Mánudagsblaðið - 20.03.1950, Blaðsíða 4

4
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 20. marz 1950.
MÁNUDAGSBLAÐIÐ

BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 1 króna í lausa-
sölu, en árgangurinn, 52 blöð, 48 krónur
Afgreiðsla: Kirkjuhvoli, 2. hæð, opin á mánudögum.
Sími ritstjóra: 3975.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Nýja stjórnin
Aldrei fór það svo, að
ekki tækist að klambra
saman þingræðisstjórn. —
Um fyrri lielgi voru flest-
allir orðnir úrkula vonar
um, að það mundi takast.
Þá var almennt talið, að Vil
hjálmur Þór mundi mynda
utanþingsstjóm, sem fyrst
um sinn mundi njóta hlut-
leysis borgaraflokkanna
beggja. Víst er um það, að
Vilhjálmur taldi sig vel á
veg kominn með slíka
stjórnarmyndun. Vmis öfl
í Sjálfstæðisflokknum og
Framsóknarfl. mundu einn
ig hafa litið stjórnarmynd-
Þá var almennt talið, að Vil
h jálmur er ákaf lega íhalds-
samur maður og á marga
góða vini í Sjálfstæðis-
flokknum. Hann hefúr líka
geysilega sterka aðstöðu í
Framsóknarfiokknum, því
að blaðakosti og miklu af
allri stjórnarstarfsemi
lians er haldið uppi af Sam-
bandinu. Flestir kaupfé-
lagsstjórar á landinu
skjálfa á beinunum fyrir
Vilhjálmi, en þeir eru oft-
ast aðalmenn Framsóknar,
hver í sínu héraði. Þess
vegna liefði reynzt mjög
svo erfitt fyrir þingflokk
Framsóknar að ganga í
berhögg við stjórn, sem
Vilhjáhnur hefði veitt for-
stöðu. Hann gæti með litla
fingri sínum fellt frá þing-
setu menn eins og Jón Gfsla
son, Pál Þorsteinsson, Vil-
hjálm Hjálmarsson og Ás-
geir Bjarnason. Ýmislegt
er vel um Vilhjálm Þór.
Hann er harðduglegur
starfsmaður og er orðinn
vel að sér í f jármálum af
langri æfingu. Hins vegar
hefur hann aldrei hlotið
vinsældir að sama skapi.
Hann þykir liarður í horn
að taka og óvæginn í við-
skiptum og er sjálfsglaður
og metnaðargjarn í betra
lagi, eins og fleiri þeirra
manna, sem hafizt liafa úr
fátækt til mikilla mannvirð
inga. Afstaða hans til
Bandaríkjanna er slík, að
hún gefur Rússadýrkun
Brynjólfs Bjarnasonar lít-
ið eftir. Það er ósköp hætt
við því, að honum hefði
þótt mesti heiður að því,
að veita þeim hvaða fríð-
indi og sérréttindi hér á
landi, sem þeir hefðu farið
fram á.
HVERJIR HEFÐU. . . . ?
Menn þeir, sem taka áttu
sæti í stjórn Vilhjálms,
hefðu ví'st flestir orðið yzt
úr hægri armi Framsóknar,
vinir og skoðanabræður
Jónasar frá Hriflu og svo
einhverjir, sem eru svó í-
lialdssamir, að þeir kimna
hvorki við sig í Sjálfstæðis-
flokknum né Framsóknar-
flokknum. Margar sögur
gengu um það, hverjir ættu
að vera í stjóm Vilhjálms,
og er ekki gott að lienda
reiður á, livað liæft hefur
verið í þeim. Meðal þeirra,
sem heyrðust nefndir, vora
Jón Ámason (bankastjór-
inn, en ekki stjörnuspá-
maðurinn), Sigurgeir bisk-
up, Helgi Lárusson frá
Klaustri, Egill í Sigtúnum,
Páll Hallgrímsson sýslu-
maður, Þorstcinn Jónssou
á Reyðarfirði, Jakob Frí-
mannsson forstjóri KEA,
Sigurður Þórðarson fyrrv.
þingmaður Skagfirðinga
og ýmsir fleiri. Einnig var
ræft um það, að einhverjir
yfirlýstir Sjálfstæðismenn
yrðu í stjórninni, og lieyrð-
ust þar nefndir meðal ann-
arra Hallgrímur Benedikts-
son, Ámi G. Eylands,
Sverrir Júlíusson útgerðar
maður og Steinþór Gests-
son bóndi á Hæli. Annars
má svo sem á sama standa,
livað satt liefur verið í þess
um sögum, því að nú eru
allar slíkar ráðagerðir fokn
ar út í veður og vind.
