Þjóðvakablaðið - 18.09.1996, Page 3

þJOðVAKABLAðlð
3

Þingflokkur jafnaðarmanna
Spennandi nýsköpun framundan
Það er köstur að koma á óvart í stjórnmálum, segir Einar Karl Haraldsson um
hinn nýja þingflokk.
Það er kostur en ekki löstur að
koma á óvart í stjórnmálum -
það hvernig Þjóðvaki og Al-
þýðuflokkurinn stóðu að þessu
sameiningarskrefi kom náttúr-
lega öllum í opna skjöldu, bæði
fjölmiðlaheiminum og stjórn-
málamönnum á öðrum bæjum,
segir Einar Karl Haraldsson
sem ráðinn hefur verið til að
vinna að sameiningarferli
hreyfingar jafnaðarmanna á
næstu misserum.
- Það er til sannindamerkis um
að menn vilji í raun nýsköpun
hvemig staðið er að sameiningu
þingflokka og þróun hugmyndar-
innar um sameiningu jafnaðar-
manna. Formið á ráðningu minni
er í sjálfu sér einnig nýsköpun.
Ekki verið að koma á fót skrif-
stofuhaldi og yfirbyggingu held-
ur er kyrrstöðu sagt stríð á hendur
og ráðist í að skapa hreyfmgu í
kringum hugmynd.
Engir fordómar
meóal AB-félaga
—r Hvorki Þjóðvaki né Alþýðu-
flokkurinn er yfir mér heldur er
samningur minn við hinn nýja
þingflokk. Verkefnið verður þró-
að áfram, meðal annars með
vikulegum fundum með þing-
mönnum og helstu ráðgjöfum
þeirra. Þessir vikulegu fundir
verða eins konar hugmyndapott-
ur.sem fleiri verða kallaðir til að
hæra í, en ég mun auðvitað einn-
ig koma á fundi hjá Alþýðu-
flokknum, Þjóðvaka og öðrum
hópum eftir því sem verkast vill.
- Að sjálfsögðu mun ég með
ánægju sækja með sama hætti
fundi hjá Alþýðubandalaginu,
segir Einar Karl. - Eg hef þegar
fengið ágætis viðbrögð frá Al-
þýðubandalagsfólki við verkefni
mínu. Og það verður ekki nóg-
samlega undirstrikað að meðal
almennra félaga eru engir for-
dómar gagnvart samfylkingar- og
sameiningarhugmyndum jafnað-
armanna. Þessi vilji hefur marg-
sinnis verið undirstrikaður í
könnunum og sannað sig við
myndun Reykjavíkurlista.
Menn verða að fyrirgefa flokks-
forystu Alþýðubandalagsins
hastarleg viðbrögð, því þetta kom
henni á óvart. Hins vegar liggur
vilji kjósenda ljós fyrir. Kjósend-
ur eru meiri vitsmunaverur en
margur stjómmálamaður hyggur
og ég sannfærist æ betur um það
eftir því sem ég starfa lengur í
stjómmálum að kjósendur vita
hvað þeir vilja.
Breiö lireyfing
- Vandamál hreyfingar jafnaðar-
manna em skipulagslegs eðlis.
Meirihluti kjósenda aðhyllist sjón-
armið jafnaðarmanna, en honum
hefur ekki verið boðið upp á nægi-
lega traustan valkost. Reyndar
held ég að lykillinn að árangri
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks í síðustu kosningum sé ein-
mitt sá að kjósendur töldu þar
meira traust að fá en hjá marg-
klofxnni hreyfingu jafnaðarmanna.
- Já, ég lít svo á að hreyfing
jafnaðarmanna standi saman af
fólki úr flokkunum Alþýðu-
flokki, Alþýðubandalagi, Þjóð-
vaka, Kvennalista og reyndar
mun fleira óflokksbundnu fólki,
einnig úr kjósendahópi ríkis-
stjómarflokkanna. Sú megin-
skoðun sem bindur þetta fólk
saman er hugsjón jafnaðar. Þessi
góða lífsskoðun hefur ekki náð
samsvarandi fylgi til landstjórnar
og hún nýtur í samfélaginu.
- Bakvið skoðun verður að vera
pólitískt fylgi. Verkefni okkar er
að búa þann styrk til. Menn verða
að átta sig á því að breiddin innan
jafnaðarmannaflokka til dæmis á
Norðurlöndum er gífurleg. Þar er
hið breiða litróf, róttæklingar og
íhaldsmenn, verkalýðsforysta og
andstæðingar verkalýðsforystu,
örgustu tæknikratar með frjáls-
hyggjutónum til harðvítugra and-
stæðinga tæknihyggju og neyslu-
þjóðfélags. Og þannig mætti telja
áfram. Slíkir flokkar spanna yfir-
leitt meiri pólitíska breidd en
hægri vængurinn sem er and-
spænis þeim.
