Frjáls þjóð - 23.05.1968, Blaðsíða 2

FRÁ LIÐNUM DÖGUM
Annálsverð tíðindi úr
MeSal rita Jóns prófasts
Halldórssonar í Hítardal er
annáll, sem nær yfir árin
1724—1734. Annáll þessi er
hicS merkasta heimildarit um
íslenzka atburSi á þeim ár-
um, sem hann tekur til, enda
ritaSur samtíða atburðunum.
En þar er einnig að finna yfir
lit um erlenda samtímavið-
burSi, greinarbetra og efnis-
meira en títt er í íslenzkum
annálum frá svipuðum tíma.
Er fróðlegt að kynnast því
lítiS eitt, hvernig íslenzkur
klerkur og fróðleiksmaSur á
öndverSri 18. öld segir frá
erlendum tíSindum. Verða
hér á eftir birt nokkur sýnis-
horn þessa úr Hítardalsannál
séra Jóns Halldórssonar.
—O—
1724.
Konungurinn í Spania Phil
ippus 4. (réttara Filippus 5.),
sagði sig þann 10. janúar aS
raunalausu frá ríkisstjóman-
inni, en ofurgaf hana sínum
elzta syni Ludovico, prinsin-
um af Austuria, hverja fyrir-
tekt flesta forundraði, þar
hann heilsugóður á fertugs-
aldri, tók helzt til aS reyna
sinn lukkuhag, kominn í ró
og frið um þá spönsku krónu
og konungseign við sinn sam-
biðil til hennar þann mekt-
uga herra keisarann Karl hinn
sjötta, eftir strangt, margra
ára stríS, svo lukkan sýndist
leika honum í lófum. En sá
ungi konungur, sonur hans
Ludovicus 1. í Spania, dó af
bólusótt þann 31. augusti
sama árs, ríkti 7 mánuSi og
15 daga, en lifði 17 ár og 5
daga, svo Philippus kóngur
neyddist til ríkisstjórnina aft-
ur aS sér að taka.
Páfinn, Innocentius 13, dó
7. martii. Aftur var til páfa
útvalinn þann 10. maii gam-
all kardináli af reglu Domini-
canorum, neapaliskur, Vin-
centus Maria, 75 ára gamall,
kallast Benedictus 13. HaldiS
útlöndum
er, aS um langan tíma hafi
ekki verðugri persóna af gáf-
um og flestum hlutum verið
tekinn til páfatignar.
1725.
Þann 8. februarii dó zarinn
í Mosckovia Petrus Alexoviz,
53 ára gamall (þ. e. Pétur
mikli Rússakeisari). Hann
átti engan son eftir á lífi, en
sonarson einn, hvern hann
útilukti frá ríkisstjórnaninni
vegna hans föður, síns fortap
aSa sonar við sinni fyrri trú.
Þar fyrir tók veldið eftir hann
Katharina hans seinni kvinna,
eftir hans testamenti. Henn-
ar krýningu jét hann gera
með hinu stærsta skrauti og
æru í höfuSborginni Moskau
þann 18. maí anno 1724. Þessi
zar hefur látiS frama og
fræða sitt fólk og undirsáta
1 allskyns stríðskunnáttu og
handverkskúnstum, vopna-
búnaSi og byggingum langt
fram yfir sína forfeSur og for
verara, útaukiS stórlega sitt
veldi og staðfest sína einvalds
- stjórnan. Eigi var hann
hneigður til fordildar eður
klæðadragtar, því þá hann
var í Kaupinhafn gekk hann
meS sítt, svart hár, selskinns
stafnahúfu á höfði og grófan,
stólgráan klæðiskjól.
Á þessu ári opnaSi páfi
Benedictus 13. jubil- eSur
fagnaðarárið í Róm meS
venjulegum ceremoniis, en
eigi meS venjulegri prakt eS-
ur prjáli, hvert hann hatar
stórlega, hvar eftir þeir stóru
kardínnálar og prelátar mega
sér haga. Honum mislíkar
stórum fáfræði almúgans í
trúarbrögðum og kristileg
framferði, og hefur því be-
falað, aS fyrir honum skyldi
greinuglega útleggjast Cate-
chismus og höfuðgreinar hei-
lagrar skriftar og leyft sér-
hverjum að lesa biblíuna á
sínu móSurmáli, og í prédik-
unum skyldi hún einfaldlega
útleggjast fyrir fáfróSu al-
múgafólki, og útdragast af
henni kristilegar áminningar,
og aS öllum skyldi setjast fyr
ir sjónir, hver nytsemd sé að
hennar iðuglegum lestri. Og
þá kardínálarnir hafa sagt,
aS slíkt væri' á móti skikkun
og venju þeirrar rómversku
kirkju, hefur hann svaraS, þá
óvenju hlyti menn af að taka,
sem mótstæðileg væri guðs-
þjónustu framgangi, því fram
ar ætti aS þóknast guði en
mönnum.
1730.
Sá góði og loflegi kóngur
Friedrich fjórði, dó klukkan
tvö eftir miSnœtti um nótt-
ina eftir þann 11. októbris,
kristilega í ÓSinsey á Fjóni,
59 ára gamall, eftir mánaSar-
legu. Var með stórri virðingu
grafinn í Roskilde þann 10.
decembris.
1731.
