Morgunblaðið - 04.10.2005, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 4. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT


  

 
 
C",: !$< : > 0N) <3,5
;L-' 5"B<4-)3:-<
-<
44
' /" < 5F)-
 H 
0
44, >F)4
:,
!",: '5- > 4$-'
5,N:-,/L
4$0))"5-'

>)) ,F)-,
: ,"!=
) 4
-<,F,
5"B<4-)
:

O"5
, ", 9B,=
:
: 9" )

;"-<
:0",:-< D

'

 4D, $5 $,"5 1
 5 /-5<B' '
: 5
'5

-.. $5 ,"B'
)
,:9F, ",
! 4B,:
: 4$-' > 
0,>
:'
: !$) < '')
$44
,
> )$'' :
%&'  "  
+
44 '' * : /-5H
<B' '
",

-! '' !$)'H

:-, $,!-*",

*",: > ,
0$,!-
5F) /F!!
:
-<
H
 
  

(  ( ) & *#$   &
     &
&  + , - & *&   & ,- ,+ 
 &
 &  # # 
 
&' *  '
&# 
&
"("#!& 
"   &
,(
7F5) ",
: D
5,N:-,/L
4$0))"5-' , " ' $5
!$4D$PD: I
J L, L)94F), D ,"B!/>0-< $5
!$<
;" < D:
' 0B, , D B0 ,5"0'-< '><-<
)F<-< $4D-A5
4 '-< ":
=
0'*"4 D /
0
7F5) ",
: 4"B


 -.. D =N D
<" ,
"' !< @.
<": ;*D
: '$)

4" :4-, ":
! .

5"B<)
D 34)- *
)'

5"B<)
D )F<-<
$4D-A5
4 '-<

5", ,
-:*"4
,

:
* ''
<" ,
5
 $5 $4D-
L, 'F, )F<-< 4 '-<

,B:-, <")
'H
5
 0,> !$4-<

,B:-,
0,> E, $4D-
E 
!$< : 0B, , >
<" ,
@. "'  !< ",
4$0))"5-' ' $,: ' ":4 H
;B'5, "' *
)' /L'
<B'
, ;*D " ' !$'
,
)3:-*
)' $5 ;
: )"0-,
0B, , ;*D
: /L' 4"B )
-.. D =N'-<
7-5
'4"5
", /F5)
:
F4

D =N ":
!$<

;*D 0B, , > /
09$)'
%
&


!!
.&  # /
 &
0  
  12

%
& 
 

<
0'
: 

  
ÁSTRALARNIR Barry J. Marshall
og Robin Warren hlutu í gær Nób-
elsverðlaunin í læknisfræði 2005 fyrir
þátt þeirra í uppgötvuninni á bakterí-
unni heliobacter pylori, sem hefur
áhrif á myndun magabólgu og maga-
sára. Nóbelsnefndin sagði að upp-
götvunin hefði verið „stórkostleg og
óvænt“ og það væri Marshall og
Warren að þakka að magasár væri
ekki lengur krónískur og hamlandi
sjúkdómur heldur kvilli sem unnt
væri að lækna á tiltölulega skömmum
tíma með lyfjum.
Sár í maga og skeifugörn eru mjög
algengir kvillar og geta stundum
valdið magakrabbameini. Um rann-
sóknir tvímenninganna sagði Nóbels-
nefndin ennfremur: „Warren, sem er
meinafræðingur frá Perth í Ástralíu,
tók eftir litlum, bogmynduðum bakt-
eríum sem höfðu lagt undir sig neðri
hlutann í maga um 50% sjúklinga sem
lífsýni höfðu verið tekin úr. Það sem
úrslitum réði var að hann áttaði sig á
því að merki um bólgur var í öllum til-
vikum að finna í magaslímhúðinni, ör-
skammt frá staðnum þar sem bakt-
erían sást.“
Marshall fékk áhuga á niðurstöð-
um Warrens og saman hófu þeir
rannsóknir á lífsýnum úr eitt hundrað
sjúklingum. „Eftir nokkrar tilraunir
tókst Marshall að rækta áður óþekkta
bakteríutegund – sem síðar fékk
nafnið heliobacter pylori – úr all-
mörgum þessara sýna. Saman kom-
ust þeir að því að bakteríuna var að
finna í svo að segja öllum sjúklingum
sem haldnir voru magabólgum, skei-
fugarnarsárum eða magasárum. Á
grundvelli þessara niðurstaðna settu
þeir þá fram þá tilgátu að heliobacter
pylori ætti þátt í myndun þessara
kvilla,“ sagði nefndin ennfremur.
Lifir aðeins í mönnum
Niðurstöðum Ástralanna var tekið
með mikilli tortryggni fyrstu árin og
fáir vísindamenn vildu samþykkja að
bakteríur gætu lifað í maganum,
magasýrurnar voru taldar drepa þær.
Marshall var staðráðinn í að sanna
mál sitt og gekk svo langt árið 1985 að
hann gleypti lög með bakteríum og
varð fárveikur í kjölfarið.
Bakterían lifir aðeins í mönnum.
Hlutfallslega eru mun færri sýktir af
bakteríunni í ríkum löndum en fátæk-
um en í mörgum þróunarlöndum er
talið að nánast hver einasti íbúi sé
með bakteríuna í iðrunum. Flestir
verða þó ekki varir við nein sjúk-
dómseinkenni. Marshall og Warren
notuðu hefðbundna tækni á borð við
magaspeglun til að komast að þeirri
niðurstöðu að heliobacter pylori væri
í mörgum tilvikum orsök magasára.
Með því að rækta bakteríuna gerðu
þeir frekari rannsóknir á henni auð-
veldari.
„Árið 1982, þegar Marshall og
Warren uppgötvuðu bakteríuna, var
almennt talið að streita og lífsstíll
væru helstu orsakir magasára. Nú er
aftur á móti staðfest að heliobacter
pylori veldur yfir 90% skeifu-
garnarsára og 80% magasára,“ sagði
Nóbelsnefndin.
Tvímenningarnir munu í desember
skipta með sér verðlaunum sem nema
nú um 1,3 milljón dollara eða um 80
milljónum króna. Marshall er 54 ára
gamall og frá Kalgoorlie í Vestur-
Ástralíu, hann stundar rannsóknir við
QWII-læknarannsóknastöðina í Ned-
lands. Warren, sem er 68 ára, fæddist
í Adelaide í Suður-Ástralíu. Hann býr
nú í borginni Perth og vann sem
meinafræðingur við Konunglega
sjúkrahúsið í Perth til 1999.
Tveir Ástralar fengu
Nóbelsverðlaunin
Annar gleypti
magasárs-bakt-
eríur 1985 til
að sýna að þær
þyldu magasýrur
Reuters
Áströlsku vísindamennirnir Robin Warren (t.v.) og Barry Marshall fagna
Nóbelsverðlaununum á Swan Berry Cafe-veitingahúsinu í Perth í gær.
AP
Smásjármynd af helicobacter pyl-
ori, bakteríunni sem er helsta orsök
magasára. Á innsettu myndinni er
stök baktería af þessari tegund.
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
ASTRI Leroy, áhugakona um
kóngulær, ásamt vinkonu
sinni af ætt svonefndra regn-
kóngulóa í Jóhannesarborg í
Suður-Afríku í gær. Á morgun
hefst í Witwaterstrand-
háskóla í borginni fimm daga
sýning þar sem sýnt verður
hvernig skordýr, plöntur og
dýr lifa af í náttúrunni. Einnig
verður efnt til kapphlaups
milli kakkalakka og boðið upp
á rétti sem blökkumenn gera
úr skordýrum en þau eru rík
af eggjahvítuefnum og víða
vinsæll matur.
Fagnaðarfundur
í Jóhannesarborg
AP
Madrid, Teheran, AFP, AP. | Milljónir
manna í Evrópu og Asíu fylgdust
með sjaldgæfum sólmyrkva sem
hóf að færast yfir Portúgal og
Spán skömmu fyrir klukkan 10 að
staðartíma í gærmorgun, eða rétt
fyrir klukkan átta að íslenskum
tíma. Portúgalska póstþjónustan
gaf í gær út sérstakt frímerki til
að minnast atburðarins.
Sólmyrkvinn sást greinlega í
nokkrar mínútur á milli skýja frá
Reykjavík í gærmorgun, að sögn
Þorsteins Sæmundssonar stjörnu-
fræðings. Hann sást hins vegar
mjög vel í sunnanverðri Evrópu,
drjúgum hluta Afríku, í Mið-
Austurlöndum og á Indlandi. Í
Madríd á Spáni söfnuðust heilu
fjölskyldurnar og áhugafólk saman
við stjörnuskoðunarstöð borg-
arinnar til þess að fylgjast með sól-
myrkvanum á risastórum sjón-
varpsskjá.
Meðan á sólmyrkvanum stendur
hylur tunglið sólina að mestu og
skilur eftir mjóa ljósrönd, þannig
leit sólin út í fjórar mínútur, séð
frá Spáni. Þar voru veðuraðstæður
eins góðar og kosið varð, heiðskír
himinn. Máninn huldi um hríð 95%
af sólinni og klappaði þá fólk á
götum úti af hrifningu yfir þessum
undrum náttúrunnar. Himinninn
varð gráleitur og lofthitinn lækk-
aði en allt færðist í samt horf eftir
nokkrar mínútur.
Ekki var um almyrkva að ræða í
gær heldur svokallaðan hring-
myrkva, þar sem tunglið nær ekki
að hylja sólina alveg þótt það fær-
ist fyrir hana miðja. Árið 1999 var
um almyrkva að ræða og var þá
sem skyndilega hefði skollið á nótt.
Margir notuðu tækifærið í gær og
horfðu á sólina í gegnum dökkt
gler en stórhættulegt er að horfa á
hana með berum augum. Skóla-
yfirvöld í sunnanverðu Frakklandi
skipuðu kennurum að halda börn-
unum inni í frímínútunum til að
koma í veg fyrir að þau skemmdu í
sér augun. Enn lengra gengu Als-
írmenn, þar var skólastofnunum
lokað til að hindra slys þegar lítil
börn væru á leið í skólann.
Reuters
Stúlka í Amman í Jórdaníu notar dökk gleraugu til að fylgjast með hring-
myrkvanum. Hann sást vel í Mið-Austurlöndum og á Indlandi auk Evrópu.
Milljónir manna fylgd-
ust með hringmyrkva
Reuters
Samsett mynd sem sýnir þróun hringmyrkvans eins og hún birtist fólki í
borginni Segovia á Spáni snemma í gærmorgun.