Mánudagsblaðið - 29.03.1954, Blaðsíða 3

:UH?L i'íJif! Mil rstýxhintrM
. - . . Ö ..
Mánudagur 29- marz 1954
flíjvLtJeí^MÍUISíílg
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Dönsk néfhd gætir höf-
undaréttar handritanna
Eitt virðist vera' augljóst mál,
og það er
að núverandi geymsla og ytri
affbúð vorra gömlu hanðrita er,
auk eldshættunnar, svo ósæmi-
leg og óvirffuleg gagnvart höf-
undunum og helgigildi verk-
anna, aff hún getur talizt brot
Jón eifs, núverandi forseti
Norræna tónskáldaráðsins,
lætur hér í Ijósi álit sitt á
höfundaréttarlegri hlið
handritamálsins.
Fáir munu hafa veitt því eftir-
tekt að í danska nefndarálitinu
varðandi handritamálið er sér-
staklega tekið fram, að efni hand-
ritanna, þ. e. hugverkin sjálf,
væru óskert eign íslendinga og
aff ekki yrffi meff nokkru móti
deilt um þá hliff málsins. Nú er
það svo, að frumréttur hvers höf-
undar og hvers hugverks er hinn
svokallaði „siðferðisféttur“, sem
á frönsku máli og samkvæmt al-
•t "
pjoðavenju er nefndur
„DROIT MORAL“.
Þessi réttur er talinn ævarandi,
og í Danmörku gilda mjög ströng
lagaákvæði um hann. í sumum
löndum, eins og t. d. í Tékkósló-
vakíu, er einmitt þessi réttur þó
takmarkaður eingöngu við hug-
verk, sem eru helgidómur þjóð-
arinnar svo sem t. d. óperan
„Seldabrúðurin“ eftir Smetana.
Ósæmilegur útsetningur og óóvið-
eigandi flutningur verksins varða
við lög, þó að verndin sé að öðru
leyti úr gildi fallin. Vér íslending-
ar mundum ekki feíla oss við
jazz-útsetningar gamalla sálma-
laga eða t. d. þjóðsöngsins eða
opinberan flutning slíkra verka í
óviðeigandi umhverfi eða sam-
hengi. — í flestum löndum, sem
á annað borð hafa höfundalög, er
hugverkið líka talið svo nátengt
hugsjón og persónu höfundarins,
að frumréttur hans er lögum sam-
kvæmt óframseljanlegur með
öllu. T. d. er oftast ólöglegt að
taka handrit sem veð upp í skuld.
f útgáfusamningum er nú orðið
líka lögð áherzla á að handrit
skuli halda áfram að vera eign
höfundarins, hvað sem útgáfu og
öðru framsali réttinda líður.
Sennilega gilda hvergi jafn víð-
tæk og greinileg lagaákvæði varð
andi siðferðisvernd hugverka sem
einmitt í Danmörku, þ. e. um aff
gæta beri í hvívetna virffingar
höfundarins og hugsjónagiidis
veriisins um aldur og ævi. Nú eru
gömlu íslenzku handritin bæði
að áliti íslendinga og Dana tví-
mælalaus efnisleg eign og þjóð-
leg hugsjón, — þjóðlegur helgi-
dómur, — íslands. Samkvæmt
dönskum lögum ber að gæta þess
að hvorki hugsjón þessari né
heiðri og minningu höfundarins
verði misboðið, — og þá
vitanlega ekki heldur meff því
hvernig og hvar þessi helgidómur
er geymdur né hvemig meff hand-
rit verkanna er fariff.
Danski höfundarréttarsérfræð-
ingurinn próf. Torben Lund hef-
ur skrifað bók um siðferðisrétt
hhugverka og nefnir hana:
„Om forringelse af Litteratur-
Musik- og Kunstværker."
Droit Móral og UhdirviShings-
ministeriet. (G.E.C. Gads For-
lag 1944).
