Tíminn - 11.07.1970, Síða 8

B
TIMINN
LAUGARDAGUR 11. júlí 1970.
Katalfnaflugbáturinn TF-ISP lentur í Largs Bay 11. jú 1 í 1945, eftir rúmlega sex tíma flug frá íslandi.
MILULANDARUGID
TUTTIIGU OG FIMM ADA
í dag eru liðin 25 ár frá
fyrsta flugi íslendinga með far
þega og póst milli landa. Flug
Katalina flugbáts Flugfélags
íslands 11. júlí 1945 frá Skerja
firði í Reykjavík til Skotlands
markaði tímamót.
Aldarfjórðungi síðar eiga
menn máske erfitt áð setja
setja sig í spor þeirra, sem
stóðu að og framkvæmdu
fyrsta millilandaflugið. Styrj-
öldin í Evrópu hafði staðið frá
haustdögum 1939 og lagt far-
þegaflug milli landa í Evrópu
í dróma. Er endalok styrjald-
ar í Evrópu þóttu auðsæ vor-
ið 1945, hófu framámenn Flug
félags íslands undirbúning
að millilandaflugi. Margar
hindranir varð að yfirvinna,
því styrjaldarástand ríkti og
stríðsreksturinn sat hvarvetna
í fyrirrúmi. Mörg bréf voru
skrifuð og skeyti’send til út-
vegunar leyfa, en einnig var
rætt við yfirmann flughersins
í Reykjavík, rikisstjórn ís-
lands, sendiráð Breta í Reykja
vík og fleiri. í febrúarmánuði
1945 barst Flugfélagi íslands
bréf frá Utanríkisráðuneyt-
inu í Reykjavík, þar sem fé-
laginu var tilkynnt að þrezka
stjórnin leyfði umbeðin flug
milli landa. Jafnframt var beð
ið um upplýsingar um væntan
legan _ farkost, áhöfn og far-
þega, Ýmis skilyrði voru sett
fyrir því, að flugið mætti fara
fram, m.a. að Bretar yrðu í
áhöfn vélarinnar. Flugfélag
íslands hafði haustið 1944
eignazt Katalina flugbát. Þetta
var þá eina flugvél lands-
manna, sem hafði nægjanlegt
flugþol til flugs milli landa.
Flugbáturinn, sem hlaut ein-
kennisstafina TF-ISP, var
innréttaður með strigasætum.
svo sem þá tíðkaðist í herflug
vélum. Um veturinn hafði fyr
irtækið Stálhúsgögn í Reykja-
vík tekið að sér að innrétta
flugbátinn til farþegaflugs og
rúmaði hann nú 22 farþega
í sæti. Eftir mikil bréfaskipti
og samtöl og skeytasendingar
kom loks leyfi til millilanda-
flugsins og um svipað leyti
voru fjórir farþegar bókaðir
til þessa fyrsta millilandaflugs.
Þeir voru kaupsýslumennirn-
ir Jón Jóhannesson, Hans
Þórðarson og Jón Einarsson
og séra Róbert \hö.'n
flugbátsins var: Joiiannes R
Snorrason flugstjóri, Smári
Karlsson flugmaður, Jóhann
Gíslason loftskeytamaður, Sig-
urður Ingólfsson vélamaður og
að auki tveir Bretar, W.E.
Laidlaw siglingarfræðingur og
A. Ogston loftskeytamaður.
Þeir tveir síðastnefndu voru í
áhöfninni að kröfu brezkra
hernaðaryfirvalda. Snemma
morguns hinn 11. júlí voru
margm Flugfélagsmanna, svo
og væntanlegir farþegar sam-
ankomnir í aðalstöðvum Flug-
félags íslands við Skerjafjörð.
Undirbúningi var því sem
næst lokið, eldsneytisgeymar
höfðu verið fylltir og matar-
pakkar farþega og áhafnar
fluttir um borð. Kl. rúmlega
7 um morguninn var allt tilbú
ið. Hreyflar voru ræstir, flug-
báturinn leystur frá legufær-
um og hnitaði nokkra hringa
á Skerjafirði, meðan hreyfl-
arnir voru hitaðir upp. Kl.
07:27 hóf Katalina flugbátur-
inn sem í daglegu tali var kall
aður „Pétur gamli“ sig á loft
og beygði til suðausturs og
hvarf mönnum, sem stóðu við
fjöruna í Skerjafirði, í skýja-
þykkni yfir Lönguhlíð., i . „ j
Þennan dag- var skýjað yfir
Suðurlandi og hafinu suður-
undan og flugmennirnir flugu
á „instrumentum", eins og þá
var kallað. Ferðin sóttist vei
og um 100 mílum suðaustur af
Vestmannaeyjum birti til.
Flugbáturinn TS-ISP kom út
úr skýjum og flaug í glamp
andi sólskini í 7000 feta hæð
yfir skýjum. Þegar hér vir
komið hafði Jóhann Gíslason
loftskeytamaður, lokið við að
hita kaffi og te, sem hann bar
farþegunum ásamt smurðu
brauði. Það kom einnig í Ijós,
að einn farþeganna Hans
Þórðarson, hafði útbúið sig ve!
með nesti, sem hann veitti
samfarþegum sínum og. áhöfn-
inni. Yfir Tireeeyju undan
Skotlandi, var flugið lækkað úr
7000 fetum niður í 4000 fet
og þá komið niður úr skýjum.
Áfram var flogið til Largs Bay
skammt frá Glasgow og lent
þar á flugbátahöfn brezka
flughersins eftir 6 tíma og 4
mínútna flug frá Reykjavík í
Lai-gs Bay var vel tekið á móti
áhöfn og farþegum. Hraðbátur
kom að flugvélinni og flutti
farþegana í land. Svo og póst-
inn, en þessi. fyrsta póstsemj-
ing milli landa vog 4 kfló. For
ráðamenn í Largs buðu fs-
lendingunum til tedrykkju og
fögnuðu komu flugbáts og far
þega með ræðum Daginn eftir,
hinn 12. júlí, hélt flugbátur-
inn TF-ISP heimleiðis. Engir íar
þegar voru í þeirri ferð, sem
gekk að öllu leyti vel. Flugbát
urinn var rétta 6 tíma frá
Largs, þar til hann lenti á
Skerjafirðinum kl. 17:01. Fjöl-
menni var samankomið til
þess að fagna áhöfninni. Þeg-
ar gengið hafði verið frá flug-
bátnum við legufærin, komu
forráðamenn Flugfélagsins
ásamt nokkrum framámönn-
um íslenzkra flugmála út að
honum á hraðbáti. Er í land
var komið, var haldið að Hótel
Borg, en þar efndi Flugfélag
íslands til fagnaðar, vegna
heimkomu áhafnar og forkosts.
Þarna voru margar ræður flutt
ar og gætti bjartsýni um fram
hald millilandaflugsins. For-
stjóri Flugfélagsins, Örn Ó.
Johnson, skýrði frá því, að í
undirbúningi væru tvær flug-
ferðir til viðbótar til útlanda
þetta sumar og að sennilega
yrði flogið til Skotlands og
Danmerkur.
Nœsta millilandaflug Kata-
lína flugbátsins TF-ISP var
farið frá Reykjavík 22. ágúst.
Lagt var af stað kl. 9:22 og
og flogið sem leið lá til Largs
Bay og lent þar kl. 15:34. Far-
þegar voru 10 frá íslandi og
ætlaði helmingur þeirra til
Skotlands, en hinir til Dan-
merkur, en þangað var ferð-
inni heitið að þessu sinni
Ákveðið var að halda kyrru
fyrir í Largs, þar til daginn
eftir, en þá var dimmviðri yfir
Norðursjó, rigning og þoka og
því ekki hægt að fljúga áfram
til Kaupmannahafnar. Það var
ekki fyrr en 25. ágúst, sem
flugbáturinn gat haldið áfram
ferðinni. Lagt var upp frá
Largs Bay kl. 11:20. Flogið vai
yfir Helgoland og suður yfir
Kielarskurðinn, flogið lágt yf-
ir Kiel og þaðan til Kaup-
mannahafnar og lent þar ki.
