Morgunblaðið - 04.10.2005, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. OKTÓBER 2005 21
MENNING
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
Y
fir hundrað þúsund
manns heimsækja bóka-
stefnuna í Gautaborg á
hverju ári en hún var
haldin í 21. skipti dag-
ana 29. september til 2. október.
Þekktir rithöfundar eins og Dario
Fo, Jeanette Winterson, Roddy
Doyle, Philip Pullman og fleiri heim-
sóttu Gautaborg í ár og vöktu mikla
athygli á málstofum og upplestrum.
Norrænir rithöfundar eru alltaf
áberandi á bókastefnunni í Gauta-
borg og í ár kynntu fimm íslenskir
rithöfundar verk sín á bókastefnunni,
þau Auður Jónsdóttir, Brynhildur
Þorgeirsdóttir, Halldór Guðmunds-
son, Kristín Marja Baldursdóttir og
Sjón, sem hlaut bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs í ár, og var aðsókn
að málstofu sem hann tók þátt í
ásamt þýðandanum John Sweden-
mark í samræmi við það, en um
hundrað manns sóttu hana.
Þar spjölluðu þeir John og Sjón á
ensku um rithöfundarferil þess síðar-
nefnda. Swedenmark hefur þýtt
hluta af ljóðum Sjóns á sænsku og
segir þau með afbrigðum myndræn
og margbreytileg. „Það er eins og að
fást við demanta að þýða ljóð,“ sagði
hann. Skáldsagan Skugga-Baldur er
einnig komin út á sænsku í þýðingu
Önnu Grönberg. „Selma Lagerlöf
hefði elskað þessa sögu sem er stór
þrátt fyrir að vera fáar blaðsíður,“
sagði Swedenmark einnig.
Orhan Pamuk og Dario Fo
Tyrkneski rithöfundurinn Orhan
Pamuk var staddur á bókamessunni
en það er hann sem Margaret At-
wood sagði á íslensku bókmenntahá-
tíðinni að Íslendingar ættu að taka í
guðatölu m.a. fyrir að vera „jafn
óhræddur við að láta skoðanir sínar í
ljós og Íslendingar hafa ætíð verið“.
Pamuk hefur verið stefnt fyrir að
hafa talað um dauða Amena og
Kúrda í Tyrklandi á tímum fyrri
heimsstyrjaldarinnar á „andtyrk-
neskan hátt“. Réttarhöldin hefjast
16. desember og rithöfundurinn gæti
jafnvel átt yfir höfði sér þriggja ára
fangelsi.
Pamuk hefur verið orðaður við
Nóbelsverðlaunin í bókmenntum en
hann er einn þekktasti rithöfundur
Tyrkja en jafnframt einn sá umdeild-
asti. Nýjasta skáldsaga hans, Snjór,
hefur hlotið mikið lof og er í New
York Times talin ein af tíu bestu bók-
um ársins 2004. Bókin er innlegg í
pólitíska umræðu sem er á allra
vörum, þ.e. Tyrkland og ESB, en í
bókinni, sem hann segir sína fyrstu
og síðustu af pólitískum toga, lætur
hann bæinn Kars einangrast vegna
snjóa og verða eins konar smækkuð
mynd af Tyrklandi þar sem ólíkir
hópar berjast um völdin. Gríðarleg
aðsókn var á málstofu þar sem
Pamuk sat fyrir svörum og komust
færri að en vildu, t.d. engir blaða-
menn.
Ítalski rithöfundurinn og leik-
skáldið Dario Fo sótti bókamessuna
heim þetta árið til að kynna bók sína
Bær leðurblökunnar þar sem hann
lýsir fyrstu sjö árum ævi sinnar í
bænum San Giano á Norður-Ítalíu.