VHjum mynda póli-
tískan meirihluta
- Hjá okkur er um það að ræða að
við höfum hreyfingu jafnaðar-
manna sem spannar nokkra
flokka. Hún gæti sýnt meiri styrk
með því að stokka upp og sam-
eina nokkra þeirra, - en pólitískt
gæti hún einnig alveg eins skipst
upp í fleiri flokka. Það eru uppi
alveg nógu margar pólitískar sér-
viskur til þess að stofna ennþá
fleiri flokka ef mönnum sýnist
svo. I þeirri skipulagsheild sem
við viljum sjá verður að vera rúm
fyrir marga skoðanahópa. Með
því að skilgreina hvað er mikil-
vægast fyrir hugsjón jafnaðar-
mennskunnar eigum við mögu-
leika á að geta breytt þessu sam-
félagi til hins betra. Við þurfum
að mynda pólitískan meirihluta
til þess að koma þessum megin-
atriðum fram.
- Viðbrögð forustu Alþýðu-
bandalagsins voru að sumu leyti
eðlileg. Eg tel að það sé kostur en
ekki löstur í stjómmálum að geta
komið á óvart. Það hvemig Þjóð-
vaki og Alþýðuflokkurinn stóðu
að þessu sameiningarskrefi kom
náttúrulega öllum í opna skjöldu,
bæði fjölmiðlaheiminum og stjóm-
málamönnum á öðmm bæjum.
- Ég stóð frammi fyrir því að
þurfa að taka skjóta ákvörðun.
Stundum þurfa menn að eiga við
sjálfa sig að taka ákvarðanir og
sæta afleiðingum af þeim. í sjálfu
sér hefði verið heppilegra að geta
talað við fleiri um ákvörðun mína
en til þess vannst ekki tóm.
*
Oyfirveguö
viðbrögd
- Mér finnst viðbrögðin hafa ver-
ið óþarflega mikið á persónulegu
nótunum og of lítið gert úr hinum
pólitísku tíðindum sem í þessum
skrefum felast. Auðvitað em það
stórpólitísk tíðindi að þingflokk-
Einar Karl: Menn verða að fyrir-
gefa forystu Alþýðubandalagsins
hin hastarlegu viðbrögð.
ar Þjóðvaka og Alþýðuflokksins
skuli sameinast í einn þingflokk
jafnaðarmanna. Það era líka mik-
il tíðindi er formaður Alþýðu-
flokksins lýsir því yfir með afger-
andi hætti að hann vilji án skil-
yrða hefja samræður við Alþýðu-
bandalag og Kvennalista um
frekara samstarf.
- Viðbrögð forystu Alþýðu-
bandalagsins vora óyfirveguð og
ekki mjög skynsamleg. Það er
ekki klókt hjá neinum að mikla
fyrir sér örðugleikana á því að
hreyfing jafnaðarmanna sýni
meiri pólitískan styrk, segir Einar
Karl, og segist persónulega afar
sáttur við þær breytingar sem
umskiptin hafi í för. - Ég var auð-
vitað búinn að vinna áram saman
með fyrrverandi formanni í
mínum ágæta flokki, en þegar hið
nýja tvíveldi Svavars Gestssonar
og Margrétar Frímaimsdóttur kom
tií sögunnar í valdastólum Al-
þýðubandalagsins urðu starfsað-
stæður mínar óviðunandi. Nú er
því starfi lokið og nýtt tekur við.
Ég treysti mér og þeim vel til
þess að vinna saman á öðram for-
sendum, og ég hlakka mjög til
þeirra spennandi verkefna sem
framundan era.
Pað held ég,nú... Jóhanna Sígurðardóttír
Breytt kjördæmaskipan forsenda framfara
Eitt brýnasta verkefnið í íslenskum stjómmálum er að
breyta núverandi kjördæmaskipa og jafna atkvæðavægi
landsmanna. Það er eitt lykilatriðið og forsenda fram-
fara í þjóðfélaginu.
Þó það eigi sér mikinn hljómgrann að breyta þurfi
kjördæmaskipaninni, þá hafa þingmenn ekki mannað sig
enn uppí að taka á því máli. Þær breytingar sem gerðar
hafa verið hingað til hafa flestar misheppnast. Einfald-
lega vegna þess að þær era því marki brenndar að marg-
ir þingmenn tóku afstöðu til tillagna eftir því hvort lík-
legt væri að þeir væra inni eða útaf þingi.
Slíkt kann ekki góðri lukku að stýra, og af og frá að
þau vinnubrögð hafi hagsmuni þjóðarinnar að leiðarljósi.
St j ór nlagaþing
Mikilvægt er að höggva á þennan hnút. Það er ekki
lengur hægt að búa við það að löggjafarsamkoman geti
ekki tekið á mikilvægustu grandvallarþáttum í stjórn-
skipan landsins, sem er endurskoðun stjómarskrárinnar
og að jafna atkvæðavægi landsmanna
A Alþingi hef ég lagt til breytingu á stjómarskránni
þess efnis að efnt skuli til sérstaks stjómlagaþings, sem
skipað verði þjóðkjömum fulltrúum. Kjörgengi þeirra
fari eftir sérstökum kosningalögum og kosnir persónu-
kjöri.