15:40. Áhöfn flugbátsins hafði
sent skeyti til íslenzka sendi-
ráðsins í Kaupmannahöfn og
tilkynnt komu sína. Eitthvað
gengu skeytasendingar seint á-
þessum tíma, því þegar TF-
ISP lenti var skeytið ekki enn
þá komið til sendiráðsins.
Brezkir hermenn komu út að
flugbátnum og buðust þeir til
að láta starfsmenn sendiráðs-
ins vita um komu hans. Stuttu
síðar komu svo Tryggvi Svein-
björnsson sendiráðsritari, og
Anna Stefánsson, sem einnig
starfaði [ sendiráðinu, til móts
við farþega og áhöfn TF-ISP.
Tveim dögum síðar, hinn 27.
ágúst, var ákveðið að fijúga
til Reykjavíkur. Allmargir ís-
lendingar biðu fars í Kaup-
mannahöfn, og 15 farþegar
tóku sér far með „Pétri gamla"
til f^lands þennan dag. Lagt
var af stað frá Kaupmanna-
höfn kl. 7:40 og lenti í Reykja-
vík kl 21.20. Þar með var,
fyrsti farþegahópurinn í milli-
landaflugi kominn heim til fs-
lands og jafnframt fyrsta flug-
ið milli íslands og Norður-
landa orðið að veruleika.
Brezka setuliðið réði yfir lend
ingarstað flugbátsins í Skerja-
firði, svo þeir, sem ætluðu að
taka á móti farþegunum kom-
ust ekki þangað. Hins vegar
fór vegabréfaskoðun og tollaf-
greiðsla fram á Lögreglustöð-
inni í Pósthússtræti, og þar
safnaðist margt fólk saman,
þegar fréttist að millilandafar-
þegarnir væru væntanlegir
Þriðja millilandaflugferð-.
in, sem TF-ISP fór sumarið
1945, var í september, og voru
þá fluttir 11 farþegar til út-
landa. í þetta sinn var flug-
báturinn fyrir allverulegum
töfum í Kaupmannahöfn.
Ástæðan var undir alda á Eyr-
arsundi, sem torveldaði flag-
tak. Heim kom svo flugbátur-
inn „Pétur gamli“ hinn 20.
september. Þá var flogið beint
frá Kaupmannahöfn til Reykja
víkur á 9 klst. og 45 mínútum.
Sumarið 1945 voru farþegar
Flugfélagsins milli landa 56.
Um áramótin 1945 til 1946
samdi Flugfélag fslands við
skozkt flugfélag um leigu á
tveim Liberator flugvélum til
reglubundins millilandaflugs,
sem hófst vorið 1946. Þetta
fyrirkomulag^ hélzt í 2 ár, unz
Flugfélag fslands eignaðist
Skymasterflugvélina „Gull-
faxa“ tveim árum síðar
Nú 25 árum eftir fyrstu
millilandaflug landsmanna
fljúga þotur oft á dag milli
fslands og nágrannalandanna
og þá vegalengd, sem „Pétur
gamli“ flaug á 6 tímum og 4
mínútum árið 1945, flýgur
þota Flugfélagsins „Gullfaxi“
nú á röskum IV2 tíma. En
kannski segir tímamismunur-
inn ekki mestu söguna, heldur
sá reginmunur á þægindum,
sem farþegar þá og nú verða
aðnjótandi. Og þótt þeir, sem
unnu að undirbúningi og fram
kvæmd fyrsta millilandaflugs
ins, hafi verið bjartsýnir o,°
dreymt stóra drauma, er vafa-
samt að nokkurn hafi órað fyr
ir hinni skjótu þróun í flug-
samgöngum milli íslands og
annarra landa, sem hefur átt
sér stað á þeim aldarfjórðun.gi,
sem liðinn er síðan hið sögu-
lega flug Katalína flugbátsms
„Péturs gamla“ var farið.
víkur ferjaðir að landi í Skerjafirði. í bátnum er einnig forstjóri Flugfélagsins, sem fór út að flug-
bátnwm til þess að taka á móti farþegum og áhöfn þessa söguiega flugs.