deiluaðilja svo, að
með því mætti efla skilning
og koma á friði?
Ýmsir Arabar hafa sagt
mér, að slík tengsl væru
hugsanleg með vissum skil-
yrðum. Þessi skilyrði eru
mjögæinföld: minnihlutinn
verður að hafa sömu borg-
araréttindi og ísraelsmenn.
Hann hefur öll pólitísk rétt-
indi, en það gagnar ekki
veg fyrir að fram færu við-
ræður milli vinstriafla
beggja deiluaðilja. Aftur á
móti geta vinstri öflin á
báða bóga aðeins styrkt ein
inguna með hjálp vinstri-
afla hinu megin frá. Þess
vegna held ég, að það sé
hlutverk vinstrimanna í
Evrópu nú fremur en
nokkru sinni fyrr að sýna
vinstrihreyfingum beggja
aðilja traust til að auka
mátt þeirra og veldi. Að
minni skoðun er það eina
leiðin. Ég held, að deila
ísraelsmanna og Araba leys
ist ekki að ofan. Það á sjálft
að leysa hana, fólkið, sem
hrærist í átökunum. Það er
ekki hægt að treysta á
sovét-amerískar friðarum-
leitanir, aðeins á arabísk-
ísraelskar friðarumleitanir.
Við megum ekki gera
vinstrihreyfingunum mis-
hátt undir höfði, hvorki á
annan bóginn né hinn, held
ur bera traust til beggja.
(Þýtt úr Orientering.)
4
Friáls bjóð — fimmtudagur 20. júlí 1967