Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.2005, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 5. febrúar 2005 | 13
Nýjustu fréttir af Elvis Costello eru þærað hann sé að semja óperu um H.C.Andersen, „The Secret Arias“. Þettakemur ekki svo mjög á óvart. Ég er
hins vegar nokkuð viss um að fáir hafa haft
ímyndunarafl til að sjá fyrir að ferill Costello í
tónlistinni yrði með þeim hætti sem orðið hefur,
þegar hann kom fyrst fram á sjónarsviðið árið
1977, og á næstu árunum þar
á eftir. Á þeim tíma sem liðinn
er hefur hann komið víða við
og er ópera eitt af því fáa sem
hann á eftir.
Costello varð fljótt eins konar költ-fígúra í tón-
listarbransanum. Buddy Holly-gleraugun, hráa
röddin en jafnframt hæfileikinn til að semja gríp-
andi lög, gerðu að verkum að það var ekki annað
hægt en taka eftir honum. Eins konar pönkað
rokk eða rokkað pönk, með raggí-ívafi og skír-
skotun til rokksins á sjötta áratug síðustu aldar,
einkenndi fyrstu plötur hans. Eftir 1980 kom hann
við í ýmsum tónlistarstefnum, sálartónlist og
sveitatónlist með þekktum Nashville-tónlist-
armönnum. Svo kom hreint popp, samstarf við
Paul McCartney, klassík, m.a. með Brodsky-
kvartettinum, og samstarf við Burt Bacharach,
svo það helsta sé nefnt.
En þá er að snúa sér að tilefninu. Það gerist
ekki oft þegar maður heyrir lag í fyrsta skipti með
nýjum tónlistarmanni, að ekkert annað kemst að
en drífa sig út í búð og kaupa plötu til að geta
heyrt meira. Það gerðist hjá mér þegar ég heyrði í
fyrsta skipti í Elvis Costello. Þetta var lagið „No
Action“ af annarri plötu hans, This Years Model,
sem kom út vorið 1978. Og hvílík upplifun. Þetta
var svo ferskt, kraftmikið og einfalt, akkúrat það
sem vantaði. Auðvitað var margt gott að gerast á
þessum tíma. Til að mynda var Clash að komast á
flug og Dire Straits sendi frá sér Sultans of Swing
með meiru. En það var eitthvað alveg sérstakt við
Costello. Það var eins og honum tækist að grípa
tíðarandann og blanda honum saman við and-
rúmsloftið frá upphafsárum rokksins, sérstaklega
frá þeim tíma er nafni hans, Presley sjálfur, var
upp á sitt besta. (Reyndar er Elvis Costello ekki
upprunalegt nafn hans því honum var gefið nafnið
Declan og rétt efnirnafn hans er McManus.)
„No Action“ er fyrsta lagið á This Years Model.
Hraður rokkari með grípandi laglínu, sem minnir
nokkuð á Bítlana. Einungis tvö lög á plötunni eru í
rólegri kantinum. Undirspilið er einfalt; gítar,
sem Costello sér sjálfur um, orgel, bassi og
trommur, sem eru í höndum hljómsveitarinnar
The Attractions, sem var með honum á fyrstu ár-
unum og aftur síðar. Ef eitthvað er þá er seinni
hlið plötunnar betri, þó erfitt sé að gera upp á
milli. Platan rennur einfaldlega ljúflega í gegn, og
hún gerir það enn í dag, hátt í þremur áratugum
eftir að hún kom fyrst út. Þannig eru auðvitað
þær plötur sem eru ómissandi í safninu.
Ómissandi módel í safninu
Poppklassík
Eftir Grétar Júníus
Guðmundsson
gretar@mbl.is
A
ndrea Troolin kom í afdrifaríka ferð
til Íslands sumarið 1994. Hún var í
jarðfræðinámi í háskóla og þetta
sumar fóru nemendurnir í vett-
vangskönnun til Íslands. „Við vor-
um þar í einn mánuð; ferðuðumst
um allt landið og skoðuðum þetta frábæra land.
Dag einn fengum við frí frá akademískum æfing-
um og þá ákváðum við nokkur að heimsækja
Grímsey, svo við gætum sagst hafa verið á norð-
urheimskautsbaugnum. Við fórum þangað á lítilli
flugvél og eyddum deginum í að rölta um eyjuna
og skoða okkur um,“ segir Andrea
og segist sérstaklega muna eftir
stóru, gulu og afar fallegu vita-
húsi á eyjunni.
Hópurinn settist niður nærri vitanum og fékk
sér nesti. „Þá ákvað ég að ég vildi ekki gera jarð-
fræði að ævistarfi mínu, heldur tónlistarútgáfu. Í
sjálfu sér hafði það lítið með Grímsey að gera,
nema hvað ég var stödd þar þegar ég tók þessa
ákvörðun,“ segir Andrea. Þessi stund markaði því
tímamót í lífi hennar.
„Ferðin öll var yndisleg og ég skemmti mér frá-
bærlega. Ísland og íslensk menning veittu mér
mikinn innblástur,“ segir Andrea, en aðspurð seg-
ist hún því miður ekki hafa komið hingað síðan.
