Mánudagsblaðið - 11.04.1950, Blaðsíða 8

KILPUR ARNORSSON
Framh. af 3. síðu.
í drápi Smiðs, og sannarlega
hefðu hvorki Flteyjarannáll
eða Einar Hafliðason undan
fellt að geta um það ef Hún-
vetnskir höfðingjar hefðu
komið þar við mál. Það er
undantekningarlaust taiið,
að allir prestar og höfðingjar
vestan Öxnadalsheiðar stæðu
með Jóni Skalla móti Ey-
firðingum og það er engum
öðrum en Eyfirðingum boðið
að sverja á Alþingi fyrir
hlutdeild í drápi Smiðs, árið
1367. Það hafa því engir
aðrir en eyfirzkir menn kom
ið þar við sögu, og það er
enga nveginn hægt að skera
úr þvi eftir kvæði Snjólfs
hvorumegin í liði þessir
menn Kolbeinsson og Þor-
steinn, nema það er lík-
legt að þeir hafi báðir
verið Smiðs menn samkvæmt
vopnabúnaði sínum. þar sem
annar hafði sverð frítt en
en hinn langa vigur, en
kvæðið og önnur umsögn
geta um axir og kylfur í
liði Eyfirðinga, og hefur það
verið aðalvopnabúnaður
þeirra, þar sem gera má ráð
fyrir því að enginn höfðingi
hafi viljað að sín vopn þekkt-
ust á þeim fundi; samkvæmt
því sem síðar varð um und-
anfærzlu á sökum af drápi
Smiðs.
Benedikt Auðkýlingur gat
líka á þessum tíma verið orð
in fast að sjötugur að aldri.
Þótt hann lifði til 1379, og
verður að vera það ef hann
er albróðir Þórðar, sem
hefndi föður síns 1310.
En fráleitara er þó hitt,
sem fyrirlesarinn bollalagði
mikið um, að Þorsteinn með
vigurinn sé Þorsteinn lög-
maður á Urðum.
Öhrekjandi heimildir
Það þýðir ekkert að hafa
uppi slíka rangfærslu á sam-
tíma heimildum að Þorsteinn
Eyjólfsson hafi ekki farið
utan eftir Hólafund 14. apríl
1362. Þetta er skýrt og óvé-
fengjanlega tekið fram af
samtímaheimild, að þeir
Þorsteinn prestur Hallsson,
sem var foringi uppreisnar-
manna í Eyjafirði, og eins-
konar biskup á Möðruvöllum
og prestarnir Stefán, Guð-
mundur og Lágur, en Þor-
steinn Eyjólfsson og Ólafur
Pétursson leikmenn, hafi
farið útan strax eftir Hóla-
fund, og keyptu ferju á Þver-
árstað til ferðarinnar. Hafa
þeir sýnilega ætlað að leggja
málin fyrir konung og erki-
biskup, ;en rrjóttökurnar í
Noregi eru kunnar. Það eru
því getgátur af verstu teg-
und eð halda því fram að
Ólafur Pétursson hafi tekið
við hirðstjórn strax að Smið
látnum. Hann er í varðhaldi
með Þorsteini Eyjólfssyni í
Vaðbergsfangelsi í Halllandi
minnsta kosti fram á haust.
Einar prestur Hafliðason,
manna merkastur á þessum
tíma, oficialis Hólakirkju,
önur hönd Jóns skalla bisk-
ups, maður rúmlega fimm-
tugur að aldri skrifar þetta
í Lögmansannál og það á að
gera óp að slíkum afbökunar
fræðingum í íslandssögu, er
þetta rengja. alveg eins og
Álfi úr Króki á Hegranes-
þingi. Nei, næstum að segja.
Það fæst ekki nýtilegur mað-
ur í Eyjafirði til að vera
fulltrúi á söguvangi að drápi
Smiðs hirðstjóra, og skömm-
inni skeltu á konu. Þetta
sannast líka óvéfengjanlega
í dómi Þorsteins á Urðum
á Alþingi 1372. Þar sem hann
segir að sveitungar sínir hafi
ófyrirsynju í hel slegið Smið
Andrésson og lætur dæma
hann bótamann. Fyrir
hverja? Norðmenn eða hvað?
Skyldi Þorsteinn hafa verið
einn af þessum sveitungum
sínum? Það fer að vera lítill
heiður að heita prófessor upp
á svona afrek. Það er nokkuð
annað fólk sem finnst í liði
Smiðs í Eyjafjarðarför. Þar
er hver höfðingin öðrum
meiri, og voru þeir taldir í
Smiðs-sögu Ormur Snorra-
son og Jón langur, hinir
frægu ættfeður íslendinga.
En höfundur Smiðs sögu
vildi ekki gera getur um Þor-
geir Egilsson, því nálega er
ekkert um hann vitað að
ætt né staðfestu. En hér má
gera það. Það er líklegt að
hann hafi átt heima í Hauka-
dal, en það er ákaflega erfitt
að finna líkur fyrir ættar-
sambandi hans. Þó er lang
líklegast að hann sé sonur
hins merka biskups Egils
Eyjólfssonar á Hólum d.
1341, rúmlega fertugur að
aldri. Egill biskup var einn
hinn merkasti og vinsælasti
biskup, sem um getur á Hól-
um og einn af sárfáum ís-
lendingum sem náðu því að
verða biskupar á þessum
tíma fyrir ofríki erkibiskups-
ins í Niðarósi og kórbræðra
hans, sem á þessum tíma
kusu íslandsbiskupa, og var
frek móðgun við íslenzku
þjóðina, hverja þeir jafnan
kusu.
Egill biskup
Agli biskupi er svo lýst, í
samtíðarheimildum, með
dæmum um marga góða hluti
að hann má teljast biskup
allra biskupa í biskuparöðinni
fram á þennan dag, og fóru
eftir því vinsældir hans og
virðingar í Hólabiskups-
dæmi. Ef Þorgeir hefði verið
eithvað líkur honum, og þó
eigi hefði verið um annað að
ræða en hans föðurfrægð og
vinsældir í Norðlendinga-
fjórðungi virðist hann ákaf-
lega vel valinn maður í þá
för, sem jafna vildi þennan
stóra ágreining, sem uppi var
í biskupsdæminu. Það er
mjög eftirtektarvert að þessi
höfðingi skuli vera í þessari
Myndin er frá Jerúsalem, þegar kirkjan við Gröfina helgu skemmdist í eldsvoða, sem
varaði tvo daga. Eldurinn hefur læst sig um hvolfþak kirkjunnar. «
Er það satt, að skömmtunarstjórinn
sé að hætta?
för, og ekki vitað um neitt
það samband hans við aðra
menn í förinni, sem gerir
álitlegt að álykta það, að
hann fylgi þessum mönnum
af öðrum ástæðum eða hvöt-
um, en sáttamálum. Og verð-
ur fyrst og framast öllum
öðrum sjónarmiðum að hafa
uppi sáttamálasjónarmiðið í
Smiðsför þvílíkir menn sem
með Smiði voru í þessari
för. Þeir hljóta allir að
stefna á hið eitt og sama
mark, sem einn maður, og
það er ekki fært að álykta
að Ormur, Jón langur og
Þargeir hafi þangað stefnt
til manndrápa einna saman,
hvað sem menn vilja álíta
um Jón Guttormsson og
Smið. Það þekkjast allir bezt
af vinum sínum, Jón og
Smiður líka.
gert. Benda má á það að
Steinn Dofri (eftir minni)
hefur talið Jón Lang, prest,
Ormsson, son Orms Snorra-
sonar sem var í Grundar-
bardaga, og mun hann heit-
inn eftir Jóni Lang, sem féll
á Grund, og fæddur litlu síð-
ar en Grundarbardagi varð,
og gæti það ibent til þess að
Ormi Snorrasyni hafi þótt
Jón Langur góðrar minning-
ar verður. Þótt hann tæki
ekki það ráðið að ,kyssa kyr
kirkjunar dyr“ eins og hann.
En fyrirlesarinn þurfti að
fá sem flesta af Smiðs mönn-
um í útlendingaröð sína, og
var nú Jóni Lang skipað
þar í fyrsta sinn í íslenzk-
um fræðum. Það var auðvit-
að ekki verri útreið en Ari
fróði fékk hjá sama höfundi
í bók þagnarinnar. Það er
kanske hægt að verða fræg-
ur maður af svona fræðum
nú á dögum á íslandi, en
koma dagar — koma nýir
menn og saga — að líkind-
Meira.
Benedikt Gíslason
frá Hofteigi.
Skraddari kom til náms-
manns með reikning, sem
lengi hafði verið ógreiddur og
bað hann að greiða hann:
„Þú þarft ekki að hafa á-
hyggjur út af þessu lítilræði,
því að við frændur greiðum
alltaf skuldir okkar fyrr eða
síðar. Hann afi minn, sem er
8*1 ára, er alveg nýbúinn að
greiða eina af háskólaskuld-
um símun.“
Jón Langur
En Jón Langur á nú að
fá sögulega afgreiðslu. Það
gæti orðið viðsjált mál fyrir
tilveru íslendinga að strika
hann alveg út, því hann er
ættfaðir allra núlifandi ís-
lendinga, og örugglega geng-
ið frá honum í fræðum ís-
lands, bóndinn sem bjó í
Axarfirði og féll á Grund,
en annars ekkert um hann
vitað, nema sonur hans var
Finnbogi, sem kallaður hef-
ur verið hin gamli. (Sjá þó
grein um Árna biskup milda
í Tímanum í haust sem leið),
og bjó í Ási í Kelduhverfi,
hinn ríkasti höfðingi. Ef far-
ið er að neita þessum fræð-
■um um Jón Lang í Axarfirði,
má eins vel búast við því að
það verði talin röng saga að
Jón Arason hafi verið háls-
höggvinn í Skálholti, það er
svo lygilegt að það hafi verjð
um.