Tíminn - 22.05.1970, Blaðsíða 3

7ÖSTUDAGUR 22. maí 1970.
TIMINN
ÍÉIil
T/EXNIOG RANNSÖKNl
Orkunotkun
íslendinga í dag
Til eru áætlanir yfir orku-
notkun íslendinga fyrir árið
1960 og hef ég í þessu sam-
bandi stuðzt við áætlun Jakobs
Björnsso'nar deildarverk-
fræðings hjá Orkustofnun.
Saimsikonar áætlunaryfirlit
er hæigt að gera fyrir árið
1970, og sýnir Tafla 1 þennan
samanburð. Til þess að gera
þennan samanburð möguleg-
an, hefiur orika olíu og benzín
verið umreiknaður í gigawatt
stundir (Gwst) og eigi verið
tekið tillit til taps vegna orku-
umtoreytingar, enda má segja
að það sé sú orka sem keypt
Gwst
Vatnsorka 432
Jarðhitaorka 466
Kol 105
Svartolía 333
Gasolía 1042
Af ti .-u þessari má sjá marga
athyglisverða hluti. f fyrsta
lagi þá sézt að innlend orku-
notkun sem var um 35,5 pró-
sent af heildarnotkun árið
1960 en nú um 57,5 prósent.
Þessi mikla aukniug er fyrst
og fremst að þabka aukningu
á jarðtoitaoi'ku til húshitunar í
Beyfkjavík og Kísilgúrfram-
leiðslu við Mývatn. Aðal vatns
orkuauknnigin kemur frá Búr
f'elisvikjun .
Heildarorkunotkun lands
ins á þessum 10 árum hefur
tvöfaldazt meðan innlend orku
nokun hefur þrefaldazt. Ef
reikna má með svipaðri þró
un á næsta áratugnum, þá
ættu vatns og jarðhita árs
orkunotkun að aukast um 5,4
þúsund Gwst, eða sem svarar
rúmlega þrem Búrfellsvirkjun
um. Er þessi tala ekki fjarri
þeirri orkuaukningu sem aðr
ir aðila hafa komizt að.
Athyglisvert er að gera sam-
anburð við skýrslu er gefin
var út af Kjarnorkustofnun
Bandaríkjanna 1962. Áætlun
var gerð um heildarorkuaukn-
ingu í Bandaríkjunum fram til
ársins 2000. Sýnir meðtfylgj-
andi línurit þessa niðurstöð-
ur þar sem heildarorkunotkun
in sjátf hefur litla þýðingu hér
þá er aðeins hlutfalls gildið
sýnt miðað við áætlaða heild-
arorkunotkun árið 2000. (4.10
16 fccal).
Efsta línuritið sýnir áætlaða
beildarorkunotkun sem reifcn
að er með að aukist urn 3%
að meðaltali. Er það s-ama
aukning og verið hefur á ár-
unum 1950—1952. Neðri línan
sýnir samsvarandi rafmagns-
orkunotkun sem hlutfall af
heildarorkunni áætluð ái’ið
2000. Er áætlað af rafmagns-
orkunotkun aukist talsvert
meira en heildarorkunotkun
eða að meðaltali um 614 pró-
sent á ári frá 1970 en 8 urð-
sent á ári frá 1950—1970. Ári'ð
2000 er áætlað að rafmagns-
orka samsvarar 90 prósent af
allrj þeirri orku sem notu? er.
Til fróðleiks eru þessar nið-
urstöður bornar saman við
hlutfallslega raímagnsorku
notkun hér á landi árið 1960
og áætluð orkunotkun árið
1970. Punktarnir tveir sýna
þessa niðurstöður. Er athyglis-
vert að sjá að þeir liggja ekki
alfjarri niðurstöðum Banda-
ríkjamanna. Ef leggja á eitt-
hvað mark á þessar tölur þá
ætti raforkuaukning íslend-
inga frá 1970—2000 að áttfald-
ast.
Nýting jarðliitans til orkuvera.
Sú þekking og reynsla sem
íslenzkir vísindamenn sem
unnið hafa að jarðhitarann-
sóknum hatfa aflað sér, hefur
vakið heimsathygli og 9em
dæmi má netfna, að nokkrar
% Gwst %
17,1 1500 32
18,4 1200 25,5
4,1 — —
13,2 400 8,5
41,2 1300 27,5
6,0 300 6,5
100% 4,700 Gwst 100%
Suður-Ameríkuiþjóðir sem eru
komnar skemur á veg í þess-
um málum hafa leitað á náð-
ir íslendinga sér til aðstoðar.
Hafa nokkrir íslendingar í
þessu sambandi haldið suð-
vestur á bóginn. Þettg er að
vísu mikill heiður og viður-
kenning sem fslendingum er
sýnd, en það er leitt til
þess að vita að við skulum
ekki geta nýtt betur þessa
á'gætu startfkrafta hér hekna
við, ekki sízt nú þegar hvað
mest þartf á þeirra kröftum að
halda.
Eins og áður hefur verið
bent á, þá raun sú reynsla
sem hefur akapazt við virkjun
vatnsorku ómetanlegt gildi
fyrir framtíðar skipulag, og
íramkvæimdir vatnsaflsvirkj-
anna. Það er leitt að vita til
þess hvað málin hatfa að sama
skapi þróazt lítið síðastliðin
10 ár í sambandi- við jarðhita-
virkjanir.
Upp hafa fcomið raddir við
og við sem hvatt hafa til átaika
í þess.um málum, en lítt befur
orðið úr framikrvæmdum. Er
vert að rekja þess-a sögu laus-
lega málinu tiil skýringar.