Almennilegur friSur um
allan kristindóminn. — Þann
6. junii framfór á Frederichs-
borgarsloti krýning vors allra
náSugasta konungs Kristians
sjötta og hans drottningar
Sophia Magdalenæ, mark-
greifainnunnar til Branden-
borg, með svo stórri prakt og
virðingu, sem ekki verður í
stuttu máli frá sagt. Þar voru
viðstaddir hinir stærstu herr-
ar í ríkinu og framandi ges-
anter. Allur gangurinn yfir
slotsgarSinum til kirkjunnar
var yfirklæddur með rauðu
klæSi, og á því gengiS til
kirkjunnar og frá henni aftur,
á breidd 4 álnir. — BæSi
meðan krýningin og máltíðin
yfirstóSu hljómuSu allskonar
hljóðfæri, með aSskiljanlegri
Vaxandi eiturlyfjaneyzla
Eiturlyfjamálefni hafa
verið töluvert á dagskrá á
hinum Norðurlöndunum
síðustu misseri vegna sí-
felldra uppljóstrana um
misnotkun eiturlyfjanna.
Eru þessi mál þegar orðin
mikið áhyggjuefni ábyrgra
aðila t. d. í Svíþjóð og Nor-
egi. Per Borten, forsætis-
ráðherra Noregs svaraði
nýlega fyrirspurn í Stór-
þinginu varðandi þessi mál.
Forsætisráðherrann vakti
máls á því í svari sínu, að
það gæti fljótlega orðið
tímabært að Norðurlöndin
kæmu sér upp sameiginlega
stofnun, er fjallaði um mál
þessi. Hún ynni gegn ólög-
legum innflutningi eitur-
lyfja og notkun þeirra. Að
stofnun þessari stæðu toll-
yfirvöld, lögreglan og full-
trúar heilbrigðisyfirvald-
anna. Forsætisráðherrann
skýrði frá því, að sérstakri
eiturlyfjadeild hefði verið
komið upp hjá lögreglunni
í Osló. Hefði deild þessi það
hlutverk m. a. að kanna ó-
löglega neyzlu eiturlyfja í
borginni og vinna gegn
sætustu músíca og pípnasöng.
Eftir máltíðina, nær klukkan
var hér um 7 um kveldiS, var
á stórum flutningsvagni færð
ur heill uxi, steiktur, með
margslags fugla og villibrácS
uppstoppaSur og heitur, yfir
slotsplássiS yzt á garðinn.
Þar voru og uppreistir tveir
forkostulegir stólpar, á hverj
um sátu tveir forgylltir svan-
ir, en fram af þeirra nefjum
rann bæði rautt vín og hvítt
um nokkrar stundir. Þetta
hvorttveggja, ásamt öSrum
vistum, var gefið almenningi
og bændunum til snæðings,
svo af þeim át og drakk hver
sem kunni og hann náði til,
jafnvel með blóðugum fingr-
um, þá fengiS höfðu nokkuð
í kollinn. Allt þaS rauSa
klæði, sem á var gengiS til
kirkjunnar var gefiS almenn-
ingi. Rifu bændumir þaS í
stykki og hrifsaSi hver sem
gat. Þar með var og út kastað
stórri peningasummu í mill-
um þeirra, en þeir, vel rúss-
aðir, hrömmsuðu slíkt sem
hver náði með áflogum og
ýmsum keskilátum. Upp á
þetta horfSi herskapurinn og
henti gaman af.
slíkri neyzlu. Ráðherrann
gat þess, að opinberir að-
ilar hefðu efnt til upp-
lýsingaráðstefnu um eitur-
lyfjamál í 15 héruðum í
Noregi eða þar, sem mis-
notkun hefur gætt.
Hið „hættulausa" græn-
meti.
í sambandi við umræður
um eiturlyfjamálin í Sví-
þjóð, hafa sumir talið gæta
óþarfa gagnrýni á sum eit-
urlyfin, svo sem ,,hasch“ er
þeir hafa talið ,,hættulaust“
grænmeti og hið sama væri
að segja um LSD-lyfið, svo
nefnda. Auðvitað hafa slík
ar fullyrðingar aðdáenda
þessara lyfja, þótt út í hött
og vilja ýmsir telja þessa
„aðdáendur“ stórhættulega
menn fyrir þjóðfélagið.
Fyrir nokkru var gerð
mjög athyglisverð athugun
og rannsókn á útbreiðslu
eiturlyfjanotkunnar í há-
skólabænum Uppsölum í
Svíþjóð Starfshópurinn, er
vann að þessu verkefni,
lagði sig mjög fram um að
vinna þetta verkefni sem
bezt og vanda mjög alla
ÞEIR GÖMLU KVEÐA
Biskupssveinninn
Ölinu fylgja ósköþ slík,
allir verða að svíni.
Segðu hann liggi í Syðri-Vík
seyddur af brennivíni.
Stefán Ólafsson.
Manvísa
Enn nærist elskan sanna,
enn kærleiks funinn brennur,
enn leiftrar ástar tinna,
enn kviknar glóð af henni,
enn giftist ungur svanni,
enn saman hugir renna,
enn gefast meyjar mönnum,
menn hallast enn til kvenna.
Páll Vídalín.
Tagldarvísur
Eg er að tálga horn í hölgd,
hagleiksmenntin burt er sigld.
Illugi deyddi tröllið Tögld,
trúi ég hún væri brúnaygld.
úr víðri veröld
HIÐ „HÆTTULAUSA“ GRÆNMETI
2 ‘ • Frjáls þjóð — Fimmtudagur 23. maí 1968