Stjómlagaþing hefur það verkefni að leggja fram
breytingar á kosningalögum og reglum, með það að
markmiði að jafna atkvæðavægi landsmanna.
Stjórnlagaþing á eiimig að skoða sérstaklega æskileg-
ar breytingar á stjómkerfinu, eins og aukinn rétt fólks til
þjóðaratkvæðagreiðslu og skýrari skil milli fram-
kvæmdar- og löggjafarvalds. Er þar átt við atriði eins og
hvort ráðherrar eigi jafnframt að vera þingmenn og
hvort afnema skuli aukafjárveitingar. Jafnframt á þingið
að skoða hvort rétt sé að breyta og setja skýrari ákvæði
um þingrofsréttinn, t.d. hvort tekin verði upp sú skipan
sem er í gildi í Noregi, þar sem þingrofsheimild er ekki
fyrir hendi. Ennfremur er rétt að huga að ákvæðum
Stjórnlagaþing
hefur þaðverk-
efni að leggja fram
breytingar á kosn-
ingalögum og
reglum, með það
að markmiði að
jafna atkvæðavægi
landsmanna.
stjómarskrárinnar um setningu bráðabirgðalaga í ljósi
þess að nú situr Alþingi allt árið.
Að auki hefði stjómlagaþing það verkefni að fjalla um
ákvæði stjómarskrárinnar um ráðherraábyrgð. Til um-
fjöllunar ætti að taka þær skráðu og óskráðu reglur sem í
reynd ríkja um embættisfærslur í opinberri stjórnsýslu,
einkum varðandi embættisveitingar í æðstu störf og
breytt fyrirkomulag þess. Svo og fjallar þingið um
hvort rétt sé að setja reglur um ráðstöfun opinberra fjár-
muna og þá hvort rétt sé að draga úr stjómmálalegum
afskiptum í sjóða- og bankakerfinu.
Að sjálfsögðu mun stjómlagaþingið, auk áðurnefndra
atriða, taka stjómarskrána til endurskoðunar í heild.
Skipan stjóriilagaþings
Um skipan stjórnlagaþings og starfshætti þarf að setja
sérstök lög. í framvarpi því sem ég lagði fram á Alþingi
er m.a. lagt til að þingið verði skipað þjóðkjörnum full-
trúum sem verði kjörgengir samkvæmt lögum um kosn-
ingar til Alþingis, öðram en alþingismönnum. Með
slíku þingi væri komið í veg fyrir að alþingismenn fjöll-
uðu um mál sem vörðuðu þá sjálfa, t.d. ákvæði stjómar-
skrárinnar um kosningaskipan og ráðherraábyrgð.
Lagt er til að stjómlagaþing verði skipað 41 kjörnum
fulltrúa. Þeir skulu kosnir persónukosningum, en slíkt
fyrirkomulag gefur kjósendum tækifæri til að velja menn
á þingið án tillits til þess hvaða flokki eða samtökum
þeir tilheyra. Þá er gerð krafa til þess að frambjóðendur
hafi tilskilinn fjölda meðmælenda, enda mikilvægt að til
þingsins veljist einstaklingar sem njóta góðs trausts sam-
borgara sinna. Slík krafa er einnig í samræmi við lög um
kosningar til Alþingis, en þar er kveðið á um tiltekinn
fjölda meðmælenda með hverjum framboðslista.
Gert er ráð fyrir að fulltrúar á stjómlagaþingið verði
kjömir í núverandi kjördæmum landsins. Við skiptingu
fulltrúa á kjördæmin hefur verulega verið tekið mið af
fjölda íbúa í kjördæmum og þannig reynt að jafna vægi
atkvæða mun meira en nú er. Þó er gert ráð fyrir að
hvert kjördæmi kjósi eigi færri en þrjá fulltrúa á þingið.
I heild hefði Reykjavík og Reykjaneskjördæmi samtals
21 fulltrúa en samanlagðir fulltrúar annarra kjördæma
yrðu 20.
I framvarpinu er kveðið á um að stjómlagaþing starfi í
einni málstofu og því settur tímafrestur hvenær starfí
þess lýkur. Þá þegar færi fram þjóðaratkvæðagreiðsla
um tillögur stjómlagaþings.
Bindandi þjóöaratkvæðagreiðsla
Lagt er til að tillögur stjórnlagaþings verði bomar undir
þjóðaratkvæði. Niðurstaða af þeirri atkvæðagreiðslu
yrði bindandi. Nái tillaga stjómlagaþingsins fram að
ganga í þjóðaratkvæðagreiðslu verður hún lögð fyrir
forseta Islands til staðfestingar og tekur þá ný stjómar-
skrá gildi.
Eðlilegt er að stjómlagaþing setji ákvæði í hina nýju
stjómarskrá um að eftir að hún hefur verið staðfest af
forseta lýðveldisins skuli Alþingi rofíð og efnt til kosn-
inga samkvæmt þeirri kosningaskipan sem hin nýja
stjómarskrá kveður á um.
Höfundur er formaður Þjóðvaka, og þingmað-
ur Þingflokks jafnaðarmanna í Reykjavík.