í menntamálaráðuneyti Dana
starfar einnig sérstök nefnd, sem
á að gæta siðferðisréttar hug-
vérka, innlendra sem erlendra,
gamalla sem nýrra. Eðlilegt væri
aff sú nefnd léti í ljós álit sitt í
handritamálinu.
honum með börnum jarðarinnar. I on. Er þetta kvæði Jónasar éitt
Prometheus náði þessum kjörgrip af allra glæsilegustu og íeguratu
guðanna og gaf jarðarbúum hann. perlum íslenzkrar ljóðlisiar.
Þessu reiddust guðirnir. Þeir tóku
Prometheus, færðu hann á eitt
reginhátt fjall, bundu hann þar,
Mundi flutningur þessa kvæðis
eftirminnil. minna á höfundihn,
en hann má ekki í gleymsku faílá,
en gammur kom þegar í stað og því þá hættir fólkið aðélska fög-
sleit og hjó í honum lifrina. Jur ljóð og lifandi ríki náttúrunn-
á siffferffislegum höfundarrétti (Þannig var Prometheus kvalinn, ar.
samkvæmt gildandi DÖNSK- Ifyrir þetta miskunnarverk mönn- j Það mundi kærkominn dag-
UM lögum. unum til handa, þar til Herkúles skrárliður í útvarpinu, að flutt
Hversvegha felur ekki íslenzka leysti hann. Helgidómur eldsins væru Gilsbakkaljóð Steingríms
ríkisstjórnin höfundarréttarfræð- er svo mikill, að engin skepna Thorsteinssonar. Er þetta kvæði
ingum okkar að semja vísinda- jjarðarinnar kann með hann að meðal hans beztu kvæða og
lega greinargerð um þessa hlið fara. Sú náð er mönnunum ein- meistaraleg túlkun áéfni sögunn-
handritamálsins?
Reykjavík, 6. 3. 1964.
Jón Leifs.
Kvædaflutningur í Rikis-
' útvarpinu
Það er mikill fengur fyrir þjóð-
ina að eiga Rikisútvarpið. Það er
þjóðarinhar bezti og fjölsóttasti
skóli. Það er lærdomsríkt, mennt-
andi, gleðjandi og marinbætandi,
að hlusta á flutning þeirra verka
í ljóðum, óbundnu máli og tón-
um, sem þar eru boðin og veitt.
Það er ekki maður með mönnum,
sem slíkt ber ekki til æðri heima.
Allan þann mikla fróðleik, sem
ríkisútvarpið býður tilheyrend-
urti, er í té látinri fyrir litið gjáld.
Hvér^i stendúf kfónán ókkar
jafn hátt og í Ríkisútvarpinú. Ber
að þakka útvarpsráði þetta allt,
því það skal vera aðalsmerki
mannsins, að lofa það, sem lofs-
vert er. Býst ég við, að um þetta
séu ekki skiptar skoðanir. Betur
þætti mér þó fara á því, að hafa
meiri flutning sígildra kvæða, en
minna af erlendri hljómlist.
Sakna ég ýmsra kvæða, sem ann-
aðhvort eru ekki flutt í útvarp-
inu eða þá allt of sjaldan flutt,
svo þau falla í gleymsku. Útvarp-
ið þarf aðláta flytja meiraén gert
er af verkym stórskálda okkar,
sem lifðu, störfuðu og lyftu þjóð-
inni til hæða á nítjándu öldinni.
Eru það andlegir furstar, sem
ekki mega gleymast. Gott væri
að fá að heyra kvæðið: „Þorgeir
í Vík“ eftir Hendrik Ibsen. Þá
væri talandi um að hlýðá á flutn-
ing kvæðanna „Sveinn Dúfa“ og
„Döbeln" eftir Runeberg. Eru öll
þessi kvæði í meistara þýðingu
Matthíasar Jochumssonar. Hann
þýddi heimsfræg kvæði, sem full
eru hámennt orðs og anda og gaf
þjóðinni þau á máli feðra vorra.
Þá væri það ekki éinskisvert að
fá kvæðið „Prorrtetheús,‘ eftir
Benedikt Gröndal flutt í útvarp-
inu. Er þetta kvæði eitt hið allra göngu. Voru bömin um 200
snjallasta og stórbrotnasta kvæði |að tölu og 12 ára að aldri.