„Nei, rekstur plötufyrirtækis krefst allra fjár-
muna manns og þess vegna gefst lítið tækifæri til
ferðalaga. Mér þætti alveg meiriháttar að koma
þangað aftur og raunar dreymir mig oft um Ísland.
Það festist sannarlega í vitundinni,“ segir hún.
„Ég mun koma aftur þangað einhvern daginn, það
er alveg öruggt.“
Ekki stórt fyrirtæki
Andrea segist hafa heyrt um Iceland Airwaves-
tónlistarhátíðina, sem haldin er í októbermánuði
ár hvert. „Orðspor hennar hefur vaxið mikið. Hver
veit nema ég kíki á hátíðina á næstunni?“
Spurð segist Andrea ekki þekkja mikið til ís-
lenskrar tónlistar, fyrir utan allra þekktustu lista-
mennina, eins og Björk og Sigur Rós. „Mér finnast
þau vera stórkostlegir tónlistarmenn. En ég þekki
ekki mikið til íslenskra „indie“-hljómsveita, því
miður,“ segir hún.
Grimsey Records er ekki stórt útgáfufyrirtæki,
segir Andrea. „Það er mjög smátt í sniðum. Við
höfum gefið út á að giska tvær plötur á ári, að und-
anskildu hléi sem ég tók mér fyrir nokkrum árum.
En ég lít eiginlega á þetta sem hálfgert listrænt
verkefni, frekar en fyrirtæki sem eigi að skila mér
miklum tekjum. Ég hef alltaf sinnt öðru starfi
meðfram plötuútgáfunni, en nota fyrirtækið til að
koma góðri tónlist á framfæri; tónlist sem fær litla
athygli en á sannanlega skilið að fá að heyrast sem
víðast. Takmarkið mitt er að hjálpa þessari tónlist
að fóta sig í veröldinni, en venjulega sel ég ekki
meira en 1–2 þúsund eintök af hverri plötu sem ég
gef út. Velgengnin felst í því að koma þessari tón-
list á framfæri.“
Andlegt heimili í Minnesota
Andrea starfrækir Grimsey Records í Minnesota-
fylki í Bandaríkjunum. „Ég hef búið á mörgum
stöðum á síðustu árum, en „andlegt heimili“ fyrir-
tækisins, fyrir utan Grímsey á Íslandi, er Minne-
sota. Þaðan er ég, þar bý ég núna og þar mun ég
vafalaust búa lengi.
Ætli helmingur listamanna á snærum fyrirtæk-
isins sé ekki frá Minnesota, en að öðru leyti koma
sveitirnar víða að; frá öðrum ríkjum Bandaríkj-
anna, Spáni og Ástralíu,“ segir hún.
Hvernig er tónlistarlífið í Minnesota?
„Það er mjög líflegt um þessar mundir. Vet-
urinn er langur, eins og á Íslandi, og fólk þarf á
skemmtun að halda til að þreyja hann. Frægar
hljómsveitir koma sjaldan hingað á veturna, af
ótta við að veðurteppast, sem þýðir að við verðum
að sjá sjálfum okkur fyrir góðri tónlist. Þetta leyti
árs er sennilega besti tíminn fyrir listamenn héð-
an; þá hafa þeir meiri möguleika en ella á að kom-
ast að á stærri tónleikastöðum, því fólk vill fara út
og skemmta sér, ekki síður en á sumrin. Núna var
einmitt verið að opna stóran tónleikastað, sem hef-
ur verið mjög vel sóttur. Gerjunin er mikil núna;
margar svalar yngri hljómsveitir að kveðja sér
hljóðs.“
Líkar ekki „lo-fi“
Andrea segir aðspurð að finna megi rauðan þráð í
vali hennar á listamönnum til útgáfu. „Þeir þurfa
einfaldlega að vera einstakir. Mér líkar ekki „lo-fi“
tónlist, sem tekin er upp við frumstæðar aðstæður
og hljómar ekki sérstaklega vel. Ég er gefnari fyr-
ir góðan hljóm og íburð. Mörg önnur „indie“-
fyrirtæki einbeita sér að „lo-fi“, en að mínu mati
verður tónlistin að vera pússuð og falleg.
Í raun má segja að ég gefi út popptónlist, en
skilgreiningin á henni er reyndar frekar erfið nú
til dags. Popp getur verið Destiny’s Child, eða
þessi venjulega útvarpstónlist, en auðvitað er
Grimsey ekki í þeim bransa. Kannski frekar í þess-
ari sígildu skilgreiningu á poppmúsík; grípandi og
fallegum lögum. Reyndar er ég að fara að gefa út
fyrstu raftónlistarplötu Grimsey Records, með
tónlistarmanni frá Minnesota, en nýjasta útgáfan
er með Stephanie Says. Ég er mjög stolt af henni
og platan hefur fengið afar góða dóma að und-
anförnu.“
Yfirþyrmandi snillingur
Andrea er umboðsmaður eins listamannanna; hins
hæfileikaríka Andrews Birds, en plata hans frá
2003, Weather Systems, hlaut mikið lof tónlistar-
blaðamanna. Bird er menntaður fiðluleikari og lög
hans bera sterkan keim af klassískri tónlist-
arþjálfun. „Nýja platan hans, sem kemur út í
næsta mánuði, er alveg stórfengleg,“ segir hún og
tekur undir fullyrðingu blaðamanns, sem stillir sig
ekki um að segja að maðurinn sé snillingur.
„Stundum er það svolítið yfirþyrmandi, hve
hann er klár. Hann hefur spilað á fiðlu síðan hann
var fjögurra ára. En á nýju plötunni er hann að
víkka sjóndeildarhringinn og færa út kvíarnar með
hinum ýmsu stílbrögðum. Henni svipar nokkuð til
Weather Systems, en er ekki jafnhljóðlát og fá-
brotin í útsetningum. Ég held mér sé óhætt að full-
yrða að þetta sé stórkostleg plata,“ segir Andrea
að lokum og lofar að heimsækja Ísland innan tíðar,
ásamt þessum frægasta skjólstæðingi sínum.
Innblástur Grímseyjar
Andrea Troolin starfrækir merkilegt útgáfufyr-
irtæki í Minnesota í Bandaríkjunum. Fyrirtækið
heitir Grimsey Records en hugmyndina að því
fékk hún á Íslandi sumarið 1994.
Andrea með safnplötu sem Grimsey Records gaf út fyrir nokkrum misserum.
Eftir Ívar Pál
Jónsson
ivarpall@mbl.is
Nú styttist óðum í hina árleguCoachella-tónlistarhátíð, en
hún verður haldin í Indio í Kali-
forníu helgina 30. apríl til 1. maí. Í
vikunni var tilkynnt hverjir halda
upp fjörinu á hátíðinni, en á laug-
ardeginum eru helstu sveitir og
listamenn Coldplay,
Bauhaus, Weezer, Coct-
eau Twins, Chemical
Brothers, Wilco, Keane
og Snow Patrol. Á sunnudeginum
eru það Nine Inch Nails, New
Order, Bright Eyes, Gang of Four,
Prodigy, Black Star, the Faint, Roni
Size, the Arcade Fire, Fiery Furn-
aces og Stereophonics sem reyna að
kæla áhorfendur niður í hitanum í
kalifornísku eyðimörkinni. Þetta er í
sjötta skiptið sem hátíðin er haldin,
en hún var fyrst haldin árið 1999 og
hefur notið mikilla vinsælda meðal
almennings jafnt sem tónlistar-
manna. Í fyrra voru það sveitir á
borð við Radiohead, Pixies, Flaming
Lips og Cure sem heiðruðu hátíð-
argesti. Upplýsingar um hátíðina
má finna á coachella.com.
  
Bob Dylan ætlar í mánaðarlangttónleikaferðalag um Banda-
ríkin og hefst það 7. mars. Reyndar
fer hann ekki
mjög víða, en
spilar nokkrum
sinnum á hverj-
um stað. Áfanga-
staðir eru
Seattle, Oakland,
Los Angeles,
Portland, Las
Vegas og
Chicago. Dylan
hefur leikinn í
Seattle og spilar þrisvar sinnum
þar, en hann mun koma fram fimm
sinnum í Los Angeles og Chicago og
þrisvar í Oakland. Þá mun hann
spila einu sinni í Portland og Las
Vegas.
Forsala á tónleikamiðum hófst á
miðvikudaginn í gegnum Ticket-
master-miðasölufyrirtækið, en hægt
er að nálgast allar upplýsingar á
bobdylan.com. Merle Haggard and
the Strangers og Amos Lee hita
upp fyrir gamla manninn.
Dylan hefur ekki haldið tónleika
síðan í nóvember, en hefur þó verið í
sviðsljósinu í tengslum við útgáfu
sjálfsævisögunnar Chronicles: Vol-
ume One, sem kom út í október.
Bókagagnrýnendafélag Bandaríkj-
anna hefur tilnefnt bókina til verð-
launa sem besta ævisagan, en verð-
launahátíðin verður í New York 18.
mars. Dylan mun ekki sækja at-
höfnina, vegna fyrrgreindrar tón-
leikafarar.
  
Moby snýr aftur 14. mars, meðfimmtu hljóðversplötu sína,
Hotel. Platan er að sögn bylting-
arkennd miðað við fyrri plötur
þessa þekkilega danstónlistarkappa.
Moby spilar á öll hljóðfæri á plöt-
unni, nema trommur, og syngur
sjálfur í tíu lögum. Tvö laganna
syngur hann með söngkonunni
Laura Dawn og tvö eru án söngs.
Þetta er fyrsta plata Moby sem ekki
inniheldur söng sem hann hefur tek-
ið af eldri upptökum annarra. Plat-
an var tekin upp í Electric Lady- og
Loho-hljóðverunum í New York og
að sjálfsögðu stjórnaði Moby sjálfur
upptökum.
Erlend
tónlist
Bob Dylan
Moby
Wilco