VINSÆLDIR
VILHJÁLMS ÞÓR
Þegar til kom, varð and-
staðan gegn stjórnarmynd-
un Vilhjálms Þór meiri en
vænzt hafði verið. Þótt
Vilhjálmur sé vinur
margra heildsala, var þeim
þó um og ú að fela for-
stjóra S.I.S. viðskipta- og
skömmtunarmálin. Þetta
hafði sín álirif á afstöðu
Sjálfstæðisflokksins, og
auk þess mun mörgum for-
vígismönnum flokksins
hafa þótt súrt í broti að
hveifa frá kjötkötlum rík-
issijórnarinnar. — Engu
minni varð þó andstaðan
gegn Vilhjálmi innan Fram
sóknarflokksins. Það er á
allra vitorði, að þeir Her-
mann Jónasson og Vil-
h jálmur Þór hafa lengi ver-
ið litlir vinir, enda ekki rúm
fyrir marga Hitlera í ein-
um og sama flokki. Þeim
Vilhjáhni og Hermanni
lenti harkalega saman út
af flugvallarsamningnum
og Atlantshafsbandalaginu
og breyttist þá hinn forni
kali milli þeirra í fullan
fjanöskap. Hermann sá
líka fram á það, að ef Vil-
hjálmur myndaði stjórn, er
nyti stuðnings kaupfélag-
anna og margra Framsókn
armanna, kynni forystu
hans sjálfs í flokknum að
vera hætta búin.
Þá kynni að fara svo,
að Villijálmur gæti í fram-
tíðinni myndað sterka sam-
steypu Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins
og orðið forystumaður í ís-
lenzkum stjórnmálum um
ófyrsjáanlega framtíð. —
Ekkert óttaðist Mermann
meira en slíka þróun. Hann
kaus því að bíta í hið súra
epli og sieikja sig upp við
erkióvini sína í Sjálfstæðis-
flokknum heldur en að sjá
Vilhjálm Þór taka við
stjórnartaumunum. — Og
Ólafur Thors hefur líklega
ekki hugsað ósvipað Her-
manni. Forysta Vilhjálms
Þór í þjóðmálunum gat orð
ið til þess, að nýir menn
hæfust til áhrifa og valda
í Sjálfstæðisflokknum, t. d.
Björa Ólafsson og aðrir
vinir Vilhjálms, en Ölafur
hyrfi í skuggann. Á þess-
mn degi urðu því þeir
Heródes og Pílatus vinir,
Hermann og Ólafur gengu
í flatsæng saman.
EYÐILAGÐIR
FLOKKSFORIN G JAR
Þessir tveir flokksfor-
ingjar eru þó að nokkru
leyti búnir að eyðileggja
hvor annan pólitískt. Hvor-
ugur þeirra kom til mála
'sem forsætisráðherra í sam
steypustjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknar-
flokksins. Sjálfstæðismenn
afsögðu Hermann og Fram
sóknarmenn Ólaf. Ef til vill
hefðu Framsóknarmenn
fallizt á Bjarna Benedikts-
son sem forsætisráðherra
eða Sjálfstæðismenn Ey-
stein, en hvoragur þeirra
Bjarna eða Eysteins mun
hafa lagt mikið kapp á að
fá þá vegtyllu. Fyrir þá
Bjarna og Eystein er það
aðalatriðið að fá völdin
sjálf í hendur, en þeir Ölaf-
ur og Hermann leggja mest
upp úr ytri táknum vald-
anna, sýndartign, glingri
og dinglumdangli, því að
svo eru þeir báðir skapi
farnir.
FERILL STEINGRlMS
Það varð því úr, að Stein
grhnur Steinþórsson varð
forsætisráðherra. Hann
kann vel að meta sætleik
valda og vegtylina. Annars
hefur í Steingrími væru-
girni og tilhneiging til lióg-
lífis alitaf vegið salt við
ríka metorðagirnd. Stein-
grímur er annars greindur
maður, eins og hann á kyn
til, vel starfhæfur og fram-
bærilegur að flestu leyti.
Pólitísk þróun hans hefur
verið óslitin ferð til hægri.