Á stríðsárunum ritaði Gísli
heitinn Halldórsson verkfræð
ingur grein, þar sem hann
mælti eindregið með að til-
raunajarðhitaorkustöð væri
byggð á Hengilsvæðinu til að
afla reynslu í þessum málum.
Ekkert varð úr þess.um fram-
kvæmdum að sinni, en það má
segja að þessi ásetning hafi
vakið ýmsa framámenn til
umihugsunar.
Árið 1946 skipuðu bæjar-
stjórnir Reykjavíkur og Hafn-
arfjarðar ásamt samgöngiu-
málaráðuneytinu nefnd, til
þess að annas1 samvinnu um
bagnýtar jarðhitarannsóknir
á Hengilsvæðinu. Má segja að
með þessu hefst eitt merkileg-
asta skref tekið í jarðhitamál-
um okkar íslendinga. í þessa
nefnd yoru valdir landskunnir
athafnamenn á vegum orku-
mála.
Yfirumsjón með fram-
kvæmdum verksins var í
höndum Dr. Gunnars Böðvars-
sonar verkfræðings hjá raf-
orkumálastjórninni. Skýrsl-
ur þær sem birtar voru síðar
meir um þessar rannsóknir af
Gunnari Böðvarssyni, Trausta
Einarssyni og fl. eru um margt
undirstöðuatriði í jarðhita-
fræðum bvarvetna í beiminum,
og varð til þess að íslendingar
komust í fremstu röð þjóða í
þessari fræðigrein.
Árið 1960 lágu nægileg
gögn fyrir hendi, til að fært
væri að kanna möguleika á 16
Mw jarðgufuorfcuveri i Hvera-
gerði með áætlun um stækk-
un upp í 32 Mw síðar meir.
Hugmyndin var að láta guf-
una, sem er um 20 prósent af
beildarmagninu sem streymir
frá borbolunum, drífa þétti-
gúfutúrbínu sem yæri tengd
við rafal. Hönnuarútreiking
ar þessir urðu þó aðeins Óhag-
s
12
>
40
»
E
§
■£
O
c
D
0.08 —
Áætlunarorkubúskapur Bandaríkjanna með
hlutfalls samanburði við rafmagnsorkunotkun íslands
ex.
TAFLA 1
Orkunotkun á íslandi árin 1960 og 1970
1960
Aætluð 1970
Benzín
Samtals
153
2,531 Gwst
stæðir, borið saman við vatns-
orkuver. Þessi útkoma var að
mörgu leyti eðlileg, þegar tek-
ið er tiillit til tveggja atriða.
í fyrsta laigi þá hefur það sýnt
sig síðar meir, að þessi aðferð
til virkjunar er óhagstæðari en
aðrar aðferðir, sem hannaðar
hafa verið, og mun ég ræða
aðeins nánar um það hér á
eftir. í öðru l«gi þar sem eng-
in reynsla var íyrir hendi þa
var áhættukostnaður reikn-
aður talsvert hærri en ella og
sérstaklega ef borið er saman
við vatnsorkuver, þar sem
reynsla var þá þegar tl stað-
ar.
Þessar framkvæmdir voru
því lagðar niður, sem varð
mikið áfall fyrir framvindu
jarðlhitamála hér á landi. Það
var ekki fyrr en um 1967 sem
nýr skriður komst á málin. Síð
astliðin ár hefur Sveinn S.
Einarsson, verkfræðingur,
verið aðalhvatamaður jarð-
hitavirkjana, en við ramman
reip er að draga, hvað snertir
þrögnsýni og vantrú áhrifa-
manna á hagnýtingu jarðgufu
tl rafmagnsframleiðslu. Á
síðastliðnu ári var þó tekin í
not&un 2 Mw útblástursgufu-
aflstöð við Mývatn, sem mikið
má þaikka skrifum Sveins um
þessi mál.
Á þessu stigi málsins er vert
að útskýra þær þrjár helztu að
ferðir, sem athugaðar hafa ver-
ið fræðilega til virkjunar
á jarðhita. Þessar aðferðir era
sýndar á mynd 1.
Fyrsta aðferðin er að skilja
gufu frá vatninu sem kemur
upp úr borholu .Á flestum há-
hitasvæðum landsins, er þetta
magn um 20 prósent af heild-
armagni, sem streymir frá bor
'holu. Ekki er áætlað að nota
heita vatnið í aðferð 1 eða 2.
Gufunni er síðan hleypt í
gegnum útblástursgufutúr-
bínu sem notar afl gufupa-ar
til að knýja rafal.
Samkvæmt áætlun er hægt
að virkja um 2,7 Mw frá einni
borholu, sem samsvarar afköst-
um borholu G-l? i Hveragerði.
Kostnaðaráætlun hefur sýnt
að verð hivers fcwst er milli
10-25 prósent ódýrara en
verð vatnsaflsorku. Lægri tal-
an á við 500 fclst. nýtingar
tíma stöðvaxinnar. En sú
hærri við nýtingartímann
8000 stundir á ári. Seinni tal-
an er talin henta betur grunn
afkstöðvun.
Önnur aðferðin, sem sýnd er
á mynd 1, er sú aðferð sem
könnuð var í Hveragerði 1960.
Eini munur frá aðferð 1 er að
gutfan er þétt við úttafcið á
gufutúrbínunni með því að
kæla gufuna niður í 20-30
stig. Nýting gufunnar verður
rúmlega helmingi meiri eða
6-5 Mw afl fyyrir samsvarandi
6'kilyrði. Sá aufcakostnaður
sem sfcapast, við að bæta þétt-
Framhald á bls. 18.
AÐFERÐ 1.:
AÐFERÐ 3.: