Mánudagsblaðið - 18.12.1950, Side 1

45. tölublað.
Máíiuxíagur 18. des.
I Þór svarafátt
II mmm skipað að þegja
m silfurmálið
Ríkisstjómin hefur nú lítið eitt losað um þá helf jötra,
sem verzlunarstéttin hefir orðið að þola undanfarið, vegna
hlutdrægna og óráðvandra nefnda að ógleymdum höfuð-
paurnum, Fjárhagsráði.
Káðstöfun stjórnarinnar í vefnaðarvörumálunum er
að vísu rétt, en þó nær hún mjög skammt, þegar litið er á
ófrelsið í heild, en það má finna nær hvert sem litið er.
Mánudagsblaðið hefur á þessu ári deilt hart á Fjárhagsráð
og mun halda áfram ádeilum sínum á komandi ári, þar til
að því kemur, að þessi eiturjurt þjóðfélagsins verður skor-
in burt. Svaramaður ráðsins hefir stundum reynt að breiða
yfir ódæðisverk þess með „gamansömum“ greinum í blöð-
um, en svör hans hafa verið hrakin og sýnt fram á, að þau
voru slúður eitt og undanfærslur. I síðustu viku flutti blað-
ið fyrirspurnir til Fjárhagsráðs varðandi silfurinnflutning-
inn, en úr þeim herbúðum hafa borizt mjög misjafnar sögur.
Forstjóri Sambandsins er mjög bendlaður við þau mál,
enda munu fáar hliðar viðskiptalífsins, sem hann hefur ekki
kannað á einn eða annan hátt, enda er mðurinn bæði slyng-
ur og diarfur í verzlunarmálum. Blað hans Tíminn hefur
enn ekki svaað þessum fyrirspurnum, enda kom sú skipun
til starfsliðsins að minnast ekki á mál þessi fyrr en skipun
kæmi frá æðri stöðum. Var sérstaklega tekið fram, að
skrif sálmaskáldsins frá Kirkjubóli yrðu „censoreruð“, að
undanskildum bindindisskrifum og bókagagnrýni. Það er
ætlun forstjórans að þegja mál þessi í hcl, en blaðið mun
rita enn nákvæmar um silfurinnflutninginn í janúar, og
rarai þá margt koma fram í dagsljósið, sem almennigur vill
fá Adtneskju um.
ráðherrann
Utanríkisráðherra er nú á fundi Vesturveldanna, og
eru þar til umræðu varnir þessara landa gegn ofbeldi Kússa.
Landsmenn fylgjast af áhuga með öllum ráðstöíunum, sem
gerðar eru til öryggis okkur hér heima, en til þessa hefur
ráðherrann verið mjög u: i of þögull eftir slíka fundi. Hið
aJvarlega ástand í heiminum færir okkur enn heim sanninn
um skjóta nauðsyn til aðgerða í öryggismálunum, en þögn
ráðherrans gerir ekki annað cn að auka tortryggni á hon-
um og gerðum hans. Vel væri, ef Bjarni „gerði hreint“ hjá
sér eftir heimkomuna.
TIL ASKRIFENDA
Ævintýraleg merkisbók
Thor Heyerdahl Á KGN-TIKI YFIR KYRRAHAF -
Draupnisútgáfan. Reykjavik 1950
Sökum kostnaðar og
ýmislegs annars verður
ekki tekið á móti áskrif-
endum í Reykjavík frá
næstu áramótum, nema
fyrirframgreiðsla yfir árið
fylgi. Áskriftargjald hækk
ar f'rá áramótum og verður
lir. 70,00
Áskriftagjald úti á landi
verður kr. 75,00 árgangtir-
inn.
Bláa stjaraan
Ljós í myrkrinu
Ef listin — hverju nafni
sem hún nefnist, ekki nær
skapeinkennum sinnar þjóð-
ar, þá verður hún snauð og
marklaus tilgerð.
íslendingar eru að byrja að
verða listræn þjóð á leiksviði
glettninnar, skringileikans og
skopsins. Islendingar eru háð-
fuglar og hafa ánægju af að
henda gaman hver að öðrum.
Þetta er eldgömul menning,
sem í gamla daga var kallað
„háð“ og „spott“„en sem nú
kallast „brandarar“. Brand-
ararnir nú til dags eru léttir
og hæverskir, en segja og
tala sínu máli, og eru nokkurs
konar semjendur á milli hins
gamla háðs og nútíma glettn-
innar. Skammdegismyrkrið
hefur gert íslendinga að ill-
vígum spotturum, myrkrið
lagðist eins og mara á sálir
þeirra, og þeir fundu afþrey-
ingu í því að meiða hver ann-
an með háð- spott- og beina-
kerlingar-vísum. Islendingar
hafa aldrei verið neinir grímu-
menn, en þeir hafa malað á
kvörn vísunnar, mannorð ná-
búanna, sem ekki áttu þann
mylnu-stein, sem gat mulið
kvörn hagyrðingsins í rústir.
Þessvegna geymast nöfn
þeirra manna, sem voru sæk j-
endur og ver jendur í hinu ill-
víga gamla dári. Nú hafa Is-
lendingar tekið upp „léttara
hjal“, sem þó á enn þá sterk-
an streng í hinu gamla ís-
lenzka háði og nú hefur náð
menningargildi hins þroskaða
skop-hagyrðings og skop-
leikara, Islendingar eru að
verða orðslægir í sinni glettni
— og ná þó fullkomlega skap-
einkennum hinna gömlu
spottara, sem gerir „revýuna"
í Sjálfstæðishúsinu að fyrsta
flokks listrænum gleði-leik.
Alfreð Andréss. og Haraldur
Á. Sigurðsson eru þeir, sem
lyfta hugum og sálum manna
og kvenna úr myrkrinu inn á
hið brosandi land glettninn-
ar. Og þeir hafa valið hvert
ágætis atriðið á fætur öðru,
með prýðilegum kröftum, sem
lætur mann gleyma, að úti sé
hreggviðri og stormur ís-
lenzku skammdegisnæturinn-
ar.
Og það er mjög athyglis-
vert, að einnig hinir ungu og
vel leiklærðu leikarar í gömlu
Iðnó hafa tekið forystu í leik-
menningu Reykvíkinga á
þessu leikári.
Sigurður Skagfield:
Meðal Norðmanna er það al-
gengt, að menn séu hinar
mestu hetjur 1 svaðilförum og
ofurhugar að áræði, þó að
þeir séu langskólagengnir og
hafi vísindi eða ritmennsku að
ævistarfi, og sumir hinna
miklu ævintýramanna og of-
urhuga Norðmanna í stétt
menntamanna hafa verið á-
gætir rithöfundar. Nú hefur
nýr maður bætzt í þennan
hóp. Það er dýra- og þjóð-
minjafræðingurinn Thor Hey-
erdahl.
Heyerdahl hafði með sam-
anburði ýmsra vísindalegra
staðreynda komizt að þeirri
niðurstöðu, að íbúar Suður-
hafseyja væru ættaðir frá
Perú í Suður-Ameríku, en
ekki komnir frá Asíulöndum,
eins og menn höfðu áður hald-
ið. Hann samdi vísindarit, sem
hann taldi sanna skoðun sína,
og vildi hann afla sér fyrir
það f jár og frama í Ameríku.
En þjóðminjafræðingarnir
þar í landi vildu ekki einu
sinni lesa rit hans. Þeir sögðu,
að kenning hans félli um
sjálfa sig á þeirri staðreynd,
að Perúbúar hefðu ekki í
þann tíð, sem landnámið hefði
farið fram, átt nein skip, enda
þá verið steinaldarmenn.
Heyerdahl vildi halda því
fram, að þeir hefðu siglt á
flekum yfir hafið, en honum
var svarað með orðunum:
,,Þ ú getur reynt að sigla á
fleka yfir Kyrrahafið!“
Hann lét ekki segja sér
þetta ýkjaoft. Af óþreytandi
elju undirbjó hann slíka sigl-
ingu og fór síðan á rúmum
hundrað dögum yfir Kyrra-
hafið frá Perú 8000 kílómetra
leið, á fleka, sem var nákvæm-
lega eins gerður og flekar
þeir, sem steinaldarmenn í
Perú — og síðar á Suðurhafs-
eyjum — notuðu. I för með
honum voru fjórir landar
hans og einn Svíi. Norðmenn-
irnir voru Herman Watzinger,
verkfræðingur, Knut Haug-
land og Thorstein Raaby,
frægir ofurhugar úr styrjöld-
inni og skemmdarstarfsem-
inni gegn Þjóðyerjum, og loks
Erik Heselberg, listmálari,
sem verið hafði sjómaður, tek-
ið skipstjórapróf og farið og
flækzt víða. Svíinn var Bengt
Daníelsson, landkönnuður og
ævintýramaður frá Uppsöl-
um. Allir þessir menn komust
heilu og höldnu á flekanum
yfir Kyrrahafið og urðu
frægari en þeir höfðu verið
áður, og nú er flekinn Kon-
Tiki, geymdur á sama stað og
Fram, hið fræga skip Frið-
þjófs Nansens.
Thor Heyerdahl skrifaði
bók um för sína, og er hún
þegar þýdd á mörg tungumál.
Þá var ferðasagan notuð i
kvikmynd. Nú er Á Kon-Tíki
yfir Kyrrahafið komin út á
íslenzku í þýðingu Jóns Ey-
þórssonar, og er útgefandinn
Draupnisútgáfan. Er bókin
hátt á þriðja hundrað síður
og að öllu hin myndarlegasta.
Bókin lýsir í fám, en skýr-
um og mjög athyglisverðum
dráttum tildrögum fararinn-
ar, undirbúningi öllum og erf-
iðleikum í sambandi við hann.
aðvörunum og hrakspám,
hinni ævintýralegu ferð og
því margvíslega og nýstár-
lega, sem þar bar fyrir augu.
og loks landtökunni og mót-
tökum Suðurhafseyjabúa.
Bókin er mjög vel skrifuð,
frásögnin skipuleg og skýr, en
þó f jörleg, hvergi tilbreyting-
arlaus, eins og þó hefði jafn-
vel mátt búast við að hún
væri með köflum og margar
lýsingar eru áhrifaríkar og
sumar þeirra fagrar og róm-
antískar. Þá spillir það ekki
fyrir að höfundurinn er skop-
skyggn og gamansamur i
bezta lagi og kann að krydda
frásögnina með spaugilegum
orðum og lýsingum. Þetta er
því bæði fróðleg bók og
skemmtileg — og yfir henni
er hressandi og örvandi blær
manndóms og sannrar menn-
ingar.
Þýðing Jóns Eyþórssonar
er sérlega góð, nákvæm, en
þó hvergi stirð að orðalagi,
málið litbrigðaríkt og oft fag-
urt og kjarnyrt — og laust
við óeðlilegt skrúð. Prófarka-
lestur er óvenjuvel af hendi
leystur.
Guðm. Gíslason Hagalín.
TIL LESENDA
Mánudagsblaðið kemur
eliki út um hátíðarnar, sök-
uni þess að vinna f ellur nið-
ur í prentsmiðjunni.
Blaðið hefur aftur göngu
sína í janúar, og verður
margt gert til þess að auka
f jölbreitnina.
Blaðið óskar öllum les-
endum sínum
GLEÐILEGRA JÓLA
OG FARSÆLS N-JÁR&, [