Hann var á yngri áriun
nánast hreinn kommúnisti,
en gekk í Franisóknarf Iokk
inn á þeim árum, þegar
mörkin milli kommúnisma
og Framsóknarstefnu voru
alls kostar óglögg. Hann
komst fyrst á þing J»931 og
var þá talinn róttækastur
allra þingmanna Framsókn
arfiokksins og hafði þá að
mörgu leyti svipaða að-
stöðu og Páll Zóphóníasson
hefur nú. — Um 1940 tók
hann mjög að spekjast og
liefur nú síðustu árin verið
einn af allra íhaldssömustu
þingmönnum Framsóknar-
flokksins. Er pólitísk þróun
Steingríms að ýmsu leyti
svipuð ferli séra Svein-
bjarnar Högnasonar, en
ekki verður því neitað, að
Steingrímur er risminni og
litlausari persónuleiki en
sr. Sveinbjöm. Þrátt fyrir
ýmsa bresti er Steingrímur
sízt verri forsætisráðherra
en hver annar. Arniars er
það undarleg kaldbæðni ör-
laganna, að þessi mikli
kommúnistahatari á að
nokkru leyti kommúnistum
uppliefð sína að þakka. —
Hann flaut í liaust upp í
forsetastól Alþingis á at-
kvæðum kommúnista, en
honum var falin stjórnar-
myndun sem íorseta Al-
þingis. Hinir ráðherrarnir
hafa allir setið í ríkisstjórn
um áður, og skal ekki f jöl-
yrt um þá að sinni.
INNBYRÐIS VINÁTTA
Enginn vafi er á því, að
Bjarni Benediktsson er
liarðvítugastur og aðsóps-
mestur af ráðherrum liinn-
ar nýju stjórnar. Hann
getur kannske að nokkra
leyti brúað bilið milli Sjálf-
stæðis- og Framsóknar-
manna í stjórninni, því að
Framsóknarmcnn hafa
jafnnfiklar mætur á Bjarna
og þeim er illa við Ólaf
Thors. Ösköp er liætt við
því, að þeir Ólafur og Her-
mann liyggi hvor öðrum
flátt, þótt þeir mæli nú fag-
urt. Ekki mun heldur nein
ofurást milli flokksbræðr-
anna í stjórninni innbyrðis.
Ólafur Thors og Bjarni
eru undir niðri engir sér-
stakir vinir, þó að 'slétt
og fellt sé með þeim á yfir-
borðinu, og allir vita um
liatur Björns Ólafssonar á
Bjarna Benediktssyni síð-
an í útstrikunarherferðinni
frægu hérna um árið. —
Einnig mun heldur grá vin-
átta þeirra Hermanns og
Eysteins, en kannslce tekst
Steingrími að halda óvild
þeirra í skefjum. Allt er
tilvinnandi fyrir sætleik
valdanna, jafnvel að sitja
í stjóm með mönnum, sem
maður vantreystir, hatar
og fyrirlítur.
MEIRIHLUTASTJÓRN
Hin ný ja st jórn hefur ör-
uggan meirihluta á þingi,
36 þingmenn af 52. Þó er
hætt við, að hálfkommún-
istarnir í IT,'amsókn, Páll
Zóplióníasson, Kanuveig og
SkúU styðji liana ekki
nema af hálfum huga eða
tæplega það. Kommúnista-
vinirnir í Sjálfstæðisflokkn
mn, Jón Pálmason og Sig-
iirður Bjarnason, munu
heldur ekki vera sórlega
ánægðir. Þeir sjá nýsköp-
unartímabil Ákaverksmiðj-
anna í gulUnni móðu. Jón
fær þó áreiðaníega forseta-
embættið að nýju í sára-
bætur fyrir ráðherradóm-
inn, svo að ekki mun Aust-
ur-Húnvetninga öl skorta í
afmælisvcizlum. Kommar
og kratar era þegar í harð-
vítugri andstöðu við st jórn
ina og reyna líklega að
gera lieiini lífið súrt með
verkföllum og öðrum utan-
þingsaðgerðum. Getur þá
gamanið farið að grána.
Verkalýðsíélögunum væri
þó sennilega ráðlegast að
fara sér hægt fyrst um
sinn, en bíða átekta og sjá,
livaða álirif ráðstafanir
stjórnarinnar hafa á lífs-
kjör manna og afkomu. Ef
þær liafa í för með sér stór-
kostlega kjaraskerðingu
fyrir almenning, er félög-
unum ekki láandi, þótt þau
grípi til verkfalla og ann-
arra gagnraðstafana. Víst
er um það, að fram undan
eru hættulegir erfiðleikar
og harðvítug barátta í ís-
lenzkum stjórnmálum. Hin
nýja stjóm má búast við
því, að veður öll verði vá-
lynd á næstunni. Ajax.