Hvernig í ósköpunum getur maður-
inn munað eitthvað frá fyrstu æviár-
unum? Jú, móðir Darios veitti honum
mikla athygli og ástúð og var sífellt
að segja af honum sögur sem hann
hlustaði sjálfur á. Eins móðurafi hans
sem var sögumaður af guðs náð, líkt
og flestir frá Leðurblökubænum. Af
þessum ástæðum segist Dario Fo
geta skrifað um fyrstu æviár sín, líkt
og fram kom í máli hans á blaða-
mannafundi sem hann hélt um
helgina. „Þetta er ekki ævisaga mín
heldur formálinn að ævintýrum mín-
um,“ segir Nóbelsverðlaunahafinn
Dario Fo sem öðrum fremur hefur
náð til fólks um allan heim með póli-
tískum ádeilum á leiksviði. Hann var
spurður um Berlusconi og ítölsk
stjórnvöld og sagði snöggt að Berlus-
coni hefði ekki smekk fyrir háðs-
ádeilum, til þess þyrfti greind.
Hliðsætt var tilsvar sænska blaða-
mannsins og rithöfundarins Lizu
Marklund á málstofu um bók hennar
og Lottu Snickare, „Det finns en sär-
skild plats i helvetet för kvinnor som
inte hjälper varandra“ (Í helvíti er
sérstakur staður fyrir konur sem
ekki hjálpa hver annarri – en titillinn
er tilvitnun í Madeleine Albright,
fyrrverandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna), þegar Liza var
spurð af hverju orðið femínismi
kæmi ekki fyrir í bókinni: „Við höfð-
um ekki hugsað út í það fyrr en okk-
ur var bent á það. En auðvitað erum
við femínistar. Við höfum heila.“
Ljóðahefð frá Litháen
Litháen var í brennidepli á bóka-
stefnunni að þessu sinni og Liana
Ruokyte, menningarfulltrúi Litháens
í Svíþjóð, sagði að ljóðlist væri eins
og trúarbrögð í Litháen. Ljóðin
hefrðu verið notuð til tjáningar á
sovéttímanum þegar tjáningarfrelsið
var takmarkað og upp frá því hefði
verið sterk hefð fyrir ljóðlist í Lithá-
en. Ruokyte bætti því við að í hópi
sterkustu ljóðskáldanna væru fleiri
konur en karlar og það væri ekki al-
gengt á öðrum sviðum í Litháen.
Sautján litháískir rithöfundar og
ljóðskáld voru sérstaklega kynnt á
bókastefnunni, þ.á m. Jurga Ivan-
auskaite, Agné Zagrakalyté, Dovilé
Zelciuté, Neringa Abrutyté, Tomas
Venclova og Sigitas Geda.
Menningarmálaráðherra Litháens,
Vladimiras Prudnikovas, opnaði
bókastefnuna formlega á fimmtudag-
inn ásamt menningarmálaráðherra
Svíþjóðar, Leif Pagrotsky.
Meðal norrænna höfunda sem létu
sjá sig á bókastefnunni að kynna
verk sín voru Hanne-Vibeke Holst
frá Danmörku, Torgny Lindgren frá
Svíþjóð, Dag Solstad frá Noregi og
Monika Fagerholm frá Finnlandi,
svo örfáir séu nefndir.
Sigrún Halldórsdóttir, eigandi PP-
forlags í Danmörku, var með bás á
bókastefnunni í annað skipti. Nafni
forlagsins hefur nú verið breytt í
Jentas, en nafnbreyting hefur alltaf
staðið til að sögn Sigrúnar. Hún segir
þátttöku í bókastefnunni hafa mikla
þýðingu upp á beint samband við les-
endur. „Svíar eru mikil bókaþjóð og
mér finnst vera meiri áhugi á lestri
hér en á hinum Norðurlöndunum,“
segir Sigrún. Jentas gefur út bækur
á íslensku, sænsku, dönsku og
norsku eftir höfunda hvaðanæva.
Lars Lönnroth leggur blessun
yfir endursagnir Brynhildar
Brynhildur Þorgeirsdóttir var
sallaróleg þrátt fyrir að sitja fyrir
svörum á málstofu við hlið Lars
Lönnroth prófessors sem þekktur er
fyrir að gagnrýna allar endursagnir á
Íslendingasögunum. Brynhildur er
höfundur endursagna á Njálu og
Eglu fyrir börn og segir markmiðið
með þeim að byggja brú á milli barna
og fornsagnanna í efstu bókahillunni.