Gröndals. Kvæði þetta er ort .Unglingarnir eitthvað eldri
um léð. Hún sýnir, betur en flest ar.
annað, velþóknun guðanna á j Þá mætti benda á kváeðið „Jör-
mönnunum. Eldurinn er beztur undur" eftir Þorstein Erlingsson.
með ýta sonum, enda tekin úr Kvæði þetta er með afbrigðum
eigu guðanna og gefinn mönn- snjallt, kveðið af lifandi brag-
unum. Benedikt Gröndal hefur leikni, hugmyndaríkt og ljóslif-
qrt langt, hugmyndaauðugt og 'andi sepgill af hinu skoplega æf-
listaríkt kvæði um þennan riiikla intýri, þegar Jörundur gerðist
atburð og væri vel, að útvarpið þjóðhöfðingi hér.
flytti hlustendum sínum kvæði J Svona mætti lengi halda áfram,
þetta. en hér læt ég staðar númið í von
Ríkisútvarpið ætti að flytja Jum að útvarpsráð taki efni þess-
„Hulduljóð“ eftir Jónas Hallgríms arar greinar til athugunar.
P. Jak.
Hrakningar á Heliisheiði
Fyrir nokkru var skýrt frá renningur og illt yfirferðar.
því í dagblöðunum, að skóla-
stjórar og kennarar barria- og
unglingaskóla hér í borginni
hefðu farið með ' nemendur
sína upp á Hellisheiði til skíða
útaf hinni stórmerku og tignar-
legu goðsögn um baráttu mann-
anna fyrir tilveru sinni og vellíðan
og framsókn á braut mannlegrar
tilveru. Kjörsynir andans og höfð-
ingjar í ríki hans, ljóðskáld og
listmálarar, hafa á öllum öldum
tekið þessa glæsilegu goðsögn til
meðferðar, sett hána í ljós listar
sinnar, kynnt hana og frægt mecji
snilld sirini.
Upphaflega áttu guðirnir einir
eldinn og ætluðu ekki að deila
um 100 að tölu. Veður var vá-
lynt, snjór mikill og ófærð á
Suðurlandsbrautinni. Slysa-
laust komast þó bílarnir upp
í Skíðaskála. Þar er öllum
hópnum sleppt út úr bílunum
og hver tekur skíði, sem þau
hafði meðferðis. Árla dagsins ið vel. Það lætur að ííkum
skeður það mikla óhapþ, að hverttig líðán barna og ung-
einn drehgurinn dettur og lær- lingá hefur verið, uppi í heiði,
Úrval af fallegum
Kjóla- og kápufölum
Blúndur og milliverk
Skábönd - Fatakríl
RenniSásar o. íl.
HEilDVERZLUN KR. ÞORVALDSSON & (0.
Þingholtsstræti 11. — Sími 81400.
Var nú börnum og unglingum
hóað saman til heimferðar.
Fór veðrið mjög versnandi,
samkv. veðurspánni, er á dag-
inn leið. Er nú haldið í áttina
til Reykjavíkur, en sú gata er
ógreið. Sé skjótt farið yfir
sögu, er skemmst frá að segja
að bílamir eru alla nóttina að
komast til borgarinnar og
koma þeir síðustu mn kl. 6 að
morgni. Kennai’ar og skóla-
stjórar láta hafa eftir sér þær
fregnir, að þessi langa útivist
hafi engan sakað og öllum lið-
brotnar. Sló þá óhug á liðið og
gleðilætin hljóðnuðu. Símað
var til Reykjavíkur eftir
sjúkrabíl. Kom hann á sínum
tíma, tók hinn slasaða dreng
og flutti hann á sjúkrahús í
borginni. Var þá kominn skaf
langt frá bæjum, í blindvit-
nótt. Annað tveggja hafa
lausu veðri og ófærð, um há-
bömin og unglingarnir orðið
að f ara út úr bílunum Um nótt
út í hríðina, til þarfa
ma,
Framhald á 7. síðu.
Konan til hægri er heilbrigðis- og menntamálaráðherra
Bandaríkjanna og heitir Oveta Culp. Með henni er frn
Spauiding, sem er aðstoðarmaður hennar, og hefur aðallega
með þa déild að gera, er Yj&Har um sambúð h\itra og svartr*