Njála er nú komin út á sænsku og
þýðing á Eglu liggur fyrir. Lönnroth
sagði það skyldu sína að verja upp-
runalega útgáfu Íslendingasagna en
lýsti raunar þakklæti og ánægju með
bækur Brynhildar og sagði þær vel
gerðar, ekki síst vegna þess að stíll
og samtöl héldu sér. Það kom honum
á óvart þegar Brynhildur sagði frá
því að íslensk börn gerðu ekki tilraun
til að lesa Íslendingasögur í fullri
lengd líkt og fyrri kynslóðir hefðu
gert á barnsaldri, og í því ljósi væri
fyllilega réttlætanlegt að endursegja
Íslendingasögur á þennan hátt.
Auður Jónsdóttir og Halldór Guð-
mundsson hlutu bæði íslensku bók-
menntaverðlaunin á síðasta ári, Auð-
ur fyrir skáldsöguna Fólkið í kjallar-
anum sem gefin verður út á sænsku á
næsta ári og Halldór fyrir ævisögu
Halldórs Laxness sem kemur út á
sænsku árið 2007. Heimir Pálsson,
lektor í íslensku við Uppsalaháskóla,
ræddi við þau í málstofu sem haldin
var í tilefni þess að í ár eru liðin
fimmtíu ár frá því að Halldór Lax-
ness fékk Nóbelsverðlaunin. Rætt
var um verk þeirra og bókmennta-
verðlaun almennt sem þau eru sam-
mála um að ekki eigi að taka of alvar-
lega.
Fyrsta skáldsaga Kristínar Marju
Baldursdóttur, Mávahlátur, er ný-
komin út í sænskri þýðingu hjá bóka-
forlaginu Bra Böcker. Kristín Marja
kom fram tvisvar á dag í bás forlags-
ins þar sem hún var spurð um skrif
sín. Valgerður Benediktsdóttir hjá
Réttindastofu Eddu segir að útgef-
endur hafi sýnt bókum Kristínar
Marju mikinn áhuga og þýðingar á
norrænu tungumálin séu fyrirhug-
aðar.
Anna Einarsdóttir var stödd á
bókastefnunni í tuttugasta skipti en
allt frá árinu 1989 hefur hún séð um
bás fyrir Íslands hönd. Hún segist
hafa fundið fyrir miklum áhuga á Ís-
landi og íslenskar bækur hafi selst
vel að þessu sinni. Undir það tekur
Þórdís Þorvaldsdóttir, fyrrverandi
borgarbókavörður, sem sá um ís-
lenska básinn ásamt Önnu, en þær
stöllur eiga frumkvæðið að þátttöku
Íslands á bókastefnunni.
Bókastefnan í Gautaborg verður
haldin í 22. skipti á næsta ári og þá
verður tjáningarfrelsið í brennidepli.
Rithöfundar og útgefendur í mörgum
löndum verða fyrir aðkasti, eru settir
í fangelsi, pyntaðir eða jafnvel drepn-
ir og það er því ljóst að tjáningar-
frelsið er í hættu. Þessi hætta snertir
flest lönd í heimi, eins og fram kom á
blaðamannafundi, og bókastefnan á
næsta ári verður því helguð því.
Bókmenntir | Bókastefnunni í Gautaborg lauk á sunnudaginn og var hún fjölsótt að vanda
Áhugi á íslenskum bókum
Eftir Steingerði Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
Þórdís Þorvaldsdóttir, fyrrverandi borgarbókavörður, og Anna Einars-
dóttir sem eiga frumkvæðið að þátttöku Íslands í bókastefnunni.
Morgunblaðið/Steingerður
Ítalski rithöfundurinn og leikritaskáldið Dario Fo á blaðamannafundi á
Bókastefnunni í Gautaborg en hann var einn af helstu gestum stefnunnar.